Doctor-patient relationship (1) လူနာ-ဆရာဝန္ ဆက္ဆံေရး (၁)

လူနာဆရာဆက္ဆံေရးကို မျပတ္ၾကားသိေနရတယ္။ ျပဳျပင္မႈ နည္းေနလို႔သာ ေျပာၾကေရးၾကတာေပါ့။ အက္သစ္ ဆိုတာေတာ့ ၾကမ္းက်ိန္တာနဲ႔ ဥပေဒနဲ႔ တစံုတရာတားတာရွိေပမဲ့၊ လူမႈဆက္ဆံေရးဆိုတာကို ဘာနဲ႔ ျပင္ယူမလဲ။ မီဒီယာက အသံက်ယ္လာတာေကာင္းတယ္။ အေထြေထြအားနည္းခ်က္ၾကီးထဲက အခ်က္ေလးတခု ျဖစ္မယ္။ ေနရာတကာမွာ အဲဒါမ်ိဳးေတြရွိတယ္မဟုတ္လား။ ဘတ္စ္ကား ခရီးသြားေတြနဲ႔ ေဆးခန္း-ေဆးရံုလာရသူေတြ အတူတူ ခံေနၾကရတယ္။ စပါယ္ယာေတြ ထက္ေတာ့ ဆရာဝန္-ဆရာမေတြက စာပိုသင့္ခဲ့ၾကတာကေတာ့ မတူၾကပါ။

ဆရာလူနာဆက္ဆံေရးသည္ ေရာဂါအမည္တပ္ျခင္းႏွင့္ ေဆးကုသျခင္းတို႔အတြက္ အရည္အေသြးေကာင္းေသာ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈရရွိေစရန္ အလြန္အေရးပါသည္လို႔ အဘိဓါန္မွာေရးပါတယ္။ ေခတ္မီ ေဆးပညာ ပဋိဥာဥ္မွာလဲ ပါေနပါတယ္။ အမွန္က ေဆးပညာကို စသင္ၾကရမဲ့အခ်ိန္ ေဆးရံုထဲ ေျခခ်ေတာ့မဲ့ကာလကတည္းကေန လိုက္နာ ေစာင့္ထိန္းစရာေတြကို သတိၾကီးၾကီးနဲ႔ လိုက္နာက်င့္ၾကံဘို႔ လိုတာပါ။ လူနာေတြရဲ႕ သူမ်ားမသိေစခ်င္တာကို ထိန္းသိမ္းေပးဘို႔၊ သူတို႔ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာေတြကိုလည္း ေလးစားၾကရမယ္။ လူနာေတြကလဲ ကုိယ့္ကို ကုသေပးမဲ့ ဆရာဝန္ကို ယံုလို႔ ပံုအပ္တာမ်ိဳး ျဖစ္တာမ်ားမယ္ ထင္ပါတယ္။ လိုက္နာသင့္တာေတြကို တကယ္လိုက္နာသူ ဆရာဝန္ေတြဟာ နာမည္ရၾကတယ္။ စိတ္အထူးကုတာနဲ႔ မိသားစုဆရာဝန္ အမ်ိဳးအစားေတြက ေရာဂါေဗဒတို႔ ဓါတ္ခြဲခန္းတို႔ထက္ ပိုလိုၾကတယ္။

ဆက္ဆံေရးဆိုတာ အသြားအျပန္ ႏွစ္ဘက္လံုးနဲ႔ဆိုင္တယ္။ အျပန္အလွန္ေလးစားမႈလိုတယ္။ တန္ဘိုးထားမႈ ရွိသင့္တယ္။ ယံုၾကည္မႈအထိရရင္ ေကာင္းတယ္။ ဝတ္ေက်တန္းေက်ဆိုရင္ ပညာပိုင္းအရဆံုးျဖတ္တာမွာ အားနည္းသြားျပီ။ မလံုေလာက္ဘူး၊ ဘက္လိုက္မႈပါေတာ့မယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ေနာက္ဆရာတဦးကို ခ်ဥ္းကပ္ဘို႔လမ္းရွိသင့္တယ္။

