Mumps ပသိေရာင္ေရာဂါ

၁။ ဆရာရွင္ ကၽြန္မညီမေလး အသက္က ၂၀ပါ။ ပါးခ်ိတ္ေရာင္ေနလို႔ပါရွင့္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ရက္က စၿပီးေရာင္ပါတယ္။ ေဆးခန္းသြားေတာ့ ေဆးထိုးၿပီး ေသာက္ေဆးေတြလည္း ေပးပါတယ္။ ပါးခ်ိတ္တစ္ဖက္က စေရာင္ၿပီး အေရာင္က် ေမးစိေအာက္က ဆက္ေရာင္၊ ေနာက္ပါးခ်ိတ္တစ္ဖက္ကိုကူး၊ အခုေတာ့ ၅ရက္အၾကာမွာ ပါးခ်ိတ္ ႏွစ္ဖက္လံုး ေရာင္ေနပါၿပီ။ အခု ကၽြန္မွာလည္း ပါးခ်ိတ္ေရာင္ခ်င္သလိုျဖစ္ေနလို႔ပါ ပါးခ်ိတ္ေရာင္တာ ကူးတတ္ပါသလားရွင္။ ဘာေဆးေတြေသာက္ရမလဲရွင္။

၂။ ဆရာ သမီးေလးက ၅ ႏွစ္ပါ။ ဖ်ားၿပီး နားေအာက္နားက ႏွစ္ဖက္လံုး နာၿပီးေယာင္ေနလို႔ ေဆးခန္းျပတာ ဆရာဝန္က ပါးခ်ိတ္ေရာင္တာ ကာကြယ္ေဆးမထိုးထားဘူးလားလို႔ေမးတယ္ဆရာ။ ေဒသႏၲရေဆးေတြေတာ့ အကုန္ထိုးပါတယ္ဆရာ။ အျပင္ေဆးေတြေတာ့ မထိုးရေသးပါဘူးဆရာ။ သမီးေလးျဖစ္ေနတာ မၾကည့္ရက္ဘူးဆရာ။ ေဆးခန္းက Ammoxilim 250နဲ႔ Biogesic ပဲ ေပးတယ္ဆရာ။ သမီးေလး မသက္သာဘူး။ မ်က္ႏွာမွာလဲ အပူေတြကန္သလို အဖုနီေလးေတြ ေပါက္ေနတယ္ဆရာ။ အစားလည္း သိပ္မစားႏိုင္ဘူးဆရာ။ အဲဒါ ဘယ္လို ကာကြယ္ကုသရမလဲ ဆိုတာ ေျဖၾကားေပးပါဆရာ႐ွင့္။ ေက်းဇူးတင္စြာျဖင့္။

ေမးခြန္း ၁ နဲ႔ ၂ ထဲက ေယာင္ေတြကို ေရာင္လို႔ျပင္လိုက္ပါတယ္။ ေယာင္ေအာ္သည္၊ အေယာင္ေဆာင္၊ ေယာင္ကန္းကန္း၊ ေယာင္ခ်ာခ်ာ၊ ေယာင္တိေယာင္ခ်ာ၊ ေယာင္နန၊ ေယာင္ယမ္း၊ ေယာင္လည္လည္၊ ေယာင္သံုးဆယ္၊ ေယာင္အမ္းအမ္းမွာသာ ေယာင္ကိုသံုးရမယ္။

၃။ လိင္ မိန္းကေလး။ အသက္ ၅ ႏွစ္။ ကေလး ဗယ္ဘက္ပါးခ်ိတ္ ေလးရက္ခန္႔ သူ႔အလိုလိုေရာင္ေနပါသည္ ယေန႔ ညာက္ ထပ္ေရာင္ပါသည္။ လူႀကီးတခ်ိဳ႕က မိုနာဟုေျပာပါသည္ ခုမွၾကားဘူးပါသည္။ ကေလးအလြန္နာေနပါသည္။ ဆရာ ၫႊန္ၾကားေပးပါခင္ဗ်ာ။

ပို႔ေပးတဲ့ ဓါတ္ပံုမွာေတာ့ ညာဖက္ပါးျဖစ္ေနတယ္။ ဘယ္လို႔ေရးရတယ္။ ဘယ္သြား၊ အဘယ္ေၾကာင့္၊ ဘယ္ညာ၊ ဘယ္ျပန္ညာျပန္မွာသံုးတယ္။ ဗယ္လို႔မရွိပါ။

