Myanmar History ျမန္မာ့သမိုင္း
ကေန႔ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္နဲ႔ခ်ည္ျပီး ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ျဖစ္ထြန္းမႈေတြရွိတယ္။ သမိုင္းမတင္မီ ကတည္းက ျမစ္ၾကီးေတြနဲ႔ ေတာင္ၾကားလြင္ျပင္ေတြမွာ လူေတြေနထိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ တရုပ္နဲ႔ အိႏၵိယႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ကူးလူး ဆက္ဆံခဲ့ၾကတယ္။ သီရိသလၤာက ကုန္သေဘၤာေတြေရာက္တယ္။ တျခားေဒသေတြကေန မေလးကြ်န္းစြယ္ၾကား ခရီးတေထာက္နားရာအရပ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ အိႏၵိယတိုက္ကေန ဘာသာေရး၊ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ တရားစီရင္ေရး၊ အႏုပညာ၊ လက္မႈပညာေတြ၊ အယူအဆေတြရခဲ့တယ္။ အဲလိုရတာျဖစ္ေပမယ့္ အိႏၵိယယဥ္ေက်းမႈလႊမ္းတာမသိသာပဲ ကိုယ္ပိုင္မႈ ျပဳထားႏိုင္တာက တျခားအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံေတြထက္ ထူးျခားတယ္။ ၁၁ ရာစုကတည္းက ေထရဝါဒဗုဒၡဘာသာ ရလာတယ္။ ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ကြ်င္း ေက်ာက္နဲ႔ သစ္သားလက္ရာေတြအရ ျမန္မာႏိုင္ငံအထက္ပိုင္းမွာသာေတြ႔ရလို႔ (အညာသား) ဆိုတဲ့ ေဝါဟာရနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္။ ၁၉၆၉ မွာေတြ႔ရွိခ်က္အရ ရွမ္းျပည္အေရွ႕ပိုင္းမွာ အေစာဆံုး ႏွစ္ ၁၁ဝဝဝ ရွိတယ္လို႔ ယူဆႏိုင္တယ္။
ပ်ဴႏိုင္ငံေတာ္
ဘီစီ ၁ ကေန ၉ ရာစုအထိ။ တိဘက္တို-ဘာမင္း ဘာသာစကားေျပာၾကတယ္။ သေရေခတၲရာ + ဟန္လင္းၾကီး။ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဝွမ္းက ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပိုင္းကိုျဖတ္တဲ့ တရုပ္-အိႏၵိယလမ္း အေနာက္ဖက္မွာရွိတယ္။ ပ်ဴႏိုင္ငံက ဧရာဝတီျမစ္ဝွမ္း ေျမာက္ဖက္စြန္းမွာရွိတယ္။
မြန္ႏိုင္ငံေတာ္
မြန္စကားကို (ေအာ္စထိုေအရွားတစ္) လို႔ေခၚတယ္။ ကေမာၻဒီယားမွာသံုးတဲ့ ခမာနဲ႔နီးစပ္တယ္။ သထံုမွာဗဟိုျပဳတယ္။ ၄-၆ ရာစု အိႏိၵယ (ဂုပတား) မင္းဆက္နဲ႔ေခတ္ျပိဳင္ျဖစ္တယ္။ ဒိအရင္ ၃ ရာစု ေမာရီယအင္ပါယာ အာေသာကဘုရင္ကေန ဗုဒၡဘာသာရဟန္းေတာ္ေတြ ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ သထံုကို သုဝဏၰဘမၼိလို႔ေခၚတယ္။ မြန္ေရႊေခတ္ျဖစ္တယ္။ အိႏိၵယနဲ႔ ဆက္ဆံေပမယ့္ မြန္ယဥ္ေက်းမႈကို ထိန္းထားႏိုင္ၾကတယ္။
ပုဂံအင္ပါယာ (၈၉ဝ-၁၃ဝဝ)
ဗမာလူမ်ိဳးေတြ ေခါင္းေထာင္လာႏိုင္ျခင္းလို႔ ရာဇဝင္မွာ အခန္းတခုအေနနဲ႔ေရးတယ္။ တိဘက္တိုဘာမင္းႏြယ္ေတြ ျဖစ္တယ္။ ဗမာစကားေျပာတယ္။ ဧရာဝတီေဘးက ပုဂံကိုဗဟိုျပဳတယ္။ ၉ ရာစုအလယ္ကစျပီး အင္အားၾကီးႏိုင္ငံအျဖစ္ ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဗမာေတြလႊမ္းမိုးမႈက ကေန႔အထိတိုင္တယ္။ ၈ ကေန ၉ ရာစု တရုပ္ျပည္အေနာက္ေတာင္ပိုင္းမွာ နန္ေခ်ာင္မင္းဆက္စိုးစံေနတယ္။ နန္ေခ်ာင္မင္းေတြက အေရွ႕ေတာင္အာရွကိုခ်ဲ႔ထြင္တယ္။ ၈၆၁ မွာ ဟႏြိဳင္းကိုသိမ္းတယ္။ မြန္နဲ႔ ခမာကိုလည္းသိမ္းတယ္။ ပ်ဴျမိဳ႕ေတာ္ ဟန္လင္းၾကီးသိမ္းတယ္။ ပုဂံကို ၈၄၉ မွာထူေထာင္တယ္။
တခ်ိန္တည္းမွာ ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္းမွာ မြန္ကသာၾကီးစိုးထားတယ္။ ပုသိမ္နဲ႔ ပဲခူးကိုပါၾကီးစိုးေရးလံုးပမ္းေနတယ္။
