Lab-grown Liver အသည္းကို ဓါတ္ခြဲခန္းမွာေမြးယူဘုိ႔ ၾကိဳးစားေန

အိႏၵိယႏိုင္ငံ နယူးေဒလီမွာ အသည္းအစားထိုးဘုိ႔ တေယာက္ ေရာက္ေနတယ္။ အသည္းအစားထိုးျပီးသားတေယာက္လဲ ထပ္ျပဘို႔ ေရာက္လာတယ္။ ေက်ာက္ကပ္အစားထိုးဘို႔ တေယာက္က ေရာက္ေတာ့မယ္။ ဒီလူနာေတြက ကိုယ္နဲ႔ ရင္းႏွီးသူေတြသာျဖစ္ျပီး၊ မသိဘဲေရာက္ေနသူေတြ၊ လာအံုးမဲ့သူေတြလဲ မနည္းမေနာရွိမယ္။

ကေန႔ထုတ္ သတင္းစာမွာ ေဒလီ ဆရာဝန္ေတြကေန အသည္းကို ဓါတ္ခြဲခန္းထဲမွာ ေမြးယူဘို႔ ၾကိဳးစားေေနတဲ့အေၾကာင္း သတင္းေဆာင္းပါးပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းလို႔ ေက်ာက္ကပ္ကို စက္နဲ႔စစ္ရတာကို လူအေတာ္မ်ားမ်ား ၾကားဘူးပါမယ္။ အလားတူ အသည္းကိုလဲ စစ္ေပးတာလုပ္ႏိုင္ပါတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္နဲ႔ အစခ်ီပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ကေန အဆိပ္အေတာက္ေတြကို ကိုယ္ထဲကေန ဖယ္ရွင္းေပးသလိုဘဲ အသည္းကလဲ အဆိပ္အေတာက္ေတြကို ေခ်ဖ်က္ေပးေနပါတယ္။

ေရာဂါတခုခုေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္က သူ႔အလုပ္ကိုသူ ႏိုင္ေအာင္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ရင္ အသက္ဆက္ရွင္ဘို႔ ခက္ခဲလာမယ္။ ဒါေၾကာင့္ Renal Dyalysis ေက်ာက္ကပ္စစ္ေပးရင္ အသက္ဆက္ႏိုင္တယ္။ အလားတူ Liver dialysis အသည္းကိုလဲ စစ္တာ လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ဒီလို စက္-ေဆး အကူအညီနဲ႔ စစ္ေပးတာဟာ ယာယီသေဘာသာျဖစ္ျပီး Renal transplant ေက်ာက္ကပ္ျဖစ္ျဖစ္ Liver transplant အသည္းျဖစ္ျဖစ္ အစားထိုးဘို႔လုပ္မွသာ အသက္ပိုရွည္ႏိုင္တယ္။ ေက်ာက္ကပ္လွဴမဲ့ Kudney Donor အလွဴရွင္နဲ႔ Liver donor အသည္းလွဴမဲ့ အလွဴရွင္ေတြက လိုသေလာက္မရႏိုင္တာက အခက္အခဲၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။

ကြ်န္ေတာ္ အခုေလးတင္ ေရးတင္လိုက္တဲ့ ‘သၾကၤန္ (လူမႈေရး) စာ’ စာထဲကလို ျမန္မာျပည္မွာ ေစတနာ ေပါၾကြယ္သူ မရွားပါ။ အသည္းအစားထိုးျပီးလူနာက ျပန္ေျပာပါတယ္။ သူ႔ခင္ပြန္းကို အသည္းအစားထိုးဘို႔ လွဴမဲ့သူရွာတံုးက ေဖ့စ္ဘြတ္ကို သံုးခဲ့တယ္တဲ့ နာရီပိုင္းအတြင္း ေစတနာနဲ႔ လွဴပါမယ္ဆိုသူေတြ ေရာက္လာပါသတဲ့။ ဆက္စပ္လို႔ ထပ္ေျပာပါအံုးမယ္။ ဒီလူနာက တသက္လံုးမွတ္သားလာခဲ့တဲ့၊ မွတ္ပံုတင္ထဲမွာလဲ ေရးမွတ္ထားတဲ့၊ ေသြးအုပ္စု (ဘီ) ဟာ မွားေနျပီး (အို) သာျဖစ္တာကို ေဒလီေရာက္မွ သိရပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူအမွား၊ စက္အမွားဆိုတာရွိတတ္ေၾကာင္း စာတပုဒ္ ေရးလိုက္ပါေသးတယ္။

