Japanese encephalitis (JE) ဂ်ပန္ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ (၃)

ရန္ကုန္တိုင္းေဒသၾကီး ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဦးစီးဌာန

ဂ်ပန္ဦးေနွာက္ေရာင္ေရာဂါ Japanese Encephalitis ေရာဂါသည္ Culex tritaeniorhychus ျခင္သယ္ေဆာင္ေသာ flavivirus အႏြယ္ဝင္ Japanese encephalitis virus ေၾကာင့္ျဖစ္ပြားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံအပါအဝင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွနိုင္ငံမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးျဖစ္ပြားၿပီး ဦးေနွာက္တစ္သ်ွဴးမ်ားေရာင္ရမ္းပ်က္စီးျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ယေန႔တိုင္ ထိေရာက္ေသာကုသေဆးမ်ား မရွိေသးဘဲ ျပင္းထန္ေသာကူးစက္မႈမ်ားတြင္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ထိေရာက္စြာ ကုသမႈမရွိပါက အသက္ေသဆံုးသည္အထိ အႏၱရာယ္ေပးနိုင္ပါသည္။ အသက္ဆံုးရွံုးမႈမရွိဘဲ ျပန္ေကာင္းလာသည့္လူနာမ်ား၏တဝက္ခန္႔သည္လည္း နားေလးျခင္း၊ မ်က္စိကြယ္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္မသန္စြမ္းျခင္း၊ ဥာဏ္ရည္နိမ့္က်ျခင္း၊ စိတ္မူမမွန္ျခင္းစသည့္ ေနာက္ဆက္တြဲမ်ားျဖစ္ေပၚနိုင္ပါသည္။ ဝက္၊ငွက္၊ခို၊ဘဲ၊ လင္းနို႔မ်ားတြင္ ခိုေအာင္းေနတတ္ၿပီး လူမ်ား၊ နို႔တိုက္သတၲဝါမ်ားျဖစ္ေသာကြ်ဲ၊ ႏြား၊ ျမင္းမ်ားကို ကူးစက္နိုင္ပါသည္။

ဂ်ပန္ဦးေနွာက္ေရာင္ေရာဂါသည္ လူမ်ားတြင္ကူးစက္ပါက မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရာဂါလကၡဏာ မျပတတ္ဘဲ ကူးစက္ခံရသူ၏ ၁% ခန္႔သာ ဂ်ပန္ဦးေနွာက္ေရာင္သည့္ လကၡဏာမ်ားခံစားရပါသည္။ ေရာဂါပ်ိဳးခ်ိန္မွာ ၅ ရက္မွ ၇ ရက္ထိျဖစ္ပါသည္။ ေရာဂါကူးစက္ၿပီး ေရွးဦးလကၡဏာမ်ား ProdromalStage ျဖစ္ေသာ ဖ်ားျခင္း၊ တံုျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္းမ်ားမွာ ပထမ ၁ ရက္မွ ၆ ရက္ထိ ျဖစ္ေလ့ရွိၿပီး တခါတရံ ၂၄ နာရီထက္တိုေတာင္းၿပီး တခါတရံ ၁၄ရက္ခန္႔ထိ ၾကာျမင့္တတ္သည္။ ၎ေနာက္ ေရာဂါလကၡဏ၏ျပင္းထန္လာကာ Acute Encephalitis stage လူ၏သတိနွင့္ သက္ဆိုင္ေသာလကၡဏာ မ်ား ျဖစ္ေသာ စိတ္အာရံုခံစားမႈမၾကည္လင္ျခင္း၊ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္း၊ စိတ္ရႈပ္ေထြး၍ ေဝခြဲမရျဖစ္ျခင္း၊ စိတ္ဂဏာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ ကေယာင္ကတန္းျဖစ္ျခင္း၊ ပတ္ဝန္းက်င္ကိုစိတ္ဝင္စားမႈ မရွိဘဲ တခ်ိန္လံုး ငိုက္ျမည္းလာျခင္း၊ အေျခအေနပိုဆိုး႐ြားလာပါက တက္ျခင္း၊ ဇက္ခိုင္ျခင္း၊ ႂကြက္သားမ်ားေတာင့္တင္းလာျခင္း၊ မ်က္နွာအေၾကာမ်ားတင္းလာၿပီး မိမိပံုမွန္မ်က္နွာ အမူအရာျဖင့္ျပသနိုင္မႈမရွိျခင္း Mask face၊ စကားေျပာသည့္အခါ လ်ွာေလးျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္မွ အေၾကာမ်ားတုတ္ျခင္း၊ ဆြဲျခင္း၊ အရည္ခမ္းေျခာက္မႈခံစားရျခင္း Dehydrtion၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ဆင္းျခင္းတို႔ျဖစ္ပြားလာပါသည္။