ပသိေရာင္၊ ပါးခ်ိတ္ေရာင္ေရာဂါဟာ ကူးစက္ျမန္ ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ အသက္ရွဴလမ္းကေန ပိုးပါေနတဲ့ အမံႈအမႊားေလးေတြကို ရွဴမိလို႔ ကူးစက္တယ္။ တခါတေလမွာ အမံႈအမႊားေတြက အိပ္ယာ၊ အသံုးအေဆာင္ေတြေပၚ တင္ေနတာက ကိုယ္ထဲ ဝင္လို႔လဲကူးမယ္။ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်ရာကေနကူးမယ္။ တံေတြးကေနလဲ ကူးမယ္။ အစာအတူစားရာကေနလဲ ကူးႏိုင္ေသးတယ္။ ကိုယ္ထဲကေနထြက္လာျပီးေနာက္လဲ ဗိုင္းရပ္စ္က ရွင္ေနႏိုင္ေသးလို႔ ျဖစ္တယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ တက္ေစ့မေရာင္ခင္ကေန တက္ေစ့ေရာင္ျပီး ၅ ရက္ၾကာအထိ ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ကေလးေတြမွာျဖစ္တာက ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္တာနည္းတယ္။

ကူးစက္ခံရျပီးေနာက္ ၁၆-၁၈ (၁၂-၂၅) ရက္မွာေရာဂါစခံစားရတယ္။ ကိုယ္ပူ၊ မအီမသာျဖစ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ကိုယ္လက္ ကိုက္ခဲ၊ မစားခ်င္ဆိုတဲ့ခံစားရတာေတြရွိမယ္။ ထူျခားတာက သူမ်ားကို မကူးေစေအာင္ တံေတြးထြက္အက်ိတ္ ေရာင္ကာစ ၅ ရက္မွာ ကေလးကို သီးျခားခြဲထားရမယ္။ ပိုးကူးစက္ခံရျပီးေနာက္ ၁၄-၁၈ ရက္မွာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေပၚတယ္။ ၇-၁ဝ ရက္ေန ေပ်ာက္ပါမယ္။ တတိယေန႔ေလာက္မွာ ၉၅% ပါးေယာင္လာမယ္။ တံေတြးထြက္အက်ိတ္ ေရာင္လာတာ ျဖစ္တယ္။

ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္ႏိုင္တာေတြ
• Meningitis ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္တာ ၅ဝ% မွာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေပ်ာက္ျပီးေနာက္မွာ အားလံုးေလာက္ဟာ ဒုကိၡတ မျဖစ္ၾကပါ။
• Encephalitis ဦးေႏွာက္ေရာင္တာ ကာကြယ္ေဆးေပၚတကည္းက ျဖစ္တာရွားသြားပါျပီ။ ေပ်ာက္ျပီးေနာက္မွာ အားလံုးေလာက္ဟာ ဒုကိၡတ မျဖစ္ၾကပါ။
• Deafness နားမၾကားေတာ့တာလဲ အျဖစ္နည္းလာျပီ။ နာ တဖက္-ႏွစ္ဖက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Orchitis ေယာက္်ားအေၾကာေရာင္တာ ၄ဝ% မွာျဖစ္တယ္။ ၉ဝ% က တဖက္ထဲျဖစ္တယ္။ ၃ဝ-၅ဝ% မွာ က်ားအစိ ေသးသြားတယ္။ ၁၃% ကေလးရႏိုင္စြမ္းနည္းတယ္။ မိန္းကေလးဆိုရင္ ၇% မွာ မ်ိဳးဥအိမ္ကို ထိခိုက္တယ္။
• ကပ္ေရာဂါလိုျဖစ္ခ်ိန္မွာ ကာကြယ္ေဆး ၂ ၾကိမ္ထိုးျပီးေနာက္ ၂၈ ရက္ေနရင္ တခါထပ္ထိုးသင့္တယ္။
• ေရာဂါမျပီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနခ်ိန္မွာ ကူးစက္ခံရရင္ ကိုယ္ဝန္ ပဌမ ၃ လထဲမွာဆိုရင္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ေစႏိုင္တယ္။ ကေလးကို မထိခိုက္ေစပါ။
• ၂ဝ% မွာ ဘာမွ မခံစားရပါ။
• ၁၅-၂ဝ% ေယာက္်ားေလးေတြမွာ အေၾကာေရာင္တယ္။
• ၂၇% ကိုယ္ဝန္ပ်က္တယ္။ ၁ဝ% ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္တယ္။ ၅% မ်ိဳးဥအိမ္ေရာင္တယ္။ တဝက္ေလာက္မွာ ကေလးမရတာျဖစ္တယ္။ ၄% သရက္ရြက္ေရာင္တယ္။ ၁% ေလာက္သာ ဦးေႏွာက္ေရာင္ရာကေန ေသဆံုးတယ္။ ဝ႕ဝဝ၅% သာ နားေလးသြားတယ္။