မိုက္ကယ္ ဘဲလင့္နဲ႔ သူ႔ဇနီးတို႔ကေန ျဗိတိန္မွာေလ့လာျပီး ဆရာဝန္၊ သူ႔လူနာနဲ႔ ေရာဂါေဝဒနာကို ေရးသားခဲ့တယ္။
• ဆရာကထိပ္က အျမင္၊ ဆရာဝန္က ပညာရွင္မို႔ သိသူျဖစ္လို႔ အထက္ကေန ဆက္ဆံတယ္။ လူနာက ေဝဒနာ ခံစားေနရခ်ိန္မို႔ အလိုလိုေအာက္ကေရာက္တာ သဘာဝျဖစ္တယ္။ ဆရာအေပၚ မွီခိုခ်င္စိတ္ကဲေနမယ္။ ဆရာက ဒီအေျခအေနကို နားလည္ရမယ္။
• အက်ိဳးကုိေပးမလား၊ ႏွစ္သိမ္မႈကိုျဖစ္ေစမလား၊ ေရြးခ်ယ္ရမဲ့ ႏွစ္ခြအျမင္ျဖစ္တတ္တယ္။ အဲလို အေျခအေနမွာ ဆရာဝန္က ဗ်ဴဟာသံုးရမယ္။
• သမားရိုးက်လား၊ ထံုးစံအတိုင္းလား၊ သူမ်ားႏိုင္ငံေတြမွာ နာမယ္ ေခၚတာကအစ အလြဲမခံတတ္ဘူး။ ေလ့လာမႈတခုမွာ လူနာ ၂၂၃ ေယာက္က နာမယ္ပဌမလံုးေခၚတာၾကိဳက္တယ္၊ ၁၇၅ ေယာက္က ကိစၥမရွိဘူးတဲ့၊ ၉၉ ေယာက္က မၾကိဳက္ဘူး။
• လူနာကိုယ္တိုင္လား၊ လူနာရွင္လား၊ ဆရာဝန္ေတြက လူနာကို တိုက္ရိုက္ ေမးခ်င္တယ္။ တခ်ိဳ႕လူနာရွင္ေတြက ေရွ႕ကခ်ည္း ေနတတ္တယ္။
• ေဘးလူေတြရွိေနတာ၊ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေစႏိုင္သလို၊ သူမ်ားမသိေစခ်င္တာကို လူနာက ေျပာမထြက္တာရွိတယ္။ ဥပမာ လိင္ပိုင္းကိစၥေတြ။
• လူနာကုတင္ေဘးမွာ၊ ဆရာ့ အသံ အနိမ့္အျမင့္၊ ကိုယ္မ်က္ႏွာ အမူအယာ၊ ပြင့္ပြင့္လင္းရွိတာ၊ စတာေတြဟာ အလြန္မတန္ အေရးပါတယ္။ ဝတၴဳေတြ ရုပ္ရွင္ေတြမွာ နမူနာေကာင္းတာေတြ ပါတယ္။

Doc Martin ျဗိတိသွ် တီဗြီဇာတ္လမ္းတြဲထဲက Doc Martin ဟာ လူနာကုတင္ ေဘးမွာ ညံတဲ့သူအျဖစ္ သရုပ္ေဆာင္တယ္။ Lost ရုပ္ရွင္ထဲက Sm Hurley ကေန Jack Shephard ကိုေျပာတာက သူ႔ရဲ႕ Bedside manner ဟာ Sucks တဲ့။ Scrubs ထဲက J.D ကေတာ့ Great bedside manner ရွိသူဆရာဝန္ ျဖစ္တယ္။

ကြ်န္ေတာ္ေတာ့ ကိုယ့္အထြာေလးနဲ႔ကိုယ္ ၾကိဳးစားပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေဆးရံုေလးတခု ျဖစ္ျဖစ္၊ တိုက္နယ္တခု ျဖစ္ျဖစ္၊ ျမိဳ႕နယ္တခုျဖစ္ျဖစ္ က်န္းမာေရးဌာနမွာ ဦးစီးရသူျဖစ္ရင္ လခယူသူေတြကို သြန္သင္ပါတယ္။ နမူနာလည္း ျပမွရတယ္။ ကိုယ္မလုပ္ဘဲ သူမ်ားေျပာတာ ဘယ္ကလာတန္ဖိုးရွိပါ့မလဲ။

ယမုန္နာေဆးခန္းေလးလာ လူနာေတြ အားလံုးေလာက္နီးနီးက ဗမာစကားမေျပာၾကဘူး။ မတတ္တာေရာ၊ နည္းနည္းသာ တတ္တာေရာေၾကာင့္ပါ။ မေျပာခ်င္တာလဲ ပါပံုရေသးတယ္ဗ်။ ဒီေတာ့ သူတို႔ စကားေရာ ဆရာဝန္႔စကားပါေျပာႏိုင္တဲ့ ေဗာ္လန္တီယာဆရာမေတြနဲ႔ တြဲလုပ္ရတာေပါ့။ ၾကာေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ သတိထားမိိတာတခုကုိ ထုတ္ေျပာဘို႔ အခ်ိန္က်ျပီဆိုျပီး ေဆးခန္းအကူဆရာမေတြကို ေျပာလုိက္တယ္။ မင္းတို႔လူမ်ိဳးက ေလာကြတ္စကား အေတာ္နည္းတာဘဲကြ။ ေလာကြတ္ဆိုတာဘာလဲ ရွင္းျပရေသးတယ္။ လူနာေတြကို ဘာလူမ်ိဳးလဲ၊ ကေလးေတြဆို ေက်ာင္းေနလား စသျဖင့္ ေမးတာေျပာတာ မရွိသေလာက္ပဲ။ အမွန္က လူနာကို ထမင္းစားျပီးျပီလားေမးလိုက္၊ လူနာစဥ္းစားေနတံုး ေဆးကို ဖတ္ကနဲထိုးလိုက္၊ မနာေတာ့ဘူးကြ။ ငါက မင္းတို႔စကားမတတ္ေတာ့ ေျပာမရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။