ထို႔ေနာက္ အခ်ိဳ႕လူနာမ်ားမွာ ျပန္လည္ေကာင္း မြန္လာၿပီး Recovery အခ်ိဳ႕မွာ ဦးေနွာက္နွင့္အာရံုေၾကာမ်ား ထိခိုက္သည့္ဒဏ္က်န္ရွိေနခဲ့နိုင္ပါသည္။ Persistence of signs of CNS injury ျဖစ္သည့္ စကားေျပာသည့္အခါ အသံေလး၍မပီသျခင္း၊ အသံမထြက္ေတာ့ျခင္း၊ နွင့္ ကိုယ္အဂါၤမသန္စြမ္းေတာ့ျခင္းတို႔ျဖစ္ပြားတတ္ပါသည္။ လူနာသည္ အသက္မေသေသာ္လည္း ကိုယ္အဂါၤအစိတ္အပိုင္းတခု ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈမ်ားစြဲၿမဲစြာ က်န္ခဲ့ေလ့ရွိပါသည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ မိမိေနထိုင္ရာ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ထူးျခားစြာ ကြ်ဲ၊ ႏြား၊ ျမင္းမ်ား ရုတ္တရက္ေသဆံုးျခင္း၊ ဝက္မ်ားသားေလ်ာျခင္း၊ ရွိမရွိကို ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈရန္ လိုအပ္ပါသည္။ အဆိုပါျဖစ္စဥ္မ်ားရွိပါက ခ်က္ခ်င္း က်န္းမာေရးဌာနအဆင့္ဆင့္သို႔ သတင္းေပးပို႔၍ လိုအပ္ေသာ ကာကြယ္နွိမ္နင္းေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ခ်က္ခ်င္းေဆာင္႐ြက္ရန္ လိုပါသည္။ ေရာဂါျဖစ္ပြားလာပါက ဂ်ပန္ဦးေနွာက္ေရာင္ ေရာဂါဗိုင္းရပ္စ္ပိုး သယ္ေဆာင္ထားသည့္ Culex ျခင္သက္ႀကီးေကာင္မ်ားကို ခ်က္ျခင္းေသေစရန္ ပိုးသတ္ေဆးမႈတ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္႐ြက္ရန္လိုအပ္ပါသည္။အဆိုပါျခင္မ်ားသည္ ေရေျမာင္းမ်ား၊ စပါးခင္းမ်ားရွိ ေရတင္က်န္နိုင္ေသာေနရာမ်ားတြင္ေပါက္ပြားေလ့ရွိပါသည္။

ယခင္က ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို ကာကြယ္ရန္မွာ ျခင္ကိုက္ခံရျခင္းမရွိေစရန္ တကိုယ္ရည္ကာကြယ္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ယခုအခါ ဂ်ပန္ဦးေနွာက္ေရာင္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးမ်ားရရွိနိုင္ၿပီျဖစ္ပါသျဖင့္ ေရာဂါျဖစ္ပြားတတ္သည့္ေနရာမ်ားတြင္ ကေလး အသက္ ၉ လမွစတင္၍ ထိုးနွံနိုင္ပါသည္။ အသက္ ၁၈ နွစ္မွစ၍ လူႀကီးမ်ားတြင္ တလံုးသာထိုးရန္ လိုအပ္ေသာ္လည္း ကေလးမ်ားတြင္ကာကြယ္မႈပိုမို ၾကာရွည္ေစရန္ ပထမအႀကိမ္ကာကြယ္ေဆးထိုးၿပီး ၁နွစ္မွ ၂ နွစ္ အၾကာတြင္ ေနာက္ထပ္တလံုး ထပ္မံထိုးရန္ လိုအပ္ပါသည္။

မွတ္ခ်က္။ စာရိုက္ႏွင့္ သတ္ပံုမ်ား ျပင္ထားပါသည္။

Japanese encephalitis (JE) ဂ်ပန္ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ (၁) http://doctortintswe.blogspot.com/2017/02/japanese-encephalitis-je_18.html
Japanese encephalitis (JE) ဂ်ပန္ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ (၂) http://doctortintswe.blogspot.com/2017/02/japanese-encephalitis-je_88.html
Japanese encephalitis (JE) ဂ်ပန္ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ (၃) http://doctortintswe.blogspot.com/2017/02/japanese-encephalitis-je.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