ေထရဝါဒဗုဒၡဘာသာ အိႏိၵယကေနကြယ္ျပီ။ ဟင္ဒူေတြျပန္ျပီးလႊမ္းမိုးလာတယ္ ကေန႔အထိျဖစ္တယ္။ ၁ဝ၄၄ ကစျပီး အေနာ္ရထာင္းက ပုဂံကိုစုစီးႏိုင္လာတယ္။ ၁၈၈၆ အဂၤလိပ္သိမ္းတဲ့အထိ ျမန္မာျပည္ဟာ တက္လိုက္က်လိုက္ရွိတယ္။ အေနာ္ရထာက ရွမ္းေတြနဲ႔မိတ္ေဆြလိုဆက္ဆံတယ္။ စီးပြါးေရးေတာင့္တင္းေအာင္ ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ေပးတယ္။ ေထရဝါဒဗုဒၡဘာသာ ယူသြင္းလိုက္တယ္။ ကေန႔အထိ ရွင္သန္ထြန္းကားတယ္။ ၁ဝ၅၇ မွာ သထံုကိုပါသိမ္းတယ္။ က်န္းစစ္သား (၁ဝ၈၄-၁၁၁၂) နဲ႔ အေလာင္းစည္သူမင္း (၁၁၁၂-၁၁၆၇) ေတြဟာ ဘုန္းတန္ခိုးၾကီးၾကတယ္။ မြန္ပညာသယ္ေတြေၾကာင့္ အႏုလက္မႈပညာေတြရတယ္။ ေစတီပုထိုးေတြ ၃ဝဝဝ-၄ဝဝဝ တည္ထားကိုးကြယ္တယ္။ ရဟန္းေတာ္ေတြမ်ားျပားလို႔ တိုင္းျပည္ရဲ႕အင္အားစုတခုျဖစ္လာတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာ အင္အားဆုတ္ယုတ္မႈလည္း ျဖစ္တယ္။ ၁၃ ရာစုအကုန္မွာ ပုဂံအင္အားက်ဆင္းလာေတာ့တယ္။ အာရွအလယ္ပိုင္းက မြန္ဂိုေတြ ျခိမ္းေျခာက္လာတယ္။ ၁၂၅ဝ မွာ ေျမာက္ပိုင္းၾကားခံ ေနရာဟာ ကူဗလခန္ရဲ႕ မြန္ဂိုတပ္က ဖ်က္ဆီးတာခံလိုက္ရတယ္။
အင္းဝေခတ္ (၁၃၆၄-၁၅၅၅)
ပုဂံပ်က္ျပီးေနာက္ ဧရာဝတီေဘးမွာ ဆန္ထြက္ရာေက်ာက္ဆည္အနားက အင္းဝကို သတိုးမင္းဖ်ားက ၁၃၆၄ မွာ ထူေထာင္တယ္။ ပထမအင္းဝ (၁၃၆၄-၁၅၂၇) နန္းဆက္သစ္ ေပၚလာတယ္။ မြန္ေတြကလည္း ပဲခူး (ပဂိုး) မွာ ျပန္ျပီး နန္းတည္တယ္။ ဓမၼေစတီမင္း (၁၄၇၂-၉၂) မြန္ေရႊေခတ္ကို ထူေထာင္ခဲ့တယ္။
အင္းဝဘုရင္ဟာ ပုဂံလိုျဖစ္ေအာင္လုပ္ဖို႔စိတ္ေစာေနတယ္။ ေတာင္ဖက္က ဟံသာဝတီမြန္ႏိုင္ငံနဲ႔ စစ္ခင္းတယ္။ အေရွ႕ဖက္မွာလည္း ရွမ္းေတြနဲ႔စစ္တိုက္ရတယ္။ အေနာက္ဖက္မွာ ရခိုင္နဲ႔တိုက္တယ္။ ေတာင္ငူနဲ႔ ရွမ္းကိုႏိုင္ခဲ့တယ္။ မြန္-ျမန္မာ အႏွစ္ (၄ဝ) စစ္ (၁၃၈၅-၁၄၂၄) ကို မေအာင္ျမင္ဘူး။ အင္းဝ အားအင္ကုန္ခမ္းလာတာသာ အဖတ္တင္တယ္။ မင္းေျပာင္းတိုင္း လက္ေအာက္ခံေတြက ပုန္ကန္တယ္။ ျပည္၊ ရွမ္းနဲ႔ ေတာင္ငူ (၁၅၁ဝ) လြတ္ထြက္သြားတယ္။ ရွမ္းေတြက အၾကိမ္ၾကိမ္ျခားနားတယ္။ ၁၅၂၇ မွာ မိုးညွင္းေစာ္ဘြားက ျပည္နဲ႔ေပါင္းျပီး အင္းဝကိုဖ်က္ဆီးလိုက္တယ္။ ဒုကၡသည္ေတြ ေတာင္ငူဖက္ေျပးရတယ္။ ၁၅၅၅ မွာ ဘုရင့္ေနာင္က အင္းဝကို သိမ္းလိုက္တယ္။
ေတာင္ငူအင္ပါယာ (၁၅၃၁-၁၇၅၂)
ပထမေတာင္ငူအင္ပါယာ (၁၅၁ဝ-၁၅၉၉) နဲ႔ ဒုတိယေတာင္ငူအင္ပါယာ (ေညာင္ရမ္း) ၁၅၉၉-၁၇၅၂) အထိ ရွည္တယ္။ ေတာင္ငူမင္းဆက္မွာ တပင္ေရႊထီးနဲ႔ ဘုရင့္ေနာင္တို႔က နာမည္ၾကီးတယ္။ ၁၂၈၇ ကတည္းက ပ်က္သုန္းသြားတဲ့ ပုဂံ အင္ပါယာကို ျပန္ျပီးစုစည္းႏိုင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ေညာင္ရမ္းနဲ႔ အေနာက္ဖက္လြန္မင္းေတြက ျပန္လည္ စုစည္းခဲ့တာယ္။ ေတာင္ငူအင္ပါယာရ့ဲ အထြတ္အထိပ္ကာလမွာ မဏိပူ၊ တရုပ္လႊမ္းမိုိးထားတဲ့ ရွမ္းေဒသ၊ Siam (ဆိုင္ယမ္) ေခၚ ထိုင္းနဲ႔ Lan Xang (လန္ဇန္း) ေခၚ လာအိုတို႔လည္းပါတယ္။
ေတာင္ငူ-ဟံသာဝတီစစ္ (၁၅၃၄-၁၅၄၁) ျဖစ္တယ္။ ၁၅၃၉ မွာ တပင္ေရႊထီးက ပဲခူး (ပဂိုး) မွာ ထီးနန္းေျပာင္းစံတယ္။ ပုဂံကို ၁၅၄၄၊ ရခိုင္ကို ၁၅၄၅-၄၇၊ ထိုင္းကို ၁၅၄၇-၄၉ မွာ သိမ္းတယ္။ သူ႔ေနာက္ဆက္ခံတဲ့ ဘုရင့္ေနာင္က အင္းဝကို ၁၅၅၅ မွာ၊ ရွမ္းကို ၁၅၆၂-၆၃ မွာ၊ ထိုင္းကို ၁၅၆၄-၆၉ မွာ၊ လာအိုကို ၁၅၆၅-၇၄ မွာသိမ္းတယ္။ ဘုရင့္ေနာင္နတ္ရြာစံတဲ့ ၁၅၈၁ ေနာက္၊ ၁၅၈၄ မွာ ဆိုင္ယမ္ (ထိုင္း) ကပုန္ကန္ျပီး၊ ၁၆ဝ၅ ကတည္းက ျမန္မာ့ေျမပံုမွာမပါေတာ့ဘူး။ ၁၅၉၉ မွာ ေပၚတူဂီေတြအကူအညီနဲ႔ ရခိုင္က ပဲခူးကိုဖ်က္ဆီးႏိုင္ခဲ့တယ္။ ေပၚတူဂီလူမ်ိဳး ဖိလစ္ ဒီဘရစ္တိုက သူ႔သခင္ရခိုင္ေတြကို ပုန္ကန္ျပီး၊ ဂိုအာမွာရွိတဲ့ ေပၚတူဂီေထာက္ခံမႈနဲ႔ ၁၆ဝ၃ မွာ သန္လ်င္ကို ထူေထာင္လိုက္တယ္။ ၁၆၁၃ ဧျပီလမွာ အေနာက္ဖက္လြန္မင္းက သန္လ်င္ကိုသိမ္းျပီး၊ ဒီဘရစ္တိုကို ကားစင္တင္သုတ္သင္တယ္။ သူ႔မဟာမိတ္ ေတာင္ငူဘုရင္၊ နတ္ရွင္ေနာင္ကို ကြပ္မ်က္လိုက္တယ္။