ေဆးခန္းမွာ ရီစရာလဲ ရွာၾကံေျပာရေသးတာ။ အကူဆရာမက လူနာကို ျပဒါးတိုင္နဲ႔ အပူခ်ိန္တိုင္းေနတယ္။ သာမိုမီတာက အျဖဴေရာင္၊ ပါးစပ္ထဲမွာ ခပ္ေစာင္ေစာင္း ငံုထားေတာ့ ေဟ့ လူနာက ေဆးခန္းမွာ ဘာလို႔ ေဆးလိပ္ေသာက္ေနတာလဲလို႔ ရီစရာလုပ္တယ္။ ဆရာမက ခ်က္ခ်င္းသေဘာမေပါက္လို႔ ရွင္းျပရေတာ့ ရီစရာႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္ေရာ။ တိုင္းရင္းသားေတြနဲ႔ ဟာသလုပ္ရတာ ပညာပိုပါမွရတာ။ ကိုယ္က အဲေလာက္မေတာ္ဘူး။ ခ်င္းလူမ်ိဳးေတြထဲမွာ ဖလမ္း၊ ဟားခါး၊ တီးတိန္၊ မတူပီ၊ မီဇို၊ စသလို အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္။ သြားႏုတ္ေနရင္း၊ ေဟ့ ဒီလူနာ ဘာလူမ်ိဳးလဲ။ ဆိုပါစို႔ ဖလမ္း၊ ၾကည့္ကြ ဖလမ္းေတြ သိပ္သတၴိေကာင္းတာ ထံုေဆးနဲ႔ဆို လံုးဝမနာဘူး။

ေမြးလူနာေတြကိုလဲ သူတို႔ အားေပးတာ ကိုယ္ကအားမရဘူး။ လူနာရွင္ေတြကလဲ ခရစ္ယန္လို ဆုေတာင္းေပးတာသာ လုပ္ၾကတယ္။ ေစာေစာကေျပာသလို ေလာကြတ္စကားနည္းၾကတာကိုး။ လူနာေတြကလဲ မေျပာတာကို ကိစၥရွိပံုမရဘူး။ ကိုယ္ကဘဲတတ္တဲ့စကားနဲ႔ ေအး ဗိုက္မနာခင္ အသက္ဝေအာင္ရွဴထား၊ ပါးစပ္ဟရွဴ၊ ေရေသာက္ခ်င္ေသာက္၊ ေဖ်ာ္ရည္ ေသာက္ခ်င္ေသာက္၊ ညီး ခဏေနရင္ ကေလးအေမျဖစ္ေတာ့မယ္လို႔ အားေပးရတယ္။

ဘာသားစကားသိပ္မတတ္လည္း ခ်ိဳခ်ိဳသာသာရီစရာစကားသေဘာက်ပါတယ္။ ေျခေထာက္ပတၴီးစီးေပးလိုက္ရသူကို ေဘာလံုးမကန္နဲ႔ေနာ္လို႔ေျပာလိုက္ရင္ နာတဲ့ၾကားကျပံဳးသြားတယ္။ ႏုတ္ေပးလိုက္တဲ့သြားကို အိပ္ေရာက္ရင္ ခ်က္စားေျပာေတာ့ ဂြမ္းငံုထားရင္ မခ်ိတင္ကဲ ျပံဳးလိမ့္မယ္။ ယားတာကို သူတို႔စကားနဲ႔ အထပ္လို႔ ဆိုတာေလာက္ေတာ့ ဆရာဝန္သိပါတယ္။ အထပ္ ေမာယားသလားေမးတာ လူနာကျဖစ္တယ္၊ တခါတေလအထပ္တဲ့ ဆရာဝန္ပါ ရီရေရာ။

ဓါတ္ပံု = နယူးေဒလီမွာတံုးကဖြင့္ခဲ့တဲ့ ယမုန္နာေဆးခန္း

Dr. တင့္ေဆြ
၂၂-၉-၂ဝ၁၅
၂၂-၉-၂ဝ၁၇