Bell's palsy မ်က္ႏွာတျခမ္း ေလျဖတ္ျခင္း
အရင္ကလည္းေမးၾကပါတယ္။
၁။ သမီးအစ္မက ၁ဝ ႏွစ္သမီးတုန္းက ေလျဖတ္ၿပီး ပါးတစ္ျခမ္း ေစာင္းသြားပါတယ္။ အခု အစ္မက အသက္ ၄ဝ ရွိပါၿပီ။ အဲဒီအခ်ိန္ကျဖစ္ျဖစ္ခ်င္း အေမက ေဆးရုံကို ခ်က္ခ်င္း ပို႔ခဲ့ပါတယ္။ ပါးက ျပန္တည့္ေပမဲ့ ၁၀၀% ႏႈန္းေတာ့ ျပန္မေကာင္းပါဘူး။ ၁ဝ%ႏႈန္းေလာက္ေတာ့ က်န္ပါေသးတယ္ အခုခ်ိန္ထိပဲ။ ရုတ္တရက္ၾကည့္ရင္ မသိသာေပမဲ့ စကားေျပာရင္ သိရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ေဆးေလးညႊန္းေပးပါအုံး။ အေထာက္အကူျပဳပစၥည္းေလးေတြရွိရင္လည္း ညႊန္းေပးပါအံုးဆရာ။ သမီးလည္း စင္ကာပူမွာေနတာဆိုေတာ့ ဝယ္ရအဆင္ေျပတာေပါ့။ ေဆးစာအုပ္က ၾကာၿပီဆိုေတာ့ မရွိေတာ့လို႔ သီးခံေပးပါဆရာ။ အဲဒီအခ်ိန္က ရွမ္းျပည္ေျမာက္ပိုင္းမွာေနတာပါ။ ေလးစားစြာျဖင့္ ႕႕႕႕႕။
၂။ ကၽြန္မအသက္ ၃၅ ပါ။ ယေန႔အပါအဝင္ လြန္ခဲ့သည့္ ၃ ရက္တည္းက ဘယ္လက္ထံုေနခဲ႔ပါသည္။ ယေန႔ ၁၃ ရက္ေန႔ ညေန ၆ နာရီခန္႔တြင္ ဘယ္ႏႈတ္ခမ္းဘက္ျခမ္းပါထံုလာ၍ ဆရာဝန္ျပရာ ဘယ္ပါးနည္းနည္းရြဲ႕သြားပါသည္။ အေအးပတ္သြားသည္ဟု ေျပာပါသည္။ သံုးရက္ဆက္ျပရန္ေျပာပါသည္။ က်ြန္မျပန္ေကာင္းဘာႏိုင္ပါသလားရွင္။ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ႏွင့္ မည္ကဲ့သို႔ျပဳလုပ္သင့္သည္ကို အႀကံဥာဏ္ေတာင္းခံအပါသည္္။
၃။ ကြၽန္ေတာ္ အရက္မေသာက္ပဲနဲ႔ ပါးတစ္ျခမ္းရြဲသြားလို႔ ဘာလုပ္ရမလဲဆရာ။ တစ္ရက္ရိွၿပီဆရာ။ တခါမွ မျဖစ္ဖူးဘူးဆရာ။
၄။ မ်က္ႏွာတစ္ျခမ္းေလျဖတ္ျခင္း (ေလျဖန္းျခင္း) အေၾကာင္း ေရးေပးပါလားဆရာ။ ကိုယ္ဝန္နဲ႔ပါဆရာ။
၅။ အသိတစ္ေယာက္ ဦးေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ၿပီး ပါးတစ္ဖက္ေစာင္းေနတယ္။ ၿပီးေတာ့ မ်က္စိတစ္ဖက္လဲ မွိတ္လို႔မရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရးေကာင္းပါတယ္။ စကားေျပာရတာလဲ အဆင္မေျပဘူး။ မ်က္စိတစ္ဖက္ကလဲ လံုးဝမွိတ္လို႔မရျဖစ္ေနတယ္။ ဘယ္လိုလုပ္ရမယ္ဆိုတာ အၾကံးေပးေစခ်င္ပါတယ္။
၆။ ဆရာေက်းဇူးျပဳ၍ Bell palsy အေၾကာင္း ျမန္မာလုိရွိရင္ ဖတ္ခ်င္ပါတယ္။
မ်က္ႏွာတျခမ္းေလျဖတ္တာက ရုတ္တရက္ျဖစ္မယ္။ မ်က္ႏွာၾကြက္သားေတြ တြဲလုပ္တဲ့အလုပ္ကိုထိခိုက္မယ္။ Lower motor neuron type အမ်ိဳးအစားေလျဖတ္တယ္လို႔ ေခၚတယ္။ ျဖစ္တဲ့ဘက္မွာမ်က္လံုးကိုပိတ္မရဘူး၊ မ်က္ေတာင္ခတ္တာ၊ မ်က္လံုးပိတ္-မွိတ္တာ၊ ျပံဳးတာ၊ မ်က္ေမွာင္ ကုပ္တာ၊ တံေတြးမထိန္းႏိုင္တာ၊ ႏွာသီးဖ်ားေဖါင္း-ပိန္လုပ္တာ၊ မ်က္စျပစ္တာေတြ မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္လာတယ္။ မ်က္ရည္ နည္းလာမယ္။ နားေနာက္ကနာမယ္။ မ်က္ႏွာ ၾကြက္သားေတြ အားနည္းလာမယ္။ မ်က္စိပိတ္ဘို႔ ခက္လာမယ္။ သြား-ပါးထံုလာမယ္။ မ်က္ရည္စီးက်မယ္။ မ်က္စိေဝဝါးမယ္။ ေအာက္မ်က္ခြံလံေနမယ္။ အေပၚမ်က္ခြံက်ေနမယ္။ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္ၾကားအရစ္ ေပ်ာက္မယ္။ မ်က္လံုးေပၚေနလို႔ မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္မယ္။ ဒါဆိုရင္ ဆိုးတယ္။ လွ်ာ ေရွ႕ပိုင္း ၃ ပံု ၂ ပံုမွာအရသာပ်က္လာေသးတယ္။ ၃ဝ% အသံလိႈင္း အေျပာင္းအလဲမွာထူးျခားတာမယ္။ ခါတိုင္းၾကားေနၾကအသံကိုမခံခ်င္ ျဖစ္လာတယ္။ ၅၇% အရသာပ်က္မယ္။ ၆ဝ% နားထဲမွာကိုက္မယ္။
(ေဒါက္တာခ်ားလ္ဘဲလ္) ကေနစသိခဲ့တဲ့ Bell's palsy (ဘဲလ္ေပၚလ္စီ) ေခၚတယ္။ လူတသန္းမွာ ၂ဝ-၂၃ ေယာက္ ျဖစ္တယ္။ အသက္ရေလျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားေလ။ အေမရိကားမွာ တႏွစ္ကိုလူ ၄ ေသာင္း ျဖစ္တယ္။
Facial paralysis မ်က္ႏွာေလျဖတ္ျခင္း တမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ျဖစ္တဲ့ဘက္က အာရံုေၾကာအမွတ္ (၇) မွာေရာဂါလာျဖစ္တာပါ။ ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာပိတ္တာ၊ (လိုင္းမ္) ေရာဂါစတဲ့ ဆိုးတဲ့ေရာဂါေတြရဲ႕ အဆက္ကေနလဲ ျဖစ္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရယံုပိုး။ ေရေက်ာက္၊ (အင္ဖက္ရွပ္စ္-မိုႏိုႏူကလီယိုးဆစ္) ေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။ တခါတေလဘာလို႔ျဖစ္လဲမသိႏိုင္ဘူး။ တစိတ္တပိုင္းကေန လံုးဝအာရံုေၾကာ အလုပ္မလုပ္တာအထိ ျဖစ္တယ္။ ႏွစ္ဖက္လံုးျဖစ္တာ ၁% ေတာင္မရွိဘူး။
ေနာက္ဆက္တဲြျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ဆိုးက်ိဳးတခုကေတာ့ အရသာပ်က္တာ၊ မ်က္ႏွာၾကြက္သားလႈပ္ေနတာ၊ မ်က္ႏွာနာေနတာနဲ႔ မ်က္ၾကည္လႊာပိုးဝင္တာေတြ ျဖစ္တယ္။
ေဆးကုသျခင္းရည္ရြယ္ခ်က္က ေရာင္ေနတဲ့အာရံုေၾကာကို သက္သာေစဘို႔ျဖစ္တယ္။ အလားအလာက ေယဘုယ် အလြန္ေကာင္းတယ္။ အလိုလိုေပ်ာက္ႏိုင္တာလည္းရွိတယ္။ အာရံုေၾကာကို ဘယ္ေလာက္ထိခိုက္သလည္း အေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ၂ ပါတ္နဲ႔ေပ်ာက္တယ္။ အလြန္ဆံုး ၃ လ ကေန ၆ လအထိၾကာတာလည္းရွိတယ္။ ကံဆိုးရင္ေတာ့ ပိုၾကာတယ္။ ေဆးေပးရတာရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကပိုမဆိုးေအာင္နဲ႔ သက္သာေစဘို႔ျဖစ္တယ္။
ဗိုင္းရပ္စ္ေဆးထဲက Acyclovir (Zovirax) နဲ႔ Valacyclovir (Valtrex) ေတြသံုးတယ္။ Acyclovir (Zovirax) ကို 400 mg တေန႔ (၅) ၾကိမ္၊ ၁ဝ ရက္ေပးတယ္။ Varicella zoster virus (VZV) လို႔ထင္ရင္ 800 mg တေန႔ (၅) ၾကိမ္ေပးတယ္။ Valacyclovir (Valtrex) 500 mg တေန႔ (၂) ၾကိမ္၊ ၃ ရက္ေပးႏိုင္တယ္။ VZV ေၾကာင့္ျဖစ္တာဆိုရင္ 1000 mg တေန႔ (၃) ၾကိမ္ေပးတယ္။