ဘုရင့္ေနာက္နတ္ရြာစံျပီး ၁၈ ႏွစ္အၾကာ၊ ၂၆၆ ႏွစ္တာရွည္ခဲ့တဲ့၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အၾကီးဆံုးျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေတာင္ငူ အင္ပါယာၾကီး ပ်က္စီးသြားေတာ့တယ္။
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ (၁၇၅၂-၁၈၈၅)
အေလာင္းဘုရား (၁၇၅၂-၁၇၆ဝ) ကေန ပဲခူးကို တိုက္ထုတ္လိုက္တယ္။ ရွမ္းျပည္ကိုလည္းျပန္ယူႏိုင္တယ္။ ၁၇၅၉ မွာ မဏိပူကိုျပန္ယူတယ္။ တနသၤာရီကိုတိုက္ယူတယ္။ ထိုင္းကိုတိုက္တာအ့ပန္မွာ သူကိုယ္တိုင္နတ္ရြာစံတယ္။ သားေတာ္ ဆင္ျဖဴရွင္ (၁၇၆၃-၇၆) နန္းတက္တယ္။ အယုဒယကို ၁၇၆၆ မွာႏိုင္တယ္။ တရုပ္ကလည္း ၁၇၆၆ ကေန ၁၇၆၉ အထိ က်ဴးေက်ာ္ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ပါ။ ရခိုင္ကိုေရာ မဏိပူရနဲ႔ အာသန္ကိုပါျပန္ယူႏိုင္တယ္။ အိႏိယမွာအုပ္စိုးေနတဲ့ အဂၤလိပ္နဲ႔ နယ္ခ်င္းထိစပ္လာျပီး ၁၈၂၄-၂၆ မွာ ပထမ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ျဖစ္တယ္။ အာသန္၊ မဏိပူ၊ ရခိုင္နဲ႔ တနသၤာရီကို လက္လႊတ္ရတယ္။
ဒုတိယအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ (၁၈၅၂) ကေတာ့ ပဲခူးရိုးမကသသစ္ေတြလိုခ်င္တဲ့ အဂၤလိပ္ကရန္စလို႔ျဖစ္ရတယ္။ ျမန္မာျပည္ ေအာက္ပိုင္းတခုလံုး သိမ္းယူတယ္။ ၁၈၈၅ မွာ တတိယစစ္ျဖစ္ျပီး ျမန္မာ့ေနာက္ဆံုးမင္း သီေပါ (၁၈၇၈-၈၅) ကို ဖမ္းေခၚသြားတယ္။ တတိယအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္က ၂ ပတ္သာၾကာလိုက္ပါတယ္။ ၁၈၈၅ ႏိုဝဘၤာလမွာ ျဗိတိသွ်ေတြက မႏၲေလးနန္ျမိဳ႕ေတာ္ကို သိမ္းယူလိုက္တယ္။
ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္ကျမန္မာျပည္ (၁၈၈၅-၁၉၄၈)
၁၈၆၉ မွာ ဆူးအက္တူးေျမာင္းဖြင့္လာေတာ့ ျမန္မာျပည္ကဆန္စပါးကို ပိုျပီးစိုက္ပ်ိဳးခ်င္လာတယ္။ ဧရာဝတီ ျမစ္ဝကြ်န္းေပၚ ေဒသကို အဓိကထားတယ္။ စိုက္ဧက ၆ ေသာင္းကေန ၁ဝ သန္းအထိရွိလာတယ္။ ျဗိတိသ်ွေတြက အိႏၵိယ ႏိုင္ငံသားေတြကို ေခၚသြင္းတယ္။ ေတာင္ပိုင္း ခ်စ္တီးယားေတြက ေငြေခ်းစားသူေတြျဖစ္လာတယ္။ ဆန္စပါးေစ်းကြက္ကို တရုပ္နဲ႔ အိႏၵိယသားေတြက အုပ္စီးထားတယ္။ ျမန္မာေတာင္သူေတြ ဆင္းရဲတြင္း နက္သထက္နက္လာၾကတယ္။
အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓါတ္ တက္ၾကြလာတယ္။ ၁၉ဝ၆ မွာ (YMBA) ဗုဒၡဘာသာ ကလ်ာဏယူဝအသင္းေတြ ေပၚလာတယ္။ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရး မဟုတ္ေသးပါ။ ၁၉၂ဝ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ကို တကၠသိုလ္အဆင့္ျမွင့္ဖို႔ တကၠသိုလ္အက္ဥပေဒ လုပ္လာတယ္။ ျမန္မာစစ္စစ္ေတြကို ေဘးဖယ္ထာတဲ့ဥပေဒျဖစ္တယ္။ ေက်ာင္းသားေတြဆႏၵျပၾကတယ္။ ျပင္ေပးရတယ္။ YMBA ကေနေက်ာင္းေတြထူေထာင္တယ္။ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းေတြလို႔ တြင္လာတယ္။
