Gonorrhea ဂႏိုးရီးယားေရာဂါ

အိမ္ထာင္သည္အမ်ိဳးသားတေယာက္ အျပင္မွာ အခေၾကးေငြနဲ႔ေပ်ာ္ပါးမိလို႔ ေရာဂါရလာတယ္။ ေဆးကုတယ္။ သက္သာတယ္။ သူ႔ဇနီးကိုကူးတယ္။ ေဆးကုတယ္။ သက္သာတယ္။ မေပ်ာက္ႏိုင္ဘူးတဲ့။

ဂႏိုးရီးယားေရာဂါဟာ လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါေတြထဲမွာ အမ်ားဆံုးထဲက တခုျဖစ္တယ္။ ဆီးပူေညာင္းက်ေရာဂါလို႔ ေခၚၾကတယ္။ Neisseria gonorrhoeae ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံရာမွာသံုးတဲ့ က်ားအဂၤါ၊ မအဂၤါ၊ ပါးစပ္၊ စအိုေတြကေန ဝင္လာတာပါ။ အေဖၚမွာ ပိုးရွိရင္ ေယာက္်ားေတြက ၂ဝ% မိန္းမေတြက ၅ဝ% ကူးစက္ဘို႔ အခြင့္အလမ္းရွိတယ္။ အရင္ကနည္းသြားခဲ့ရာကေန အခုျပန္မ်ားလာျပန္ျပီ။

ေယာက္်ားပိုးဝင္တာနဲ႔ ၂ ရက္ကေန ၁ဝ ရက္အတြင္း လကၡဏာေတြေပၚတယ္။ ဆီးေအာင့္မယ္။ ခပ္ျပစ္ျပစ္-ခပ္ဝါဝါ အေရ ပန္းအဖ်ားကေန ဆင္းမယ္။ အေစ့ေရာင္မယ္၊ နာမယ္။ ဆီးက်ိတ္ေရာင္မယ္၊ နာမယ္။ အမ်ိဳးသမီးပိုးဝင္တဲ့ေနာက္ ၃ ပါတ္အထိေနလို႔ ပိုၾကာတတ္တယ္။ ဒါလဲ ၃ဝ-၄ဝ%မွာ ဘာ လကၡဏာမွ မေပၚဘူး။ သားအိမ္အဝ မွာလည္း ျဖစ္လာတတ္တယ္။ ဆက္ဆံရင္နာမယ္။ ဆီးခဏခဏသြားခ်င္မယ္၊ ဆီးသြားရင္နာမယ္။ ဗဂ်ိဳင္းနာမွာ ပူစပ္လာမယ္။ အျဖဴ-အဝါ-ခပ္စိမ္းစိမ္း အေရာင္ဆင္းမယ္။ ၾကားရက္မွာ ေသြးဆင္းတတ္တယ္။ ဆက္ဆံေနတံုး ေသြးဆင္းတတ္တယ္။ ပိုဆိုးတဲ့ တင္ပါးဆံုးတြင္းအဂၤါေတြေရာင္တဲ့ေရာဂါ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ဆီးစပ္ေနရာက နာမယ္။ ျဖစ္ရင္ ကေလးမရတာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါေသျခာေအာင္ ဆီးလမ္း-ေမြးလမ္းကဆင္းတဲ့အရည္ကို စစ္ရတယ္။ ၂ ရက္ ၾကာတယ္။ ေသြးျဖဴဥမ်ားေနမယ္။ ေရာဂါရွိတဲ့မေအက ကေလးကိုကူးရင္ မ်က္စိနာမယ္။ မကုရင္ မ်က္စိကြယ္ႏိုင္တယ္။

ဂႏိုးရီးယားေရာဂါအတြက္ သံုးေနတဲ့ေဆးတခ်ိဳ႕ကို ေရာဂါပိုးကခံႏိုင္ရည္ရွိလာေနတယ္။ အဲတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ ကာကြယ္ေရးကေန ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ ဒီဇဘၤာလမွာ ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါမ်ား အတြက္လမ္းညႊန္အရ ကုသနည္းေတြကိုသာ ကိုးကားပါတယ္။

Gonococcal Infections in Adolescents and Adults လူရြယ္လူၾကီးဂႏိုးရီးယားေရာဂါ
ေရာဂါပိုးေဆးယဥ္တာအတြက္ ေဆး (၂) မ်ိဳးတြဲကုသလည္းကိုသံုးသင့္တယ္။ ဥပမာ cephalosporin + azithromycin ေဆးအတြဲ။ azithromycin ေဆးဟာ doxycycline ေဆးနဲ႔တြဲတာဖက္ပိုသင့္တယ္။

