Birth Pills ကိုယ္ဝန္တား စားေဆးမ်ား

ဆရာခင္ဗ်ား အမ်ိဳးသမီးက ၂၅ ႏွစ္ပါ။ Marvelon 28 တားေဆးေသာက္ပါတယ္ဆရာ။ မ်ွားအတိုင္းေသာက္ရာမွာ ၇ ၿပီးေတာ့ ၈ ေသာက္ရမွာကို ၁၄၊ ၁၃၊ ၁၂ ထိမွားေသာက္မိပါတယ္ဆရာ။ ၁၁ ေရာက္မွ မွားမွန္းသိပါတယ္။ မွားတဲ့အတိုင္း ၁၁၊ ၁ဝ၊ ၉၊ ၈ ၿပီးေတာ့ ၁၅၊ ၁၆ ကေန ၂၈ ထိ ဆက္ေသာက္ရမွာလားဆရာ။ ကဒ္သစ္ဝယ္ၿပီး ၁၁ ေသာက္ၿပီးေတာ့ ၁၂၊ ၁၃၊ ၁၄၊ ၁၅ စသည္ျဖင္၂၈ ထိ ဆက္ေသာက္ရမွာလားဆရာ။ ပထမတန္းမွာရွိတဲ့ေဆး ၇ လုံး၊ ဒုတိယတန္းမွာရွိတဲ့ ေဆး ၇ လုံးတို႔က အာနိသင္အတူတူပဲလားဆရာ။ ေလးစားစြာျဖင့္ ေျဖၾကားေပးေစလိုပါတယ္ဆရာ။ ေက်းဇူးပါဆရာ။

(ျမား) လို႔ေရးရတယ္။ ေဆးကပ္-ေဆးဆိုင္ေတြကပါ မွားေရးၾကတယ္။ ကိုယ္ဝန္တားစားေဆးေတြမွာ ေဆးအေရာင္တူရင္ ေဆးလည္းတူတယ္။ ေသာက္လို႔ရတယ္။ ျမားျပထားတာက ေန႔မလြဲေအာင္ (တနဂၤေႏြ-တနလၤာ) မွတ္ရတာ လြယ္ဘို႔သာ ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ တခ်ိဳ႕က လက္ညႇိဳးကပ္ေခၚတယ္။ တခ်ိဳ႕က ျမားကပ္လို႔ ေခၚၾကတယ္။ အိုေကနာမည္နဲ႔ စားေဆးေရာ ထိုးေဆးေရာရွိပံုရတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ သိပ္မသိပါ။

တကမာၻလံုးမွာ အမ်ိဳးသမီးၾကီးငယ္ သန္းေပါင္း ၁ဝဝ သံုးေနၾကတယ္။ ေနာက္ေပၚ စားေဆးထဲမွာ အေဟာင္းေတြထက္ ေဟာ္မုန္းေလွ်ာ့ထည့္ထားလို႔ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ နည္းေစတယ္။ ထိေရာက္မႈလဲ ရွိပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္တားေဆး အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။

၁။ ေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ိဳးတြဲ စားေဆးမ်ား
• Mala-D = (Levonorgestrel-0.15 mg + Ethinyl oestradiol 0.03mg)
• Marvelon = Desogestrel 0.15 mg + Ethinyl estradiol 0.03 mg)
• Enovid = (Mestranol 0.15 mg + Norethynodrel 9.58 mg)
• Alesse = (Ethinyl estradiol 0.02 mg + Levonorgestrel 0.1 mg)
• Ortho-Novum = (Ethinyl estradiol 0.035 mg + Norethindrone 0.5 mg)
• Modicon = (Ethinyl estradiol 0.035 mg + Norethindrone 0.5 mg)
• Microgestin 1/20 = (Ethinyl estradiol 0.02 mg + Norethindrone 1 mg)
• Microgestin 1.5/30 = (Ethinyl estradiol 0.03 mg + Norethindrone 1.4 mg)