တျပိဳင္တည္းမွာ Parecetamol, aspirin or ibuprofen အနာသက္သာေဆး တခုခုကေန နာတာနဲ႔ ေရာင္တာကို သက္သာေစမယ္။ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၃ ၾကိမ္ ေသာက္ပါ။
မ်က္စိကိုကာကြယ္မႈလုပ္ရမယ္။ မ်က္ရည္တုမ်က္စဥ္းခပ္ပါ။ မ်က္ခြံကိုပလာစတာနဲ႔ ၁-၂ ရက္ ပိတ္ထားသင့္တယ္။ ေအာက္မ်က္ခြံလံေနတာကိုလဲပလာစတာနဲ႔ ယာယီလုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ မ်က္ခြံအစပ္ အလယ္ေနရာကေနေဘးဘက္နဲ႔ အထက္ဆီကိုဆြဲျပီးမ်က္ရိုးကြင္းမွာကပ္ထားပါ။
Prednisone ေဆးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သတိထားရမွာေတြမရွိသူကို ခ်က္ခ်င္း Prednisolone တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေသာက္ေစပါ။
ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးးေတြကိုလဲ သတိထားရမယ္။ ကိုယ္ေရာင္၊ (ပိုတက္ဆီယမ္) နည္း၊ ၾကြက္သားးအားနည္း၊ ေလနာျဖစ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ရာသီမမွန္၊ မ်က္စိအတြင္းတိမ္၊ မ်က္စိေရတိမ္ နဲ႔ ဆီးခ်ိဳေတြကို သတိထားရတယ္။ စတီရြိဳက္ေဆးနဲ႔ ေစာေစာေပးရင္ သက္သာတာအမွန္ဘဲ။ ျဖစ္ကာစ ၃ ရက္အတြင္းမွာေပးႏိုင္ရင္ေကာင္းတယ္။ တီဘီ၊ ကိုယ္ဝန္၊ ေလနာ၊ ပိုးဝင္ေနတာ၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးတိုး၊ ေက်ာက္ကပ္မေကာင္း၊ အသဲမေကာင္းသူေတြနဲ႔ HIV/AIDS, Sarcoidosis ေရာဂါရွိသူေတြကို သတိထားေပးရတယ္။
Physiotherapy (ဗီဇီယိုသာရာပီ) အေၾကာကုသနည္းကို တခ်ိဳ႕သာလုပ္သင့္တယ္။ တခ်ိဳ႕က ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ေပးဘို႔လိုမယ္။ နည္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ အေကာင္း-အဆိုးခ်င့္ခ်ိန္ရတယ္။ ခြဲစိတ္နည္းေတြမွာ Facial nerve decompression, Subocularis oculi fat lift, Implantable devices placed into the eyelid, Tarsorrhaphy, Transposition of the temporalis muscle, Facial nerve grafting နဲ႔ Direct brow lift နည္းေတြ ရွိတယ္။ ခြဲစိတ္နည္းေတြကို ေဆးနဲ႔လဲမရ လံုးဝလဲျဖစ္ေနတာအတြက္သာ စဥ္းစားသင့္တယ္။
Botulinum toxin ထိုးေဆးကိုလဲသံုးတယ္။ အေရျပားထဲျဖစ္ျဖစ္ မ်က္စိအဖံုးေအာက္မွာျဖစ္ျဖစ္ထိုးတယ္။ Tarsus အနားသတ္အထက္ကေနLevator muscle ဆီဦးတည္ထိုးရတယ္။ မ်က္ၾကည္လႊာကိုကာကြယ္ေပးတယ္။
၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာဒီေရာဂါလူနာေပါင္း ၁ဝ၁၁ ေယာက္ကိုေလ့လာမႈေတာ့ ေဆးမကုဘဲနဲ႔ ၈၅% ဟာ ၃ ပါတ္အတြင္း ျပန္ေကာင္းလာတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကေဆးနည္းဆိုတာမေပၚေသးဘူး။ က်န္ ၁၅% ဟာ ၃-၆ လအထိအခ်ိန္ယူတယ္။ တႏွစ္ၾကာေတာ့ ၇၂% အေကာင္းပကတိ ျဖစ္ေနတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
Comments
Post a Comment