ေက်ာက္ကပ္စစ္ေပးတာလုပ္တာမွာ အားနည္းခ်က္ (လိုအပ္ခ်က္) ေတြရွိတာကို စာတပုဒ္ေရးထားပါတယ္။
အသည္းစစ္ေပးနည္းမွာလဲ လိုအပ္ခ်က္ေတြရွိတယ္။ အသည္းကေန လုပ္ေပးတဲ့အလုပ္ေတြက အမ်ားၾကီးဘဲ။ ေသြးခဲစနစ္အတြက္ လိုတဲ့ဓါတ္ပစည္းေတြ ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။ စားသမွ်၊ ေသာက္သမွ်ထဲက ကိုယ္နဲ႔မသင့္တဲ့ အဆိပ္လို ဓါတ္ေတြကို ဓါတ္ပ်ယ္ေအာင္လုပ္ေပးမယ္။ ေသြးထဲမွာသၾကားဓါတ္ကို မွ်ေျခညီေနေအာင္ ထိန္းညွိေပးတယ္။ (ကိုလက္စေထာ) ကို ေခ်ဖ်က္ဘို႔လိုအပ္တဲ့ Bile acids (ဘိုင္းအက္စစ္) သည္းေျခရည္ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။

လက္ရွိသံုးေနတဲ့ အသည္းစစ္ေပးနည္းထက္ေကာင္းတာကို ရွာေနၾကတယ္။ အသည္းကို ဓါတ္ခြဲခန္းထဲ ေမြးယူနည္းကို တျခားႏိုင္ငံေတြမွာလဲ ၾကိဳးစားပမ္းစား ရွာေနၾကတယ္။ ခုထိေတာ့ အလားအလား မေတြ႔ရေသးပါ။ ဒါေၾကာင့္ အသည္းအစားထိုးနည္းကိုသာ အားကိုးေနၾကရတံုးဘဲ ဒါေပမဲ့  အခက္အခဲက အသည္းအလွဴရွင္နဲ႔ ေငြကုန္ေၾကးက် မ်ားတာဘဲ။

အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ တႏွစ္မယ္ လူေပါင္းတစ္သိန္း အသည္းအလုပ္အလုပ္ႏိုင္တာနဲ႔ ေသဆံုးၾကရတယ္။ Liver Transplant အသည္းအစားထိုးႏိုင္လို႔ လူ ၁၂ဝဝ ေလာက္ကိုေတာ့ ကယ္ႏိုင္တယ္။ ျမန္မာျပည္ကကိန္းဂဏန္းလဲ နည္းမွာမဟုတ္ပါ။

အသည္းဘာေၾကာင့္လဲရသလည္း
• ကေလးေတြမွာဆုိရင္ ေမြးရာပါ Biliary atresia သည္းေျခလမ္းပိတ္ေနတဲ့ေရာဂါ။
• လူၾကီးေတြမွာဆိုရင္ အမ်ားဆံုးက Cirrhosis အသည္းေျခာက္ေရာဂါ။ အသည္းေျခာက္ေရာဂါကိုျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြက နာတာရွည္ Hepatitis B or Hepatitis C ဘီပိုးနဲ႔ စီပိုး အသည္းေရာင္ေရာဂါေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးက အရက္နာ Alcoholic liver disease ျဖစ္တယ္။
• တျခားအေၾကာင္းခံေရာဂါေတြလဲရွိေသးတယ္။ Autoimmune hepatitis (ေအာ္တိုအင္ျမဴး) အသည္းေရာင္ေရာဂါ၊ Hepatic vein thrombosis အသည္းသြားေသြးျပန္ေၾကာပိတ္ေရာဂါ၊ Liver damage from poisoning or medications ေဆး-အဆိပ္ေတြကေန အသည္းပ်က္စီးတာ၊ Primary biliary cirrhosis or primary sclerosing cholangitis ပင္မအစျဖစ္ အသည္းေျခာက္ေရာဂါ၊ Metabolic disorders of copper or iron ေၾကးနီဓါတ္နဲ႔ သံဓါတ္ေရာဂါ။

အသည္းေကာင္းေနေအာင္ ေနဘို႔သာ အေရးၾကီးဆံုးျဖစ္တယ္။ အရက္ျဖတ္ပါ၊ ဘီပိုး၊ စီပိုးကူးႏိုင္တာမွန္သမွ်ကို ေရွာင္ပါ။ ေဆးစစ္ပါ၊ ပိုးေတြ႔ရင္ စနစ္တက် ေဆးကုပါ။ ၾကိဳတင္ကာကြယ္လို႔ မရႏိုင္တာေတြအတြက္ ကံတရားအားကိုးပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