World Pharmacists Day ကမာၻ႔ေဆးဝါးပညာရွင္မ်ားေန႔

စက္တဘၤာလ ၂၅ ရက္ေန႔ဟာ ကမာၻ႔ေဆးဝါးပညာရွင္မ်ားေန႔ျဖစ္ပါတယ္။ ေရးထားတဲ့ Basic Pharmacology အေျခခံေဆးဝါးေဗဒစာကို တင္ပါရေစ။

အသံုးအႏႈန္းမ်ား
. Symptomatic treatment ေရာဂါလကၡဏာကို သက္သာေစရန္ကုသျခင္း၊
. Curative treatment ေရာဂါျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းအား ကုသျခင္း၊
. Placebo လူနာေက်နပ္ရေစရန္ ကုသျခင္း၊
. Radical cure ေရာဂါစင္ေအာင္ကုသျခင္း၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၌ သံုးတတ္သည္
. Prescription ေဆးစာ၊

Dose ဒို႔စ္ = ေဆးကို တႀကိမ္လ်င္ မည္မွ်ေပးရသည္ကို ဆိုလိုသည္။ ဒို႔စ္သည္ လူနာ၏ အသက္ေပၚ မူမတည္၊ လူနာ၏ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ အေပၚမူတည္သည္။ တၾကိမ္လ်င္ ေဆးအေလးခ်ိန္မည္မွ် တိုက္ရမည္။ တေန႔ကို အၾကိမ္မည္မွ် တိုက္ရမည္၊ အတိအက် ညႊန္းရသည္။ အစားႏွင့္နီး-ေဝးရမည္၊ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ရန္လို-မလို၊ ေဆးေသာက္ျပီး နားရန္လို-မလို၊ အျခားေဆးမ်ား ႏွင့္အတူတိုက္ရ-မတိုက္ရ စသျဖင့္လည္း ညႊန္းေပးရမည္။

Course ကို႔စ္ = ေဆးကို မည္မွ်ၾကာၾကာေပးရမည္။ ပဌမ ကို႔စ္ျပီးေနာက္ ဒုတိယကို႔စ္ လိုခ်င္လိုမည္။ ဥပမာ ေမးခိုင္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးကို တလျခား ႏွစ္ခါထိုးရသည္။ တီဘီေဆးမ်ားေပးလွ်င္ ၃ လ၊ ၆ လ၊ ၉ လ။

Routes of administration ေဆးေပးရန္လမ္းေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး၊
1. Topical ေတာ့ပီကယ္ အေပၚယံမွေပးျခင္း၊
• Epicutaneous အေရျပားေပၚသုိ႔ေပးျခင္း၊ e.g. allergy testing, topical local anaesthesia ထံုေဆး၊ ေဆးတည့္မတည့္ စမ္းျခင္း
• Inhalational ရွဴေဆး၊ e.g. Asthma medications ပန္းနာေဆး
• Enema စအိုမွေပးျခင္း၊ e.g. contrast media for imaging of the bowel ဝမ္းျခဴျခင္း။
• Eye drops မ်က္စိထဲထည့္ျခင္း၊ onto the conjunctiva, e.g. antibiotics for conjunctivitis မ်က္စဥ္း
• Intranasal ႏွာေခါင္းထဲထည့္ေပးျခင္း၊ into the nose, e.g. decongestant nasal sprays နားေဆးရည္
• Vaginal ေမြးလမ္းေၾကာင္းထဲထည့္ျခင္း၊ e.g. topical estrogens, antibacterial

2. External အျပင္မွထည့္ေပးျခင္း
• Oral/ Orally/By Mouth ပါးစပ္မွေပးျခင္း၊ ေဆးျပား၊ ေဆးရည္၊ ေဆးေတာင့္။ tablets, capsules, or drops
• By gastric feeding tube အစာလမ္းထဲျပြန္ျဖင့္ေပးျခင္း feeding tube, or gastrostomy, many drugs and parenteral nutrition
• Rectally အစာေဟာင္းအိမ္ထဲထည့္ေပးျခင္း various drugs in suppository or enema form