၁၉၃ဝ ေက်ာ္လာလေတြမွာ လယ္သမားေတြကို ဆရာစံေခါင္းေဆာင္ျပီး သူပုန္ထတယ္။ ျဗိတိသွ်ေတြက အိႏၵိယစစ္သားနဲ႔ ရဲသားေတြနဲ႔ ၂ ႏွစ္ၾကာႏွိမ္နင္းတယ္။ ၁၉၃၆ မွာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားေတြထပ္ျပီးဆႏၵျပၾကတယ္။ ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္ ကိုေအာင္ဆန္းနဲ႔ ကိုႏုတို႔ေပၚထြက္လာတယ္။ သခင္လႈပ္ရွားမႈထဲပါလာၾကတယ္။ ၁၉၃၇ မွာ ျမန္မာျပည္ကို အိႏၵိယကေန ခြဲထုတ္လိုက္တယ္။
၁၉၃၉ မွာ ဒုတိယကမာၻစစ္ျဖစ္လာတယ္။ ေအာင္ဆန္းက အကူအညီရွာဖို႔ တရုပ္ျပည္ထြက္သြားတယ္။ ဂ်ပန္နဲ႔ေတြ႔ျပီး ရဲေဘာ္သံုးက်ိတ္ စစ္ပညာသြားသင္ၾကတယ္။ ၁၉၄၁ ဒီဇဘၤာမွာ ထိုင္းႏိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ကိုေရာက္ျပီး ဗမာ့လြတ္လပ္ေရး တပ္မေတာ္ (ဘီအိုင္ေအ) ကို ဖြဲ႔လိုက္တယ္။ အဂၤလိပ္ဆုတ္ခြါျပီး ဂ်ပန္ျမန္မာျပည္ကိုအူပ္စိုးတယ္။ ၁၉၃၇ အေျခခံ ဥပေဒအရ ေဒါက္တာဘေမာ္အစိုးရ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာတယ္။ သခင္ႏုေရာ သခင္ေအာင္ဆန္းပါအစိုးရထဲမွာပါတယ္။ ၁၉၄၃ မွာ ဂ်ပန္က ျမန္မာျပည္ကို လြတ္လပ္ေရးေပးတယ္လို႔ေၾကညာတယ္။ ေအာင္ဆန္းဟာ မဟာမိတ္ပ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ ေမာင့္ဘက္တန္နဲ႔ လိႈ႕ဝွက္ဆက္သြယ္တယ္။ ၁၉၄၅ မတ္လမွာ အဂၤလိပ္နဲ႔ျပန္ေပါင္းျပီး ဂ်ပန္ကိုေတာ္လွန္တယ္။ သူ႔တပ္ကို ဗမာကာကြယ္ေရးတပ္လို႔ နာမည္ေျပာင္းရတယ္။ စစ္တြင္းမွာပဲ ဖဆပလကို ဖြဲ႔ထားတယ္။ ၁၉၄၅ ေမလမွာ ဂ်ပန္ေတြဆုတ္ခြါျပီး၊ အဂၤလိပ္ေတြျပန္ဝင္လာတယ္။
လြတ္လပ္ေရးရျပီး ၁၉၄၈-၁၉၆၂
ကြန္ျမဴနစ္ေတြ ေတာခိုျပီး လက္နက္ကိုင္ပုန္ကန္တယ္။ ကရင္ကစျပီး တိုင္းရင္းသားေတြအားလံုးလက္နက္ကိုင္တယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္တယ္။ ကေန႔အထိ မျပီးေသးပါ။ ၁၉၄၉ မွ တရုပ္ဖက္ကေနေျပးဝင္လာတဲ့ တရုပ္ျဖဴေတြကို တိုက္ထုတ္ရတယ္။ ၁၉၅၈ မွာ ဖဆပလ ၂ ျခမ္းကြဲတယ္။ ဦးႏုက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းကို အာဏာလႊဲတယ္။ ၁၉၆ဝ မွာ ဦးႏုအစိုးရ ျပန္တက္လာတယ္။
၁၉၆၂-၁၉၈၈ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္
၂-၃-၁၉၆၂ မွာ ဗခကေနဝင္းကစစ္အာဏာသိမ္းတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရတက္လာတယ္။ ၁၉၇၂ ဧျပီမွာ ဗခကေနဝင္းနဲ႔ စစ္အရာရွိေတြ စစ္ယူနီေဖါင္းခြ်န္ျပီး မဆလပါတီနာမည္နဲ႔ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ ၁၉၇၄ ကစျပီး တပါတီစနစ္ဖြဲ႔စည္းပံုအရ အရပ္သား မဆလ ပါတီအစိုးရေတြကအုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ ၁၉၈၇ မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ LDC အဆင့္ ႏိုင္ငံျဖစ္လာတယ္ ကေန႔အထိျဖစ္ဆဲပဲ။ ၁၉၈၈ မတ္လကစျပီး ေက်ာင္းသားေတြစတင္တဲ့ ျပည္လံုးကြ်တ္ ဆႏၵျပပြဲေတြ ျဖစ္တယ္။ ဦးေနဝင္းအပါအဝင္ မဆလပါတီ သမတ ၃ ဆက္ေျပာင္းျပီး ေနာက္ဆံုး ၁၈-၉-၁၉၈၈ မွာ စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းျပန္တယ္။
၁၉၈၈ မွယေန႔အထိ
ဗခကေစာေမာင္ဦးေဆာင္တဲ့ နဝတ စစ္အစိုးရတက္လာတယ္။ ၁၉၉ဝ မွာ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပေပမယ့္ အာဏာလႊဲမေပးပဲ စစ္တပ္ကသာ ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ သူ႔ေနာက္ နအဖ အမည္နဲ႔ ဗခမကသန္းေရႊ အုပ္စိုးတယ္။ ၂ဝ၁ဝ မွာ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ သူ႔လူေတြက အရပ္ဝတ္နဲ႔ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ အခုထိျဖစ္တယ္။
နိဂံုး
• ပုဂံအင္ပါယာကို တရုပ္ျပည္ကမြန္ဂိုေတြက ဖ်က္ဆီးခဲ့တယ္။