Uncomplicated Gonococcal Infections of the Cervix, Urethra, and Rectum သားအိမ္ဝ၊ ဆီးသြားျပြန္နဲ႔ စအိုလမ္း ဂႏိုးရီးယား (ရိုးရိုး) ကူးစက္ျခင္း
Ceftriaxone 250 mg IM အသားေဆး (၁) လံုးထိုးပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။
သို႔မဟုတ္
Cefixime 400 mg စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။

Uncomplicated Gonococcal Infections of the Pharynx အာေခါင္ဂႏိုးရီးယားပိုးကူးစက္ျခင္း
Ceftriaxone 250 mg IM အသားေဆး (၁) လံုးထိုးပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။

Pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ဂႏိုးရီးယားကူးစက္ျခင္း
Ceftriaxone 250 mg IM အသားေဆး (၁) လံုးထိုးပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။

Gonococcal Conjunctivitis ဂႏိုးရီးယားမ်က္စိနာေရာဂါ
Ceftriaxone 1 g IM ေဆး (၁) လံုးထိုးပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။

Arthritis and Arthritis-Dermatitis Syndrome ဂႏိုးရီးယားအဆစ္နာေရာဂါ
Ceftriaxone 1 g IM or IV every 24 hours ထိုးေဆး (၂၄) နာရီတၾကိမ္ထိုးပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။
သို႔မဟုတ္
Cefotaxime 1 g IV ထိုးေဆး (၈) နာရီတခါထိုးပါ (သို႔) Ceftizoxime 1 g IV နာရီတခါထိုးပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။

Gonococcal Meningitis and Endocarditis ဂႏိုးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ႏွလံုးႏွင့္ ဦးေႏွာက္ေမွးေရာင္ေရာဂါ
Ceftriaxone 1–2 g IV ထိုးေဆး (၁၂-၂၄) နာရီတခါထိုးပါ + Azithromycin 1g စားေဆး (၁) လံုးေသာက္ပါ။

Gonococcal Infections Among Neonates ေမြးစကေလးမ်ား ဂႏိုးရီးယားပိုးကူးစက္ျခင္း
Ophthalmia Neonatorum Prophylaxis ဂႏိုးရီးယားမ်က္စိနာ ကာကြယ္ရန္
Erythromycin (0.5%) ophthalmic ointment မ်က္စဥ္းကို မ်က္စိ (၂) ဖက္လံုး (၁) ၾကိမ္စီခပ္ပါ။

Ophthalmia Neonatorum Treatment ဂႏိုးရီးယားမ်က္စိနာ ကုသရန္
Ceftriaxone 25–50 mg/kg IV or IM ထိုးေဆး (၁) လံုးထိုးပါ။ 125 mg ထက္မမ်ားေစရ။

DGI and Gonococcal Scalp Abscesses in Neonates
Disseminated gonococcal infection (DGI) ေခၚ ဂႏိုးရီးယားပိုးေၾကာင့္ tenosynovitis, dermatitis, and multiple skin lesions အဆစ္ေရာင္၊ ဦးေႏွာက္ေမွးေရာင္၊ အေရျပားေရာင္၊ အေရျပားနာေတြျဖစ္ျခင္း ႏွင့္ ကေလးငယ္မ်ား ဦးေရခြံအနာေပါင္ျခင္း
Ceftriaxone 25–50 mg/kg/day IV or IM တေန႔ (၁) လံုး၊ (၇) ရက္ထိုးပါ။ ဦးေႏွာက္ေမွးေရာင္ရင္ (၁၄) ရက္ထိုးပါ။
သို႔မဟုတ္
Cefotaxime 25 mg/kg IV or IM ထိုးေဆးကို (၁၂) နာရီတခါ (၇) ရက္ထိုးပါ။ ဦးေႏွာက္ေမွးေရာင္ရင္ (၁၄) ရက္ထိုးပါ။

Neonates Born to Mothers Who Have Gonococcal Infection ဂႏိုးရီးယားရွိတဲ့မိခင္ကေနေမြးလာတဲ့ကေလး
Ceftriaxone 25–50 mg/kg IV or IM ထိုးေဆး (၁) လံုးထိုးပါ။ 125 mg ထက္မမ်ားေစရ။

Gonococcal Infections Among Infants and Children ကေလးငယ္ေလးေတြနဲ႔ ကေလးေတြဂႏိုးရီးယားကူးစက္ျခင္း
Ceftriaxone 25–50 mg/kg IV or IM ထိုးေဆး (၁) လံုးထိုးပါ။ 125 mg ထက္မမ်ားေစရ။

ဂႏုိရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဆီးျပြန္အဝေရာင္ျခင္း၊ သားအိမ္အဝေရာင္ျခင္း၊ အာေခါင္ေရာင္ျခင္း၊ Ofloxacin 400 mg ၁ ျပား၊ ဒါမွမဟုတ္ Levaquin® 500 mg ၁ ျပား၊ ဒါမွမဟုတ္ Tequin® 400 mg mg ၁ ျပား၊

သာမန္ဂႏိုေရာဂါ၊ Ceftriaxone 125 mg IM ထိုးေဆး ၁ လံုး၊ ဒါမွမဟုတ္ Cefixime 400 mg ၁ ျပား၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒါမွမဟုတ္ Ofloxacin 400 mg ၁ ျပား၊ ဒါမွမဟုတ္ Levofloxacin 250 mg ဒါမွမဟုတ္ Penicillin မတည့္ရင္ Spetinomycin 1 Gm IM ထိုးေဆး ၁လံုး၊ ဒါမွမဟုတ္ Cefpodoxime 400 mg ၁ ျပား၊ ဒါမွမဟုတ္ Levofloxacin 250 mg တေန႔ ၁ ျပား။

ရွဳတ္ေထြးတဲ့ဂႏိုေရာဂါ၊
Penicillin G 10 million units IV ေန႔စဥ္အေၾကာေဆး ၅ ရက္ဆက္သြင္းပါ၊ ဒါမွမဟုတ္ Ceftriaxone 1 Gm IV ေန႔စဥ္ အေၾကာေဆး ၅ ရက္ဆက္သြင္းပါ၊ ဒါမွမဟုတ္ Levofloxacin 500 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္ေသာက္ပါ။ Endocarditis ႏွလံုးေရာင္ေနသူကို Ceftriaxone 1 Gm အေၾကာေဆး တေန႔ ၂ ခါ၊ ၃ ပါတ္သြင္းေပးပါ။

(ဂႏိုရီးယား) ပိုးနဲ႔အတူ (ကလာမိုင္ဒီယား) ပိုးလဲ တြဲရွိေနတာက ၅ဝ% ေလာက္ရွိလို႔ တခုကိုသာမကဘဲ ၂ မ်ိဳးလံုး တြဲေပးတာေကာင္းတယ္။ (ကလာမိုင္ဒီယား) ပိုးအတြက္
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္၊ ၁ဝ-၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 1.0 gm တခါထဲေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 500mg ကို ပဌမေန႔ေသာက္ျပီး၊ 250mg ကို တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ေနာက္၄ ရက္ဆက္ေသာက္ပါ။

မိန္းကေလးအသက္ငယ္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္ဝန္ရွိရင္ ထိုးေဆးေပးတာ ေကာင္းတယ္။ ခံစားေနရတာေတြ သက္သာေပမဲ့ ေဆးပါတ္ေစ့ပါေစ။ အိမ္ေထာင္သည္ေတြဆိုရင္ ႏွစ္ေယာက္လံုး တျပိဳင္တည္းေဆးကုပါ။ ကာကြယ္ဘို႔ကြန္ဒြန္ သံုးပါ။ မကုသရင္ ဆိုးဝါးတာေတြျဖစ္လာတတ္တယ္။ ေသြးကတဆင့္ တျခားေနရာေတြဆီ ကူးစက္မယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါေတြရွိလာရင္ ဖ်ားမယ္၊ ဗိုက္နာမယ္၊ ဆီးလမ္း-ေမြးလမ္းက တခုခုဆင္းမယ္၊ အဆစ္နာ၊ အေရျပားမွာ အနီေရာင္ အျပင္ေတြ အလယ္ကခပ္မည္းမည္းျဖစ္မယ္၊ အားယုတ္မယ္၊ စအိုနာ၊ လည္ေခ်ာင္းနာမယ္။ ၂ဝ-၄ဝ% အမ်ိဳးသမီးမွာ တင္ပဆံုတြင္းအဂၤါေတြေရာင္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ႏိုင္တယ္။ ၁% ႏွလံုးသားေရာင္ႏိုင္တယ္။ (ကလာမိုင္ဒီးယား) ၆ဝ% အမ်ိဳးသမီး တျခားပိုးေၾကာင့္ အျဖဴဆင္းျခင္း။

လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါတခုခု ရွိသူတိုင္း HIV ကိုလဲစစ္ရပါမယ္။ သံသယရွိတဲ့အျပဳအမူေနာက္ ၃ လေနရင္ စစ္လို႔ရပါျပီ။ ဂႏိုရီးယားျဖစ္သူေတြက Syphilis ဆစ္ဖလစ္နဲ႔ Chlamydia ကိုလည္းစစ္ပါ။

Dr. တင္ေဆြ
၂၆-၅-၂ဝ၁၆