3. Parenteral by injection or infusion ထုိးသြင္းေပးျခင္း
• IV = intra-venous ေသြးျပန္ေၾကာထဲသြင္းျခင္းe.g. total parenteral nutrition
• IA = intra-arterial ေသြးလႊတ္ေၾကာထဲသြင္းျခင္း e.g. vasodilator drugs and thrombolytic drugs
• IM = Intra-muscular ၾကြက္သားထဲထိုးျခင္း e.g. many vaccines, antibiotics
• IC = Intra-cardiac ႏွလံုးထဲထိုးျခင္း e.g. adrenaline
• S/C = Sub-cutaneous အေရျပားေအာက္ထဲထိုးျခင္း e.g. insulin
• IO = Intra-osseous infusion အ႐ိုးထဲသြင္းျခင္း
• ID = Intra-dermal အေရျပားထဲသြင္းျခင္း skin testing some allergens, tattoos and BCG vaccine
• IT = Intra-thecal ခါး႐ိုးဆစ္ျပြန္ စပုိင္နယ္-ကယ္နယ္ ထဲသြင္းျခင္း spinal anaesthesia and chemotherapy
• IP = Intra-peritoneal ဝမ္းဗိုက္အေခါင္း ပယ္ရီတုိနီယမ္ ထဲသြင္းျခင္း peritoneal dialysis

4. Other means အျခားနည္းလမ္းမ်ား
• Epidural အပီဂ်ဴရယ္ ခါး႐ိုးဆစ္ထဲအရည္သြင္းျခင္း
• Spinal anaesthesia SA ခါး႐ိုးဆစ္ထဲထံုေဆးထိုးျခင္။

Risks of IV intravenous therapy ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ေဆးသြင္းျခင္း၏ အႏၱာရာယ္မ်ား
• Infection အင္ဖက္ရွင္ ပိုးဝင္ျခင္း၊
• Phlebitis ေသြးျပန္ေၾကာေရာင္ျခင္း
• Infiltration အျခားေနရာမ်ားသုိ႔ ေဆးေရာက္သြားျခင္း
• Fluid overload အရည္လိုအပ္သည္ထက္ မ်ားသြားျခင္း
• Electrolyte imbalance ဓါတ္ဆားအခ်ဳိး မမွ်တျဖစ္သြားျခင္း
• Embolism ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း

ေဆးအုပ္စု (၉) စု
1. Antacids အစာအိမ္ အက္စစ္ဓါတ္ပ်ယ္ေဆးမ်ား၊ Aluminium Hydroxide, Magnesium Trisilicate, Magnesium Carbonate, Calcium Carbonate
• Aluminium Hydroxide and Oxide 250-1500 mg TDS
• Calcium carbonate and magnesium hydroxide milk of magnesia
• Calcium Carbonate 1250-1500 Oral
• Magnesium Oxides and Magnesium hydroxide milk of magnesia 200-400 mg TDS Oral
• Sodium bicarbonateand citric acid
• Bismuth Subsalicylate 530 mg QID

2. Antibiotics ပဋိဇီဝေဆးမ်ား၊ ေရာဂါပိုးမ်ားကို ႏိုင္သည့္ေဆးမ်ား၊
အင္တီဘိုင္ေအာတစ္ကို ပဋိဇီဝေဆးလို႔ေခၚတယ္။ ပိုးေသေဆးလို႔လည္းေခၚတယ္။ အမွန္က ပိုးအမ်ိဳးမ်ိဳးထဲက ဗက္တီးရီးယားေတြသာ ေသေစတယ္။ သက္ရွိတမ်ိဳးကေန ေနာက္သက္ရွိတမ်ိဳးကို ႏိုင္ေစႏိုင္တဲ့ေဆးေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ Antimicrobials ပိုးေတြကို ႏိုင္တဲ့ေဆးေတြထဲက တမ်ိဳးသာျဖစ္တယ္။ Anti-viral ဗိုင္းရပ္စ္ေဆး၊ Anti-fungal မိႈေဆး၊ Anti-parasitic drugs ပါရာဆိုက္ေဆးေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ Bactericidal ေသေစႏိုင္တာနဲ႔ Bacteriostatic မ်ိဳးမပြါးေအာင္ တားႏိုင္တာ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ ဗက္တီးရီးယားေတြကို ႏိုင္ပံုႏိုင္နည္းကလဲ မတူၾကဘူး။ သၾကားဓါတ္ကေန အင္နာဂ်ီျဖစ္မလာေစေအာင္ လုပ္တာလည္းရွိတယ္။ ဆဲလ္နံရံ မျဖစ္ေအာင္လည္း လုပ္တာကလုပ္တယ္။ Antibiotic resistance ေဆးခံႏိုင္ရည္ ျဖစ္ေစႏိုင္တာက ဒီေဆးေတြရဲ႕ အားနည္းခ်က္ၾကီး ျဖစ္တယ္။