• အင္းဝဟာ မြန္-ျမန္မာ အႏွစ္ (၄ဝ) စစ္ေၾကာင့္ အားအင္ကုန္ခမ္းျပီး ပ်က္စီးရတယ္။
• ေတာင္ငူအင္ပါယာဟာ ဘုန္းတန္ခိုးၾကီးတဲ့မင္းနတ္ရြာစံျပီး ပ်က္စီးသြားတယ္။
• ကုန္ေဘာင္မင္းဆက္ဟာ နန္တြင္းေရးအျပင္ ညံ့ဖ်င္းတဲ့မင္းနဲ႔ အေပါင္းပါေတြအုပ္စိုးခ်ိန္မွာ ကြ်န္ဘဝေရာက္ခဲ့ရတယ္။
• လြတ္လပ္ေရးရေပမယ့္ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ အစစဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းတယ္။
•အခုထိ စစ္တပ္အာဏာထူေထာင္ေနလို႔ အလားအလာမေကာင္းေသးပါ။ တိုင္းတပါးလႊမ္းမိုးစြက္ဖက္မႈေတြကိုပါ စိုးရိမ္ေနရတဲ့ႏိုင္ငံအျဖစ္ ေရာက္ေနတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၄-၄-၂ဝ၁၅
ပ်ဴႏိုင္ငံေတာ္
ဘီစီ ၁ ကေန ၉ ရာစုအထိ။ တိဘက္တို-ဘာမင္း ဘာသာစကားေျပာၾကတယ္။ သေရေခတၲရာ + ဟန္လင္းၾကီး။ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဝွမ္းက ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပိုင္းကိုျဖတ္တဲ့ တရုပ္-အိႏၵိယလမ္း အေနာက္ဖက္မွာရွိတယ္။ ပ်ဴႏိုင္ငံက ဧရာဝတီျမစ္ဝွမ္း ေျမာက္ဖက္စြန္းမွာရွိတယ္။
မြန္ႏိုင္ငံေတာ္
မြန္စကားကို (ေအာ္စထိုေအရွားတစ္) လို႔ေခၚတယ္။ ကေမာၻဒီယားမွာသံုးတဲ့ ခမာနဲ႔နီးစပ္တယ္။ သထံုမွာဗဟိုျပဳတယ္။ ၄-၆ ရာစု အိႏိၵယ (ဂုပတား) မင္းဆက္နဲ႔ေခတ္ျပိဳင္ျဖစ္တယ္။ ဒိအရင္ ၃ ရာစု ေမာရီယအင္ပါယာ အာေသာကဘုရင္ကေန ဗုဒၡဘာသာရဟန္းေတာ္ေတြ ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ သထံုကို သုဝဏၰဘမၼိလို႔ေခၚတယ္။ မြန္ေရႊေခတ္ျဖစ္တယ္။ အိႏိၵယနဲ႔ ဆက္ဆံေပမယ့္ မြန္ယဥ္ေက်းမႈကို ထိန္းထားႏိုင္ၾကတယ္။
ပုဂံအင္ပါယာ (၈၉ဝ-၁၃ဝဝ)
ဗမာလူမ်ိဳးေတြ ေခါင္းေထာင္လာႏိုင္ျခင္းလို႔ ရာဇဝင္မွာ အခန္းတခုအေနနဲ႔ေရးတယ္။ တိဘက္တိုဘာမင္းႏြယ္ေတြ ျဖစ္တယ္။ ဗမာစကားေျပာတယ္။ ဧရာဝတီေဘးက ပုဂံကိုဗဟိုျပဳတယ္။ ၉ ရာစုအလယ္ကစျပီး အင္အားၾကီးႏိုင္ငံအျဖစ္ ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဗမာေတြလႊမ္းမိုးမႈက ကေန႔အထိတိုင္တယ္။ ၈ ကေန ၉ ရာစု တရုပ္ျပည္အေနာက္ေတာင္ပိုင္းမွာ နန္ေခ်ာင္မင္းဆက္စိုးစံေနတယ္။ နန္ေခ်ာင္မင္းေတြက အေရွ႕ေတာင္အာရွကိုခ်ဲ႔ထြင္တယ္။ ၈၆၁ မွာ ဟႏြိဳင္းကိုသိမ္းတယ္။ မြန္နဲ႔ ခမာကိုလည္းသိမ္းတယ္။ ပ်ဴျမိဳ႕ေတာ္ ဟန္လင္းၾကီးသိမ္းတယ္။ ပုဂံကို ၈၄၉ မွာထူေထာင္တယ္။
တခ်ိန္တည္းမွာ ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္းမွာ မြန္ကသာၾကီးစိုးထားတယ္။ ပုသိမ္နဲ႔ ပဲခူးကိုပါၾကီးစိုးေရးလံုးပမ္းေနတယ္။
ေထရဝါဒဗုဒၡဘာသာ အိႏိၵယကေနကြယ္ျပီ။ ဟင္ဒူေတြျပန္ျပီးလႊမ္းမိုးလာတယ္ ကေန႔အထိျဖစ္တယ္။ ၁ဝ၄၄ ကစျပီး အေနာ္ရထာင္းက ပုဂံကိုစုစီးႏိုင္လာတယ္။ ၁၈၈၆ အဂၤလိပ္သိမ္းတဲ့အထိ ျမန္မာျပည္ဟာ တက္လိုက္က်လိုက္ရွိတယ္။ အေနာ္ရထာက ရွမ္းေတြနဲ႔မိတ္ေဆြလိုဆက္ဆံတယ္။ စီးပြါးေရးေတာင့္တင္းေအာင္ ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ေပးတယ္။ ေထရဝါဒဗုဒၡဘာသာ ယူသြင္းလိုက္တယ္။ ကေန႔အထိ ရွင္သန္ထြန္းကားတယ္။ ၁ဝ၅၇ မွာ သထံုကိုပါသိမ္းတယ္။ က်န္းစစ္သား (၁ဝ၈၄-၁၁၁၂) နဲ႔ အေလာင္းစည္သူမင္း (၁၁၁၂-၁၁၆၇) ေတြဟာ ဘုန္းတန္ခိုးၾကီးၾကတယ္။ မြန္ပညာသယ္ေတြေၾကာင့္ အႏုလက္မႈပညာေတြရတယ္။ ေစတီပုထိုးေတြ ၃ဝဝဝ-၄ဝဝဝ တည္ထားကိုးကြယ္တယ္။ ရဟန္းေတာ္ေတြမ်ားျပားလို႔ တိုင္းျပည္ရဲ႕အင္အားစုတခုျဖစ္လာတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာ အင္အားဆုတ္ယုတ္မႈလည္း ျဖစ္တယ္။ ၁၃ ရာစုအကုန္မွာ ပုဂံအင္အားက်ဆင္းလာေတာ့တယ္။ အာရွအလယ္ပိုင္းက မြန္ဂိုေတြ ျခိမ္းေျခာက္လာတယ္။ ၁၂၅ဝ မွာ ေျမာက္ပိုင္းၾကားခံ ေနရာဟာ ကူဗလခန္ရဲ႕ မြန္ဂိုတပ္က ဖ်က္ဆီးတာခံလိုက္ရတယ္။
