Hepatitis A အသည္းေရာင္ အသားဝါ (ေအ)

သမီးအမ်ဳိးသားကို ဆရာဝန္က ေဆးတလစားခိုင္ျပီး မေန႔ကရက္ခ်ိန္ျပျပီး ေနာက္ထပ္ ေဆးႏွစ္လေသာက္ခိုင္ပါတယ္။ ႏွစ္လျပီးရင္ ေဆးျပန္စစ္ခိုင္ပါတယ္ဆရာ။ ပင္ပန္တဲ့အလုပ္လုပ္လိုရလား။ ျပီးေတာ့ အေလးအပင္ေတြ မ, လိုရလား။ ျပီးေတာ့ သမီးတို႔မိသားစုသံုးေယာက္အတူတူအိပ္လိုရလားဆရာ။ ကေလးကိုကူးမွာဆိုးလို႔ပါ (စိုးလို႔ လို႔ေရးရမယ္)။ မ်က္လံုးကဝါေသးတယ္ဆရာ။ ဆရာဝန္က အလုပ္ျပန္ဆင္လိုရျပီးေျပာတယ္ဆရာ။ အစားအေသာက္က အကုန္ စားလိုရတယ္ေျပာတယ္။ အသည္းေရာင္အသားဝါေအက စိုးရိမ္းရလားဆရာ။

အသည္းေရာင္ အသားဝါ (ေအ) ကူးစက္မႈမ်ားတဲ့ေရာဂါတခုျဖစ္ပါတယ္။ အသည္းေရာင္ေစတဲ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုး ၆ မ်ဳိး ရွိတယ္။ A, B, C, D, E, G ျဖစ္ပါတယ္။

အသည္းက အလုပ္ေတြအမ်ားၾကီးလုပ္ေပးေနတယ္။
• အစာထဲက အဆီ၊ ဆီတို႔ကို အစာေျခေပးတယ္၊
• အား (အင္နာဂ်ီ) ကို သိုေလွာင္ထားတယ္၊
• အဆိပ္အေတာက္ကို ဖယ္ရွားပစ္တယ္၊
• (ဘိုင္းလ္) အစာေျခရည္ ထုတ္ေပးတယ္၊
• ကိုလက္စထေရာ၊ ေသြးခဲေစတယ့္ ပစၥည္းမ်ား၊ ပ႐ိုတင္းမ်ား ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။

Hepatitis A အသည္းေရာင္ ေအ ကို Viral Hepatitis/Infectious Hepatitis လို႔လည္းေခၚတယ္။
• ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္တယ္။
• (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုးမ်ားမွ ကူးတယ္။
• အေသအေပ်ာက္ရွိတယ္။
• ဇူလိုင္၊ ၾသဂုတ္၊ စက္တဘၤဘာ (၃) လ အထူး ဂ႐ုစိုက္ပါ။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
• အားနည္းျခင္း ခံစားရတယ္၊
• မစားခ်င္၊ မေသာက္ခ်င္ ျဖစ္လာတယ္၊
• ဖ်ား၊ ခ်မ္း၊ ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ဳိ႕၊ အန္၊
• အသား (မ်က္လံုး၊ လက္တယ္း၊ အေရျပား၊ ဆီး) ဝါလာတယ္။ Jaundice ဟုေခၚတယ္။
• ျဖစ္ေစတဲ့ တျခားေရာဂါ အမ်ားအျပားလဲ ရွိတယ္။
• အသည္းေရာင္ရင္ ရင္ဘတ္ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းေနရာ သို႔မဟုတ္ ဝမ္းဗိုက္ညာဘက္ အထက္ပိုင္းေနရာ၊ သို႔မဟုတ္ ရင္ေခါင္းေနရာက နာလာမယ္။

စမ္းသပ္ျခင္း
• အသား (မ်က္လံုး၊ လက္သည္း၊ အေရျပား၊ ဆီး) ဝါျခင္း၊
• အသည္းႀကီးျခင္း၊
• အသည္းေနရာက နာျခင္း၊
• LFT အသည္းလုပ္ငန္းမ်ားအား စစ္ေသာအခါ (ဘီလီ႐ူဗင္) မ်ားေနမည္။