အမ်ိဳးအစားေပါင္း ၁ဝဝ မက ရွိတယ္။
• Penicillins (ပနယ္စလင္) ဥပမာ Penicillin and Amoxicillin
• Cephalosporins (ကက္ဖလုိစပုိရင္) ဥပမာ Cephalexin
• Macrolides (မိုက္ခရုိလြိဳက္) ဥပမာ Erythromycin, Clarithromycin, Azithromycin
• Fluoroquinolones (ဖလူရိုကြီႏိုလင္း) ဥပမာ Ciprofloxacin, Levofloxacin, Ofloxacin
• Tetracyclines (တက္ထြာဆိုက္ကလင္း) ဥပမာ Tetracycline and Doxycycline
• Aminoglycosides (အမိုင္ႏိုင္ဂလိုက္ကိုဆိုက္) ဥပမာ Gentamicin and Tobramycin
• Sulfonamides (ဆာလ္ဖိုနမိုက္) ဥပမာ Co-trimoxazole and Trimethoprim

3. Anticholinereics/Antispasmodics အင္တီ-ကိုလီနားဂ်စ္ အင္တီ-စပတ္စ္မိုးဒစ္ အနာသက္သာေဆး၊

4. Antihistamines အင္တီ-ဟစ္တမင္း၊ Avil, Burmeton, Alrid, Citrizine etc.

5. Antihypertensive အင္တီ-ဟိုင္ပါတန္းဆစ္ဖ္၊ ေသြးတိုးက်ေဆး၊
• Diuretics ဆီးသြားေစသည့္ေဆး Hydrochlorothiazide, Lasix and Torsemide Demadex, the combination of Triamterene and Hydrochlorothiazide Aquazide, and metolazone Zaroxolyn
• Beta-blockers ဘီတာ-ဘေလာ့ကား Antolol, Propranolol, Inderal, Metoprolol, Nadolol, Betaxolol, Acebutolol, Pindolol and Bisoprolol
• ACE inhibitors ေအစီအီး-အင္ဟဗစ္တား၊ Enalapril, Captopril, Lisinopril. Benazepril, Quinapril, Perindopril, Ramipril, Trandolapril, Fosinopril Monopril, and Moexuoril,
• Angiotinsin receptor blocker ARB ေအအာရ္ဘီ Losartan, Irbesartan, Valsartan, Candesartan, Olmesartan, Telmisartan, and Eprosartan
• Calcium channel blockers CCBs စီစီဘီ Amlodipine, Sustained release Nifedipine, Felodipine, and Nisoldipine
• Alpha – blockers အာလ္ဖါ-ဘေလာ့ကား အုပ္စု Clonidine

6. Beta blockers ဘီတာ-ဘေလာ့ကား အလိုအေလ်ာက္တံု႔ျပန္သည့္ အာ႐ံုေၾကာစနစ္တြင္ အေရးပါေသာ Adrinaline Epinephrine ကို တားဆီးမႈ လုပ္သည့္ ေဆး။ ႏွလံုးတင္းအားေလ်ာ့ေစသည္။ ႏွလံုးခံုႏွဳန္းေလ်ာ့မည္။ ႏွလံုး၊ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ တကိုယ္လံုးရွိ ေသြးေၾကာမ်ား၏ ႀကံဳ႕ႏိုင္စြမ္းနည္းေစမည္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါတုိ႔ အတြက္ ေဆးမ်ား၊ ႏွလံုးခုံႏႈန္း မမွန္သည့္ Cardiac arrhythmias, Tachycardias ေရာဂါအတြက္ သံုးသည္။ ႏွလံုးက ေအာက္စီဂ်င္ လိုအပ္မႈအား ေလ်ာ့ခ်ေပးသျဖင့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါအတြက္သံုးသည္။ ေသြးတုိးကိုလည္းက်ေစသည္။ အျခား အသံုးဝင္မႈမ်ားမွာ မိုင္ဂရင္း ေခါင္းကိုက္-ေခါင္းမူး ေရာဂါ၊ ေျခလက္တံုအေၾကာက္ေရာဂါ၊ Stage fright Social phobia အေၾကာက္ေရာဂါတမ်ဳိး တုိ႔ျဖစ္သည္။