အင္းဝေခတ္ (၁၃၆၄-၁၅၅၅)
ပုဂံပ်က္ျပီးေနာက္ ဧရာဝတီေဘးမွာ ဆန္ထြက္ရာေက်ာက္ဆည္အနားက အင္းဝကို သတိုးမင္းဖ်ားက ၁၃၆၄ မွာ ထူေထာင္တယ္။ ပထမအင္းဝ (၁၃၆၄-၁၅၂၇) နန္းဆက္သစ္ ေပၚလာတယ္။ မြန္ေတြကလည္း ပဲခူး (ပဂိုး) မွာ ျပန္ျပီး နန္းတည္တယ္။ ဓမၼေစတီမင္း (၁၄၇၂-၉၂) မြန္ေရႊေခတ္ကို ထူေထာင္ခဲ့တယ္။
အင္းဝဘုရင္ဟာ ပုဂံလိုျဖစ္ေအာင္လုပ္ဖို႔စိတ္ေစာေနတယ္။ ေတာင္ဖက္က ဟံသာဝတီမြန္ႏိုင္ငံနဲ႔ စစ္ခင္းတယ္။ အေရွ႕ဖက္မွာလည္း ရွမ္းေတြနဲ႔စစ္တိုက္ရတယ္။ အေနာက္ဖက္မွာ ရခိုင္နဲ႔တိုက္တယ္။ ေတာင္ငူနဲ႔ ရွမ္းကိုႏိုင္ခဲ့တယ္။ မြန္-ျမန္မာ အႏွစ္ (၄ဝ) စစ္ (၁၃၈၅-၁၄၂၄) ကို မေအာင္ျမင္ဘူး။ အင္းဝ အားအင္ကုန္ခမ္းလာတာသာ အဖတ္တင္တယ္။ မင္းေျပာင္းတိုင္း လက္ေအာက္ခံေတြက ပုန္ကန္တယ္။ ျပည္၊ ရွမ္းနဲ႔ ေတာင္ငူ (၁၅၁ဝ) လြတ္ထြက္သြားတယ္။ ရွမ္းေတြက အၾကိမ္ၾကိမ္ျခားနားတယ္။ ၁၅၂၇ မွာ မိုးညွင္းေစာ္ဘြားက ျပည္နဲ႔ေပါင္းျပီး အင္းဝကိုဖ်က္ဆီးလိုက္တယ္။ ဒုကၡသည္ေတြ ေတာင္ငူဖက္ေျပးရတယ္။ ၁၅၅၅ မွာ ဘုရင့္ေနာင္က အင္းဝကို သိမ္းလိုက္တယ္။
ေတာင္ငူအင္ပါယာ (၁၅၃၁-၁၇၅၂)
ပထမေတာင္ငူအင္ပါယာ (၁၅၁ဝ-၁၅၉၉) နဲ႔ ဒုတိယေတာင္ငူအင္ပါယာ (ေညာင္ရမ္း) ၁၅၉၉-၁၇၅၂) အထိ ရွည္တယ္။ ေတာင္ငူမင္းဆက္မွာ တပင္ေရႊထီးနဲ႔ ဘုရင့္ေနာင္တို႔က နာမည္ၾကီးတယ္။ ၁၂၈၇ ကတည္းက ပ်က္သုန္းသြားတဲ့ ပုဂံ အင္ပါယာကို ျပန္ျပီးစုစည္းႏိုင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ေညာင္ရမ္းနဲ႔ အေနာက္ဖက္လြန္မင္းေတြက ျပန္လည္ စုစည္းခဲ့တာယ္။ ေတာင္ငူအင္ပါယာရ့ဲ အထြတ္အထိပ္ကာလမွာ မဏိပူ၊ တရုပ္လႊမ္းမိုိးထားတဲ့ ရွမ္းေဒသ၊ Siam (ဆိုင္ယမ္) ေခၚ ထိုင္းနဲ႔ Lan Xang (လန္ဇန္း) ေခၚ လာအိုတို႔လည္းပါတယ္။
ေတာင္ငူ-ဟံသာဝတီစစ္ (၁၅၃၄-၁၅၄၁) ျဖစ္တယ္။ ၁၅၃၉ မွာ တပင္ေရႊထီးက ပဲခူး (ပဂိုး) မွာ ထီးနန္းေျပာင္းစံတယ္။ ပုဂံကို ၁၅၄၄၊ ရခိုင္ကို ၁၅၄၅-၄၇၊ ထိုင္းကို ၁၅၄၇-၄၉ မွာ သိမ္းတယ္။ သူ႔ေနာက္ဆက္ခံတဲ့ ဘုရင့္ေနာင္က အင္းဝကို ၁၅၅၅ မွာ၊ ရွမ္းကို ၁၅၆၂-၆၃ မွာ၊ ထိုင္းကို ၁၅၆၄-၆၉ မွာ၊ လာအိုကို ၁၅၆၅-၇၄ မွာသိမ္းတယ္။ ဘုရင့္ေနာင္နတ္ရြာစံတဲ့ ၁၅၈၁ ေနာက္၊ ၁၅၈၄ မွာ ဆိုင္ယမ္ (ထိုင္း) ကပုန္ကန္ျပီး၊ ၁၆ဝ၅ ကတည္းက ျမန္မာ့ေျမပံုမွာမပါေတာ့ဘူး။ ၁၅၉၉ မွာ ေပၚတူဂီေတြအကူအညီနဲ႔ ရခိုင္က ပဲခူးကိုဖ်က္ဆီးႏိုင္ခဲ့တယ္။ ေပၚတူဂီလူမ်ိဳး ဖိလစ္ ဒီဘရစ္တိုက သူ႔သခင္ရခိုင္ေတြကို ပုန္ကန္ျပီး၊ ဂိုအာမွာရွိတဲ့ ေပၚတူဂီေထာက္ခံမႈနဲ႔ ၁၆ဝ၃ မွာ သန္လ်င္ကို ထူေထာင္လိုက္တယ္။ ၁၆၁၃ ဧျပီလမွာ အေနာက္ဖက္လြန္မင္းက သန္လ်င္ကိုသိမ္းျပီး၊ ဒီဘရစ္တိုကို ကားစင္တင္သုတ္သင္တယ္။ သူ႔မဟာမိတ္ ေတာင္ငူဘုရင္၊ နတ္ရွင္ေနာင္ကို ကြပ္မ်က္လိုက္တယ္။
ဘုရင့္ေနာက္နတ္ရြာစံျပီး ၁၈ ႏွစ္အၾကာ၊ ၂၆၆ ႏွစ္တာရွည္ခဲ့တဲ့၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အၾကီးဆံုးျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေတာင္ငူ အင္ပါယာၾကီး ပ်က္စီးသြားေတာ့တယ္။
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ (၁၇၅၂-၁၈၈၅)