လူအမ်ားဆံုးသံုး၊ ဝယ္လို႔လဲလြယ္၊ ေစ်းလဲမၾကီးဘူး။ နာမည္ေတြ မ်ားတယ္။ (အီစထိုဂ်င္) နဲ႔ (ပရိုဂ်က္စတိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ိဳး ပူးတြဲပါတယ္။ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ကေန လတိုင္း ထြက္ရမဲ့ မ-မ်ိဳးဥ ထြက္မလာေအာင္ တားဆီးေပးတယ္။ သားအိမ္အဝရွိတဲ့ ခြ်ဲရည္ကို ထူျပစ္ေစတာမို႔ မ-မ်ိဳးဥ ထြက္ေစအံုးေတာ့ သုက္ပိုးနဲ႔ေတြ႔ဘို႔ ခက္ခဲေစျပီး၊ သားအိမ္အတြင္းနံရံကို ပါးေစတာေၾကာင့္လည္း သေႏၶဟာ သားအိမ္မွာ လာမကပ္ႏိုင္ဘူး။

လစဥ္ရာသီ စတင္လာတဲ့ေန႔ကစ ေဆးသံုးရမယ္။ တကပ္မွာ ၂၈ လံုးပါတယ္။ ၂၁ လံုးက အေရာင္တမ်ိဳး၊ ၇ လံုးက အေရာင္တမ်ိဳး။ ၂၁ ရက္ၾကာ ေန႔တိုင္း ၁ ျပား ေသာက္ပါ။ ေနာက္ဆံုးေသာက္ရမဲ့ အေရာင္မတူတဲ့ ေဆးျပား ၇ ျပားဟာ အားေဆးသာျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ၇ ရက္အတြင္း ေသြးျပန္ဆင္းမယ္။ ေသြးဆင္းတာ နည္းမယ္။ ရက္လည္း တိုမယ္။ ေသြးဆင္းရက္မွန္မယ္။ ရာသီမလာခင္ျဖစ္တတ္တဲ့ လကၡဏာေတြ နည္းတယ္။ ဝက္ျခံ၊ အလံုး-အက်ိတ္၊ ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ နည္းႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ မဟုတ္တာအတြက္လဲ သံုးႏိုင္တယ္။

ေန႔တိုင္း ေသာက္တာမွန္ရင္ ၉၉% စိတ္ခ်ရတယ္။ ရာသီေသြးဆင္းတာ မမ်ားဘူး။ ရက္မွန္တယ္။ ရာသီလာလို႔ နာတာ သက္သာတယ္။ မလာခင္ျဖစ္ခ်င္တာေတြလဲ သက္သာတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္-ကင္ဆာ၊ သားအိမ္-ကင္ဆာ အျဖစ္နည္းတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္-အက်ိတ္ နဲ႔ ရင္သား-အက်ိတ္ျဖစ္တာ နည္းတယ္။ တင္ပါးဆံုတြင္းေရာဂါ အျဖစ္နည္းတယ္။ ဝက္ျခံထြက္တာ သက္သာတယ္။ သားအိမ္ျပင္ပ-သေႏၶတည္တာ နည္းတယ္။ Endometriosis ျဖစ္ေနလို႔ ခံစားရတာေတြလဲ နည္းေစတယ္။ အပ်ိဳေတြကိုလဲ ရာသီမွန္ေအာင္ေပးတယ္။

ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ိဳ႕-အန္၊ ၾကားရက္ေသြးဆင္း၊ ရင္သားတင္း၊ ရွားရွားပါးပါး ေသြးဖိအားတက္တာ၊ ေသြးခဲတာ၊ သားအိမ္အဝ-ကင္ဆာတို႔ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိေနရင္၊ အသက္ ၃၅ ေက်ာ္ရင္၊ အဝလြန္ရင္၊ ေသြးခဲတတ္တဲ့ေရာဂါ၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ရင္သားကင္ဆာ၊ (မိုင္ဂရိန္း) ေရာဂါ၊ အသည္း-သဲေျခေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ရွိေနရင္ မသံုးသင့္ပါ။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = ပ်ိဳ႕-အန္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ရင္သားတင္း-နာ၊ လိင္စိတ္နည္း၊ ေခါင္းမူး၊ ေဆးစေသာက္ဘူးသူေတြ တလ၊ ႏွစ္လမွာ ရာသီရက္ မမွန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ရွားရွားပါးပါး ျဖစ္ႏိုင္တာေတြကေတာ့ ေသြးဖိအားတက္၊ ႏွလံုး၊ ေသြးေၾကာပိတ္၊ အသည္းကင္ဆာ၊ သည္းေျခအိတ္ေက်ာက္ေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ ဒီေဆးမ်ိဳး မသံုးသင့္သူေတြကေတာ့ ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါျဖစ္ဘူးသူေတြ၊ အသက္ၾကီးသူေတြ၊ ေသြးတိုးမ်ားသူေတြ၊ (မိုင္ဂရင္း ေရာဂါရွိသူေတြ၊ အသည္း မေကာင္းသူေတြနဲ႔ မသင့္ဘူး။

၂။ Progestogen-only pill (POP) ေဟာမုန္းတမ်ိဳးတည္းပါစားေဆး
ပရိုဂ်က္စတီရနု္း ေခၚ မ-ေဟာ္မုန္း တမ်ိဳးတည္းပါတဲ့စားေဆး ျဖစ္တယ္။ Minipill လို႔လဲေခၚတယ္။ အမ်ိဳးအစား အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္။ သားအိမ္အဝရွိ ခြ်ဲက်ိတဲ့အရည္က ျပစ္ေစးလာလို႔ သုက္ပိုးကို သားအိမ္ထဲ မဝင္ေစေအာင္ တားတယ္။ သားအိမ္ အတြင္းသား နံရံကို ပါးလႊာေစလို႔ သေႏၡဥ တြယ္ကပ္တာကိုလည္း တားတယ္။ သတိထားသံုးရင္ ၉၉% ထိေရာက္တယ္။ ရာသီ စဆင္းတဲ့ရက္ကစျပီး တေန႔ ၁ ျပားေသာက္ပါ။ ေန႔တိုင္း ေသာက္ေနက်အခ်ိန္မွာ အခ်ိန္တူေသာက္ပါ။ ေဆးကပ္တခု ကုန္ရင္ ေနာက္ကပ္သစ္တခု စေသာက္ပါ။ ရာသီက ၂ လမွ တခါသာလာမယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္-ဖ်က္သူေတြလဲ ေသြးဆင္းတဲ့ ပဌမရက္ေန႔မွာ ေဆးျပားစေသာက္ပါ။

ကေလးႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္လဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ေဆးျဖတ္တာနဲ႔ ကေလးျပန္ရဘို႔ လြယ္တယ္။ ရာသီနဲ႔ဆက္စပ္ေနမဲ့ Sickle cell disease ေရာဂါနဲ႔ Dermatitis ေရာဂါေတြကို ကုသရာမွာ သံုးႏိုင္တယ္။ ေသြးဆင္နည္းလို႔ ေသြးအားနည္းတာ သက္သာမယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္သူေတြလဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးေရာဂါရွိသူေတြအတြက္ စိတ္ခ်ႏိုင္တယ္။ ေသြးခဲတာ နည္းတယ္။ PID တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္တဲ့ ေရာဂါကို အျဖစ္နည္းေစ တာေတာ့ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲတားေဆးနဲ႔ အတူတူဘဲ။

ခါတိုင္းေဆးေသာက္ခ်ိန္ထက္ ၃ နာရီ ေနာက္က်သြားရင္ ၄၈ နာရီအတြင္း အတူမေနပါနဲ႔။ ေနျဖစ္ရင္ အေရးေပၚတားေဆး ေသာက္ပါ။ တရက္ေနာက္က်သြားရင္ ေနာက္ရက္မွာ ေဆး ၂ လံုး ေသာက္ပါ။ ၄၈ နာရီ အတူမေနပါနဲ႔။ ဒါမွမဟုတ္ (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ။ ေဆးတကပ္ ကုန္တာနဲ႔ ရာသီ လာလာ-မလာလာ၊ ေနာက္ေဆးတကပ္ ဆက္ေသာက္ပါ။ အတူမေနျဖစ္ေသးလဲ ဆက္ေသာက္ပါ။ ၁-၇ ရက္အထိ ေနာက္က်ရင္ (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ။ ေဆးေသာက္ျပီး ၂ နာရီအတြင္း အန္ရင္ ေနာက္ ၁ လံုးေသာက္ပါ။

ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = ေဆးစေသာက္ကာစ အေစာပိုင္းလေတြမွာ ရာသီ တခ်ိဳ႕နည္းမယ္၊ တခ်ိဳ႕မ်ားတယ္။ ရာသီ မလာဘဲေနတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဝက္ျခံထြက္မယ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္မယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ရင္သားတင္း-နာမယ္၊ လူက ဝလာႏိုင္တယ္။ ဆီးခ်ိဳရွိေနသူေတြ သတိထားေပးရမယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ အတက္ေရာဂါ၊ (မိုင္ဂရင္း) ေရာဂါ၊ ေသြးတိုး၊ ပန္းနာရွိသူေတြက သတိထားေသာက္ရမယ္။ လိင္စိတ္နည္း၊ စိတ္မူေျပာင္း၊ စိတ္ဓါတ္က်။

၃။ Emergency contraceptive pill အေရးေပၚတားေဆး
FDA က အသိအမွတ္ျပဳေဆးေတြက Plan B, Next Choice, Plan B One-Step နဲ႔ Ella ေတြ ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ Ecee-2 လို႔ေမးခြန္းေမးသူေတြဆီကေနသိရတယ္။ ပဌမေဆးလံုးကို အကာကြယ္မဲ့အတူေနျပီးတာနဲ႔ ျမန္ျမန္ေသာက္ပါ။ ေနာက္ထပ္ ၁၂ နာရီအၾကာမွာ ဒုတိယေဆးလံုး ေသာက္ပါ။ အကာကြယ္မဲ့အတူေနျပီး ၇၂ နာရီ (၃ ရက္) အတြင္းမွာ ေသာက္ရင္ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ၁၂ဝ နာရီ (၅ ရက္) အထိလဲ သံုးႏိုင္ၾကတယ္။ % ျပည့္ေတာ့မဟုတ္ပါ။ မ်ိဳးဥထြက္မွာကို တားေပးတယ္။ သားအိမ္အတြင္းဆံုးလႊာကိုလဲ သေႏၶတြယ္ကပ္မႈ မျဖစ္ႏိုင္အာင္ ျပင္ေပးတယ္။ ဒါေပမဲ့ သေႏၶျဖစ္ေနျပီ (ကိုယ္ဝန္ရွိေနျပီ) ဆိုရင္ေတာ့ ဆက္ၾကီးထြားမွာကို မတားႏိုင္ဘူး။ ၈၉% ထိေရာက္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိေနရင္လဲ ဆက္ယူလို႔ ကေလးကိုမထိခိုက္ေစဘူး။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြက တျခား ေဟာ္မုန္းပါတားေဆးေတြနဲ႔ အတူတူဘဲ။ အေရးေပၚေဆးသာျဖစ္လို႔ ခဏခဏမသံုးသင့္ပါ။ ခဏခဏသံုးရင္ ဘာျဖစ္မလည္းဆိုတဲ့ ေဆးသုေတသန မစံုေသးပါ။ သူမ်ားတိုင္းျပည္ေတြမွာ အဲလိုအေရးေပၚကို ခဏခဏမေသာက္လို႔ သုေတသန လုပ္ထားတာမရွိပါ။ ေသခ်ာတာက ေဟာ္မုန္းေတြေျပာင္းမယ္။ ရာသီေတြေျပာင္းမယ္။ ေနာင္ဘာျဖစ္မလည္းေတာ့ မေျပာႏိုင္ပါ။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၈-၅-၂ဝ၁၆