ဘယ္လိုကုသမလဲ
နားေနပါ။ ေဆးကုဘို႔ဆိုတာ တိတိက်က်မရွိပါ။ ခံစားေနတာ၊ ျဖစ္လာတာကိုၾကည့္ျပီး ကုသေပးရတယ္။ အနာသက္သာေဆးကို မလြဲမေသြေပးပါမယ္။ Acetaminophen/Paracetamol/Ibuprofen ေဆးေတြေပးမယ္။ ဆားရည္ေႏြးနဲ႔ ပါးစပ္ေဆးရမယ္။ တံေတြးအိတ္ေပၚ အပူ-အေအးကပ္ေပးရမယ္ ေရ-အရည္ပိုေသာက္ေစရမယ္။ အစာကို ေက်လြယ္တာသာစားပါ။

ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
MMR ကာကြယ္ေဆးကို အေမရိကန္ဆရာဝန္ Maurice Hilleman ကေနတီထြင္ခဲ့တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ chickenpox ကိုပါကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ MMRV ကာကြယ္ေဆးေပၚလာတယ္။ MMR ဆိုတာ Measles ဝက္သက္၊ Mumps ပသိေရာင္နဲ႔ Rubella (German measles) ဂ်ာမန္ ဝက္သက္ (ဂ်ိဳက္သိုး) ေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ေပးမယ္။ HIV/AIDS ျဖစ္ေနသူေတြ၊ ကင္ဆာရွိေနသူေတြ၊ စတီရြိဳက္ေဆး ေလာေလာဆယ္ (၂ ပါတ္) ရေနသူေတြ၊ ေဆးကို မတည့္သူေတြကိုေတာ့ ကာကြယ္ေဆးမထိုးပါ။ MMR vaccine ကာကြယ္ေဆးကေန ၈ဝ% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးတိုင္း ၁၂-၁၅ လအတြင္း ၂ ခါ ထိုးေပးတယ္။ ၄-၆ ႏွစ္မွာ တခါထပ္ထိုးေသးတယ္။ ယူေကမွာ ကေလးတိုင္းကို ၁၃ လမွာထိုးေပးတယ္။ ေက်ာင္းမသြားမီအရြယ္ ၃-၅ ႏွစ္မွာ တခါထပ္ထိုးေပးတယ္။ အေမရိကားမွာ ၁၂-၁၅ လအရြယ္မွာထိုးေပးျပီး၊ ၄-၆ ႏွစ္မွာ ထပ္ထိုးတယ္။

ေရာဂါေၾကာင့္ အသက္ဆံုးပါးရတာ မျဖစ္သေလာက္ပါ။ တခါျဖစ္ဘူးရင္ တသက္တာေရာဂါျပီးသြားတယ္။ ေမးတဲ့သူ ဘယ္မွာေနသလဲ မသိပါ။ ကူးစက္တတ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေမးနည္းစည္းကမ္းမွာ ဘယ္မွာေနသလဲ ထည့္ထားတာပါ။

Mumps ပသိေရာင္ေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/02/mumps.html
Parotitis တံေတြးထြက္အိတ္ေရာင္ျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2017/03/parotitis.html
Pregnancy and Rubella ကုိယ္ဝန္ ႏွင့္ ဂ်ာမန္-ဝက္သက္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/pregnancy-and-rubella.html
Rubella (ရူဘဲလား) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/rubella.html ကိုတြဲဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