Neisseria meningitides ဦးေႏွာက္အေျမွးေရာင္ ကူးစက္ေရာဂါ

ခုတေလာ သတင္းေတြလည္းထြက္တယ္။ က်န္းမာေရးဦးစီးဌာနကလည္း သတိေပးခ်က္ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ ကူးစက္ျမန္ ျပင္းထန္ ဦးေႏွာက္အေျမွးေရာင္ေရာဂါ။ အဲဒီေရာဂါကို Meningococcal disease လို႔လည္းေခၚပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ဗက္တီးရီးယားနာမည္နဲ႔တြဲျပီး Neisseria meningitidis လို႔လည္းေခၚပါတယ္။ ပိုးအမ်ိဳးအစားခြဲေတြ ရွိတယ္။ A, B, C, W နဲ႔ Y ျဖစ္တယ္။

ေရာဂါရွိေနသူနဲ႔ ထိေတြ႔မႈကေန ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ အတူေနတာနဲ႔ ဖက္ရမ္းနမ္းတာလည္းပါတယ္။ တံေတြး၊ သြားရည္ကေန ကူးစက္တယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ပိုးဟာ လူေတြရဲ႕ႏွာေခါင္းနဲ႔ အာေခါင္ေနာက္နားမွာ ၁-၁ဝ% ေလာက္မွာရွိေနတယ္။ အဲလိုလူေတြက ေရာဂါမျဖစ္ေပမယ့္ ေရာဂါသယ္ေဆာင္ေပးေနသူေတြျဖစ္ၾကတယ္။ တုပ္ေကြးေလာက္ေတာ့ ကူးစက္တာမမ်ားပါ။

ေရာဂါကူးစက္လာရင္ ဖ်ားမယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္။ လည္ပင္းတင္းေတာင့္ေနမယ္။ ပ်ိဳ႕အန္ႏိုင္တယ္။ အလင္းေရာင္ မၾကည့္ခ်င္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္မၾကည္လင္ပဲ ေရာေထြးေနမယ္။ အာရံုေၾကာတုန္႔ျပန္မႈ အားနည္းေနမယ္။ ကေလးက ငိုမယ္။ စိတ္တိုေနမယ္။ ပိုးကေသြးထဲေရာက္ႏိုင္တယ္။ အဲတာဆိုရင္ ေမာပန္းမယ္။ အန္မယ္။ ေျခလက္ေတြ ေအးစက္ေနမယ္။ ကိုက္ခဲနာေနမယ္။ အသက္ရွဴျမန္မယ္။ ဝမ္းေလွ်ာမယ္။ အေရျပားမွာ အနီျဖစ္ျဖစ္ ခပ္ျပာျပာျဖစ္ျဖစ္ အစက္ အကြက္ေပၚမယ္။ ေသဆံုးတဲ့အထိဆိုးႏိုင္တယ္။ ေသတာလည္းျမန္တယ္။

Meningitis vaccine ကာကြယ္ေဆးရွိတယ္။ လိုအပ္ရင္ ၅ ႏွစ္မွာတခါထပ္ထိုးရတယ္။ (မက္ကာ) သြားသူေတြဆိုရင္ ၃ ႏွစ္တခါထပ္ထိုးသင့္တယ္။ ကေလးေတြ (၉ လသား) ကို MenHibRix® ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးမယ္။ ေဆးထိုးျပီးေနာက္ ၇-၁ဝ ရက္ေလာက္ေနမွသာ ကာကြယ္မႈေကာင္းမယ္။

ကာကြယ္ေဆး ၃ မ်ိဳးရွိတယ္။
MPSV4 ကာကြယ္ေဆးကို အသက္ ၂ ႏွစ္ကေန ၅၅ ႏွစ္အထိထိုးေစတယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြ (၅၅ ႏွစ္အထက္) Meningococcal conjugate vaccine (MCV4) ေဆးကပိုသင့္တယ္။ ပိုး ၄ မ်ိဳးကေန ကာကြယ္ေပးမယ္။ ကေလး ၁၁ ႏွစ္ကေန ၁၈ ႏွစ္အထိကိုထိုးတယ္။ ေနာက္ ၅ ႏွစ္ေနတခါထပ္ထိုးတယ္။ HIV ရွိေနရင္ ေနာက္ ၂ လေနေတာ့ တလံုး ထပ္ထိုးတယ္။

၂ဝ၁၂ ကစျပီး FDA ကေနအသိအမွတ္ျပဳတဲ့ ၂ မ်ိဳးတြဲကာကြယ္ေဆးရွိတယ္။ Menhibrix ကာကြယ္ေဆးဟာ serogroups C နဲ႔ Y တို႔ကေနျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ Neisseria meningitides ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါ နဲ႔ Haemophilus influenzae type b (Hib) (ဟီမိုးဖီးလပ္စ္) တုပ္ေကြးေရာဂါေတြကို ကာကြယ္မယ္။ ကေလးေတြ အသက္ ၆ ပါတ္ကေန ၁၈ လအထိကို ထိုးေပးတယ္။ ၂ဝ၁၄ မွာစသံုးတဲ့ Trumenba ကာကြယ္ေဆးကေန serogroup B ကိုကာကြယ္တယ္။ အသက္ ၁ဝ ႏွစ္ကေန ၂၅ ႏွစ္အထိထိုးတယ္။ ကာကြယ္ေဆးဟာ ၈၅% ကေန ၁ဝဝ% အထိ ၂ ႏွစ္အနည္းဆံုး ကာကြယ္မယ္။

ကုသမႈ
ေဆးရံုတင္ရမယ္။ ခ်က္ခ်င္းပိုးေသေဆးေပးမယ္။ ထိုးေဆးတလံုးတည္းထိုးေပးမယ္။ cefotaxime နဲ႔ ceftriaxone ျဖစ္တယ္။ ခါးရိုးထဲကအရည္ CSF ကိုစစ္ေဆးလို႔ေတြ႔ရင္ ေဆးပိုလိုမယ္။

လက္ကိုမၾကာမၾကာေဆးေၾကာပါ။ Hand sanitizer (60% alcohol) လက္ေဆးရည္သံုးတာေကာင္းတယ္။ မ်က္စိ၊ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစက္ကိုလက္နဲ႔မထိေလ ေကာင္းေလျဖစ္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်ရင္ တစ္ရွဴးသံုးပါ။ ေနမေကာင္းတဲ့သူနား မသြားပါနဲ႔။ ေရပိုေသာက္ပါ။ နားေနပါ။ လူစုလူေဝးရွိရာ မသြားပါနဲ႔။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၄-၃-၂ဝ၁၆