အေလာင္းဘုရား (၁၇၅၂-၁၇၆ဝ) ကေန ပဲခူးကို တိုက္ထုတ္လိုက္တယ္။ ရွမ္းျပည္ကိုလည္းျပန္ယူႏိုင္တယ္။ ၁၇၅၉ မွာ မဏိပူကိုျပန္ယူတယ္။ တနသၤာရီကိုတိုက္ယူတယ္။ ထိုင္းကိုတိုက္တာအ့ပန္မွာ သူကိုယ္တိုင္နတ္ရြာစံတယ္။ သားေတာ္ ဆင္ျဖဴရွင္ (၁၇၆၃-၇၆) နန္းတက္တယ္။ အယုဒယကို ၁၇၆၆ မွာႏိုင္တယ္။ တရုပ္ကလည္း ၁၇၆၆ ကေန ၁၇၆၉ အထိ က်ဴးေက်ာ္ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ပါ။ ရခိုင္ကိုေရာ မဏိပူရနဲ႔ အာသန္ကိုပါျပန္ယူႏိုင္တယ္။ အိႏိယမွာအုပ္စိုးေနတဲ့ အဂၤလိပ္နဲ႔ နယ္ခ်င္းထိစပ္လာျပီး ၁၈၂၄-၂၆ မွာ ပထမ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ျဖစ္တယ္။ အာသန္၊ မဏိပူ၊ ရခိုင္နဲ႔ တနသၤာရီကို လက္လႊတ္ရတယ္။
ဒုတိယအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ (၁၈၅၂) ကေတာ့ ပဲခူးရိုးမကသသစ္ေတြလိုခ်င္တဲ့ အဂၤလိပ္ကရန္စလို႔ျဖစ္ရတယ္။ ျမန္မာျပည္ ေအာက္ပိုင္းတခုလံုး သိမ္းယူတယ္။ ၁၈၈၅ မွာ တတိယစစ္ျဖစ္ျပီး ျမန္မာ့ေနာက္ဆံုးမင္း သီေပါ (၁၈၇၈-၈၅) ကို ဖမ္းေခၚသြားတယ္။ တတိယအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္က ၂ ပတ္သာၾကာလိုက္ပါတယ္။ ၁၈၈၅ ႏိုဝဘၤာလမွာ ျဗိတိသွ်ေတြက မႏၲေလးနန္ျမိဳ႕ေတာ္ကို သိမ္းယူလိုက္တယ္။
ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္ကျမန္မာျပည္ (၁၈၈၅-၁၉၄၈)
၁၈၆၉ မွာ ဆူးအက္တူးေျမာင္းဖြင့္လာေတာ့ ျမန္မာျပည္ကဆန္စပါးကို ပိုျပီးစိုက္ပ်ိဳးခ်င္လာတယ္။ ဧရာဝတီ ျမစ္ဝကြ်န္းေပၚ ေဒသကို အဓိကထားတယ္။ စိုက္ဧက ၆ ေသာင္းကေန ၁ဝ သန္းအထိရွိလာတယ္။ ျဗိတိသ်ွေတြက အိႏၵိယ ႏိုင္ငံသားေတြကို ေခၚသြင္းတယ္။ ေတာင္ပိုင္း ခ်စ္တီးယားေတြက ေငြေခ်းစားသူေတြျဖစ္လာတယ္။ ဆန္စပါးေစ်းကြက္ကို တရုပ္နဲ႔ အိႏၵိယသားေတြက အုပ္စီးထားတယ္။ ျမန္မာေတာင္သူေတြ ဆင္းရဲတြင္း နက္သထက္နက္လာၾကတယ္။
အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓါတ္ တက္ၾကြလာတယ္။ ၁၉ဝ၆ မွာ (YMBA) ဗုဒၡဘာသာ ကလ်ာဏယူဝအသင္းေတြ ေပၚလာတယ္။ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရး မဟုတ္ေသးပါ။ ၁၉၂ဝ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ကို တကၠသိုလ္အဆင့္ျမွင့္ဖို႔ တကၠသိုလ္အက္ဥပေဒ လုပ္လာတယ္။ ျမန္မာစစ္စစ္ေတြကို ေဘးဖယ္ထာတဲ့ဥပေဒျဖစ္တယ္။ ေက်ာင္းသားေတြဆႏၵျပၾကတယ္။ ျပင္ေပးရတယ္။ YMBA ကေနေက်ာင္းေတြထူေထာင္တယ္။ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းေတြလို႔ တြင္လာတယ္။
၁၉၃ဝ ေက်ာ္လာလေတြမွာ လယ္သမားေတြကို ဆရာစံေခါင္းေဆာင္ျပီး သူပုန္ထတယ္။ ျဗိတိသွ်ေတြက အိႏၵိယစစ္သားနဲ႔ ရဲသားေတြနဲ႔ ၂ ႏွစ္ၾကာႏွိမ္နင္းတယ္။ ၁၉၃၆ မွာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားေတြထပ္ျပီးဆႏၵျပၾကတယ္။ ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္ ကိုေအာင္ဆန္းနဲ႔ ကိုႏုတို႔ေပၚထြက္လာတယ္။ သခင္လႈပ္ရွားမႈထဲပါလာၾကတယ္။ ၁၉၃၇ မွာ ျမန္မာျပည္ကို အိႏၵိယကေန ခြဲထုတ္လိုက္တယ္။