ကုသျခင္း
• အနားယူပါ၊
• ေရ၊ အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
• လိုအပ္ပါက ေသြးထဲ သြင္းေပးပါ၊
• အဆီ၊ ဆီ ေလွ်ာ့စားပါ၊
• အရက္၊ မူးယစ္ေဆး၊ ေဆးလိပ္၊ ျပင္းတဲ့ေဆးဝါးမ်ား ေရွာင္ပါ။

ကာကြယ္ပံု
• ပါးစပ္ထဲဝင္တဲ့ (ေရ၊ ႏို႔၊ ေဖ်ာ္ရည္) တို႔ကို ပြက္သြားေအာင္ ႀကိဳ၍ေသာက္ပါ။ ေရသန္႔ေဆး (Chlorine tablet) ထည့္၍ သံုးပါ။ ပြက္သြားေအာင္ က်ိဳမထားေသာေရႏွင့္ ေရသန္႔ေဆး ထည့္မထားေသာေရာ၊ ေရသန္႔ပုလင္းကေရ မဟုတ္ပါက မေသာက္ပါႏွင့္၊
• (အစားအစာ) တို႔ကို ပြက္ေအာင္ျပဳတ္၊ ေက်ာ္၊ ေပါင္း၊ ခ်က္ထားသည့္အစာကို ပူေႏြးေနစဥ္ စားပါ။ ခ်က္ျပဳတ္ၿပီးပါက ယင္ေကာင္ မနားေစရန္ ဖံုးအုပ္ထားပါ။ ယင္ေကာင္၏ ေျခေထာက္၌ ပိုးကပ္ပါလာႏိုင္သည္။ အျပင္းစာ၊ အျပင္ဆိုင္က ေရာင္းသည့္ အစာမ်ားကို သန္႔-မသန္႔ စစ္ေဆးၿပီးမွ စားပါ။ ျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ မစားပါႏွင့္။ ေရာဂါရွိသူ ခ်က္ျပဳတ္ေက်ာ္ေလွာ္ ေဆးေၾကာသည္မွ ကူးစက္ႏိုင္တယ္။
• Hepatitis A အသည္းေရာင္အသားဝါေရာဂါ A ကာကြယ္ေဆး 95% ထိေရာက္တယ္။

အျခားနည္းမ်ား
• ေရေလာင္း အိမ္သာကိုသာ သံုးပါ။ ယင္လံုအိမ္သာ သံုးပါ။
• ဆီးဝမ္းသြားၿပီးတိုင္း ဆပ္ျပာနဲ႔ မၾကာမၾကာ လက္ေဆးပါ။
• အသီးအႏွံမ်ားကို မစားမီ ေရသန္႔သန္႔ျဖင့္ ေဆးပါ။ ဆားေရနဲ႔ေဆးတာ ပိုေကာင္းတယ္။
• ေရၾကီးခ်ိန္မွာ၊ ယင္ေကာင္ေပါခ်ိန္မွာ ကူးစက္မႈမ်ားတတ္တယ္။

ဆရာဝန္လုပ္သက္ရလာတဲ့အခ်ိန္မွာ အမွတ္မထင္ သတိျပဳမိလာတာေလးေတြရွိတယ္။ (ဂြ်န္းဒစ္) လို႔ေခၚတဲ့ အသားဝါ ေရာဂါလူနာေတြလာရင္ သူတို႔ ဝတ္လာတဲ့အဝတ္အစားက လူနာ ၅ ေယာက္မွာ ၃ ေယာက္က အဝါေရာင္အဝတ္ကို ဝတ္စားလာတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အသားဝါက ေပါမွေပါ။ ရီစရာသေဘာလဲ ေျပာမိတယ္။ ဆႏြင္းမံႈ႔မစားနဲ႔လို႔။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