7. Corticosteroids ေကာ္တီကို-စတီရြိဳတ္ အေရာင္ေလ်ာ့ေစသည့္ေဆး၊ နီျခင္းကို သက္သာေစသည္။ အလာဂ်ီ ျဖစ္ျခင္းကို သက္သာေစသည္၊ ေရာဂါလကၡဏာကို သက္သာေစသည့္ေဆးမ်ား၊ ေအာက္ပါတို ့ အတြက္သံုးသည္။
• Endocrine Disorders အင္ဒိုခ႐ိုင္းေရာဂါမ်ား၊
• Rheumatic Disorders ႐ူမက္တစ္ေရာဂါ၊
• Collagen Diseases ကိုလာဂ်င္ေရာဂါ၊
• Dermatologic Diseases အေရျပားနာမ်ား၊
• Allergic states အလာဂ်ီ ျဖစ္ျခင္း၊
• Ophthalmic diseases မ်က္စိေရာဂါမ်ား၊
• Respiratory Disorders အသက္ရွဴလမ္းေရာဂါ၊
• Hematoloeic Disorders ေသြးေရာဂါ၊
• Neoplastic Diseases ကင္္ဆာေရာဂါ၊
• Edematous states ကိုယ္ေရာင္ျခင္း၊

8. Dirutics ဆီးသြားေစသည့္ ေသြးတုိး၊ ကိုယ္ေရာင္ျခင္းမ်ား အတြက္ သံုးသည့္ေဆးမ်ား၊

9. NSAID Non-steroidal anti-inflammatory drugs = စတီ႐ိြဳက္မပါေသာ အနာ-အဖ်ား-အေရာင္က် ေဆးမ်ား၊ အမ်ားဆံုးေသာ အကိုက္-အဖ်ား-အနာ သက္သာေဆးမ်ားျဖစ္သည္။ အဖ်ားက်ေဆးဝါးမ်ား၊ ႐ုတ္တရက္နာျခင္းမ်ား၊ အပူခံရျခင္း၊ ထိခိုက္ခံရျခင္း၊ ဆဲြဆန္႔ခံရျခင္း၊ အရြက္လစ္ဂမင့္ စုတ္သြားျခင္း၊ အ႐ိုးက်ဳိးျခင္း၊ ရွနာျခင္း၊ အတြင္းေက်ျခင္း၊ ေသြးေျခဥျခင္း၊ နာတာရွည္ ႐ုိး႐ိုးနာျခင္းမ်ား၊ အဆစ္နာေရာဂါ၊ အထက္ပါေဆးမ်ားႏွင့္ လည္းေပ်ာက္ႏိုိင္သည္။ နာတာရွည္ ကင္ဆာ နာျခင္းမ်ားအတြက္ ပုိမိုျပင္းသည့္ေဆးမ်ား ေပးရန္လိုမည္။

NSAIDs ေဆးေတြကို အုပ္စုခြဲထားတယ္။
1. Salicylates
- Aspirin (Acetylsalicylic acid)
- Diflunisal
- Salsalate

2. Propionic acid derivatives
- Ibuprofen
- Dexibuprofen
- Naproxen
- Fenoprofen
- Ketoprofen
- Dexketoprofen
- Flurbiprofen
- Oxaprozin
- Loxoprofen

3. Acetic acid derivatives
- Indomethacin
- Sulindac
- Etodolac
- Ketorolac
- Diclofenac (FDA ကေန စိတ္ခ်ရမႈကို သတိေပးထားတယ္။)
- Nabumetone

4. Enolic acid (Oxicam) derivatives
- Piroxicam
- Meloxicam
- Tenoxicam
- Droxicam
- Lornoxicam
- Isoxicam

5. Fenamic acid derivatives (Fenamates)
- Mefenamic acid
- Meclofenamic acid
- Flufenamic acid
- Tolfenamic acid

6. Selective COX-2 inhibitors (Coxibs)
- Celecoxib (FDA ကေန စိတ္ခ်ရမႈကို သတိေပးထားတယ္။)
- Rofecoxib (တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ပိတ္ထားတယ္။)
- Valdecoxib (တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ပိတ္ထားတယ္။)
- Parecoxib (FDA တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ပိတ္ထားတယ္။ ဥေရာပမွာေရာင္းတယ္။)
- Lumiracoxib (ၾသစေၾတးလ် TGA က ျပန္ပိတ္လိုက္တယ္။)
- Etoricoxib (FDA တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ပိတ္ထားတယ္။ ဥေရာပမွာေရာင္းတယ္။)

7. Sulphonanilides
- Nimesulide အသည္းကိုထိခိုက္ေစႏိုင္လို႔ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပိတ္ထားတယ္။

8. Others
- Licofelone
- Lysine clonixinate

Dr. တင့္ေဆြ
၂၃-၉-၂ဝ၁၇