၁၉၃၉ မွာ ဒုတိယကမာၻစစ္ျဖစ္လာတယ္။ ေအာင္ဆန္းက အကူအညီရွာဖို႔ တရုပ္ျပည္ထြက္သြားတယ္။ ဂ်ပန္နဲ႔ေတြ႔ျပီး ရဲေဘာ္သံုးက်ိတ္ စစ္ပညာသြားသင္ၾကတယ္။ ၁၉၄၁ ဒီဇဘၤာမွာ ထိုင္းႏိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ကိုေရာက္ျပီး ဗမာ့လြတ္လပ္ေရး တပ္မေတာ္ (ဘီအိုင္ေအ) ကို ဖြဲ႔လိုက္တယ္။ အဂၤလိပ္ဆုတ္ခြါျပီး ဂ်ပန္ျမန္မာျပည္ကိုအူပ္စိုးတယ္။ ၁၉၃၇ အေျခခံ ဥပေဒအရ ေဒါက္တာဘေမာ္အစိုးရ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာတယ္။ သခင္ႏုေရာ သခင္ေအာင္ဆန္းပါအစိုးရထဲမွာပါတယ္။ ၁၉၄၃ မွာ ဂ်ပန္က ျမန္မာျပည္ကို လြတ္လပ္ေရးေပးတယ္လို႔ေၾကညာတယ္။ ေအာင္ဆန္းဟာ မဟာမိတ္ပ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ ေမာင့္ဘက္တန္နဲ႔ လိႈ႕ဝွက္ဆက္သြယ္တယ္။ ၁၉၄၅ မတ္လမွာ အဂၤလိပ္နဲ႔ျပန္ေပါင္းျပီး ဂ်ပန္ကိုေတာ္လွန္တယ္။ သူ႔တပ္ကို ဗမာကာကြယ္ေရးတပ္လို႔ နာမည္ေျပာင္းရတယ္။ စစ္တြင္းမွာပဲ ဖဆပလကို ဖြဲ႔ထားတယ္။ ၁၉၄၅ ေမလမွာ ဂ်ပန္ေတြဆုတ္ခြါျပီး၊ အဂၤလိပ္ေတြျပန္ဝင္လာတယ္။
လြတ္လပ္ေရးရျပီး ၁၉၄၈-၁၉၆၂
ကြန္ျမဴနစ္ေတြ ေတာခိုျပီး လက္နက္ကိုင္ပုန္ကန္တယ္။ ကရင္ကစျပီး တိုင္းရင္းသားေတြအားလံုးလက္နက္ကိုင္တယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္တယ္။ ကေန႔အထိ မျပီးေသးပါ။ ၁၉၄၉ မွ တရုပ္ဖက္ကေနေျပးဝင္လာတဲ့ တရုပ္ျဖဴေတြကို တိုက္ထုတ္ရတယ္။ ၁၉၅၈ မွာ ဖဆပလ ၂ ျခမ္းကြဲတယ္။ ဦးႏုက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းကို အာဏာလႊဲတယ္။ ၁၉၆ဝ မွာ ဦးႏုအစိုးရ ျပန္တက္လာတယ္။
၁၉၆၂-၁၉၈၈ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္
၂-၃-၁၉၆၂ မွာ ဗခကေနဝင္းကစစ္အာဏာသိမ္းတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရတက္လာတယ္။ ၁၉၇၂ ဧျပီမွာ ဗခကေနဝင္းနဲ႔ စစ္အရာရွိေတြ စစ္ယူနီေဖါင္းခြ်န္ျပီး မဆလပါတီနာမည္နဲ႔ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ ၁၉၇၄ ကစျပီး တပါတီစနစ္ဖြဲ႔စည္းပံုအရ အရပ္သား မဆလ ပါတီအစိုးရေတြကအုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ ၁၉၈၇ မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ LDC အဆင့္ ႏိုင္ငံျဖစ္လာတယ္ ကေန႔အထိျဖစ္ဆဲပဲ။ ၁၉၈၈ မတ္လကစျပီး ေက်ာင္းသားေတြစတင္တဲ့ ျပည္လံုးကြ်တ္ ဆႏၵျပပြဲေတြ ျဖစ္တယ္။ ဦးေနဝင္းအပါအဝင္ မဆလပါတီ သမတ ၃ ဆက္ေျပာင္းျပီး ေနာက္ဆံုး ၁၈-၉-၁၉၈၈ မွာ စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းျပန္တယ္။
၁၉၈၈ မွယေန႔အထိ
ဗခကေစာေမာင္ဦးေဆာင္တဲ့ နဝတ စစ္အစိုးရတက္လာတယ္။ ၁၉၉ဝ မွာ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပေပမယ့္ အာဏာလႊဲမေပးပဲ စစ္တပ္ကသာ ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ သူ႔ေနာက္ နအဖ အမည္နဲ႔ ဗခမကသန္းေရႊ အုပ္စိုးတယ္။ ၂ဝ၁ဝ မွာ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ သူ႔လူေတြက အရပ္ဝတ္နဲ႔ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ အခုထိျဖစ္တယ္။
နိဂံုး
• ပုဂံအင္ပါယာကို တရုပ္ျပည္ကမြန္ဂိုေတြက ဖ်က္ဆီးခဲ့တယ္။
• အင္းဝဟာ မြန္-ျမန္မာ အႏွစ္ (၄ဝ) စစ္ေၾကာင့္ အားအင္ကုန္ခမ္းျပီး ပ်က္စီးရတယ္။
• ေတာင္ငူအင္ပါယာဟာ ဘုန္းတန္ခိုးၾကီးတဲ့မင္းနတ္ရြာစံျပီး ပ်က္စီးသြားတယ္။
• ကုန္ေဘာင္မင္းဆက္ဟာ နန္တြင္းေရးအျပင္ ညံ့ဖ်င္းတဲ့မင္းနဲ႔ အေပါင္းပါေတြအုပ္စိုးခ်ိန္မွာ ကြ်န္ဘဝေရာက္ခဲ့ရတယ္။
• လြတ္လပ္ေရးရေပမယ့္ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ အစစဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းတယ္။
•အခုထိ စစ္တပ္အာဏာထူေထာင္ေနလို႔ အလားအလာမေကာင္းေသးပါ။ တိုင္းတပါးလႊမ္းမိုးစြက္ဖက္မႈေတြကိုပါ စိုးရိမ္ေနရတဲ့ႏိုင္ငံအျဖစ္ ေရာက္ေနတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၄-၄-၂ဝ၁၅
Comments
Post a Comment