Tears မ်က္ရည္

မ်က္ရည္ထဲမွာ ေရက ၁%သာပါျပီး ခံစားခ်က္က ၉၉% ပါတယ္လို႔ ကဗ်ာဆန္ဆန္စာဆိုၾကတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ကေတာ့ ေဆးပညာအရသာေရးပါမယ္။ မ်က္ရည္ကို ခံစားမႈနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ မ်က္ရည္စိတ္ပညာနဲ႔ ေဆးပညာနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ မ်က္ရည္ ဇီဝကမၼေဗဒလို႔ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲေျပာလို႔ရတယ္။ ေရာဂါေဗဒလည္းပါမယ္။

လူေတြဘာလို႔ငိုၾကသလဲ။ အေၾကာင္းသံုးပါးရွိတယ္။ အီမိုရွင္းမ်က္ရည္က ဝမ္းနည္းပူေဆြးရာကက်တယ္။ သနားစိတ္၊ ဝမ္းသာလြန္းလို႔က်တယ္။ ဒါ့အျပင္ မ်က္စိကိုကာကြယ္ဘို႔ရာ မ်က္လံုးမွာ မ်က္ရည္အျမဲတမ္းစိုေနရတယ္။ ၾကက္သြန္နံ႔ ကေနလည္း မ်က္ရည္ထြက္တယ္။ Syn-propanethial-S-oxide ဓါတ္ေၾကာင့္ပါ။ ပန္းဝတ္မံႈ စတာေတြေၾကာင့္လည္း မ်က္ရည္က်တယ္။ မိေက်ာင္းမင္းမ်က္ရည္ဆိုတာရွိတယ္။ အတုမ်က္ရည္၊ သရုပ္ေဆာင္မ်က္ရည္။ အဲတာကမ်ိဳးက ကြ်မ္းက်င္မႈလိုတယ္။ တခါတေလ မ်က္ရည္က်ေနမွန္းမသိထြက္ေနတာရွိတယ္။ မ်ိဳခ်လို႔ အျပင္မွာ မျမင္ရပါ။

မ်က္လံုးထဲမွာ မ်က္ရည္ပမာဏ 7 microliters သာထိန္းထားႏိုင္တယ္ အဲတာထက္ပိုရင္ စီးက်တယ္။ ေယဘုယ်ေျပာရရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြက ငိုတာပိုၾကတယ္။ တႏွစ္မွာ အၾကိမ္ ၅ဝ နဲ႔ ေယာက္်ားေတြက ၁ဝ ၾကိမ္လို႔ ေလ့လာမႈတခုက ဆိုပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြပိုျပီးငိုၾကတာ သူတို႔မွာ Prolactin ပါတာ ၆ဝ% ပိုမ်ားတယ္။ မိန္းမေတြမွာ မ်က္ရည္ထြက္လမ္း ပိုေသးငယ္တယ္။ အဲေတာ့ ဖိတ္စင္က်တာပိုမ်ားေစတယ္။ ခ်မ္းသာတဲ့တိုင္းျပည္ေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြက ပိုျပီး ငိုၾကပါသတဲ့။ ကေလးငယ္ေလးေတြ တေန႔မွာ ငိုခ်ိန္ ၁ နာရီကေန ၃ နာရီထိၾကာတယ္။ သူတို႔ငိုၾကတာ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ ဆာလို႔၊ အလိုမက်လို႔၊ နာလို႔၊ အထီးတည္းျဖစ္ေနလို႔၊ အငိုသန္ကေလးျဖစ္လို႔။

မ်က္ရည္ Lipid layer အလႊာမွာ အဆီပါတယ္။ Meibomian glands ဂလင္းေတြကေနထုတ္ေပးတယ္။ ဟိုက္ဒေရာလစ္ ဘယ္ရီယာ ျဖစ္ေစတယ္။ မ်က္ရည္ကိုထုပ္ေပးထားတယ္။ Aqueous layer အလႊာမွာ Water, ေရ၊ electrolytes ဓါတ္ဆားေတြနဲ႔ (antibodies, lipocalin, lactoferrin, lysozyme, lacritin) ပရိုတင္းဓါတ္ေတြပါတယ္။ ပိုးဝင္လာမွာကို တားဆီးေပးတယ္။ ေအာ့စ္ေမာတင္ဖိအားညီမွ်ေစတယ္။ Mucous layer အလႊာမွာ Mucins ပါတယ္။ သူကေနမ်က္ရည္ကို ညီညီမွ်မွ် ျဖစ္ေစတယ္။ Cornea မ်က္ၾကည္လႊာကိုဖံုးေပးတယ္။

Lacrimal glands မ်က္ရည္ဂလင္းေတြကေန Lacrimal fluid မ်က္ရည္ထုတ္ေပးေနတယ္။ Excretory ducts မ်က္ရည္ျပြန္ေလးေတြဆီ ဆက္စီးထြက္လာတယ္။ မ်က္ေတာင္ခတ္တာနဲ႔ မ်က္ရည္က မ်က္လံုးမ်က္ႏွာျပင္တခုလံုးကို စိုစြပ္ေစတယ္။ Lacrimal canaliculi ေခၚမ်က္စိအတြင္းဖက္ေဒါင့္မွာရွိတဲ့ျပြန္ငယ္ေလးကေန Lacrimal sac ထဲ ေရာက္လာတာျဖစ္တယ္။ Nasolacrimal duct ျပြန္ကေနတဆင့္ ႏွာေခါင္းထဲစီးက်လာတယ္။

မ်က္ရည္အမ်ိဳးအစားေတြ ခြဲထားတယ္။
၁။ Basal tears ေဘဆယ္မ်က္ရည္
မ်က္လံုးကိုစိုစြပ္ေအာင္လုပ္ေပးတယ္။ water, mucin, lipids, lysozyme, lactoferrin, lipocalin, lacritin, immunoglobulins, glucose, urea, sodium နဲ႔ potassium ေတြပါဝင္တယ္။ Lysozyme ကေန ေရာဂါပိုးဝင္လာတာကို ခုခံမႈလုပ္ေပးေနတယ္။ ေသြးအရည္ Plasma ပလာစမာလိုအတူတူ ဆားဓါတ္ ပါတယ္။ လူတေယာက္ဟာ ၂၄ နာရီမွာ မ်က္ရည္ထုထည္ 0.75 ကေန 1.1 grams အထိထုတ္ေပးေနတယ္။ အသက္ၾကီးလာရင္ နည္းလာတယ္။

၂။ Reflex tears ရီဖလက္စ္မ်က္ရည္
မ်က္စိထဲကို ျပင္ပအရာတခုခုဝင္လာရင္တုန္႔ျပန္ျပီးထြက္တဲ့မ်က္ရည္ျဖစ္တယ္။ မသင့္တာတခုခု ဥပမာ ၾကက္သြန္ခြံ၊ ဓါတ္ေငြ႔၊ မီးခိုးနဲ႔ေတြ႔ရင္ အဲလိုမ်က္ရည္က်လာတယ္။ စူတဲ့အလင္းေရာင္။ ပူစပ္တာနဲ႔ေတြ႔ရင္အဲလိုမ်က္ရည္ က်တယ္။ အန္တာ၊ ပ်ိဳ႕တာ၊ သန္းေဝတာေတြနဲ႔ဆက္စပ္မႈရွိတယ္။

၃။ Crying သို႔ Weeping ငိုလို႔က်တဲ့မ်က္ရည္
အဲတာမ်ိဳးကုိ Psychic tears စိတ္မ်က္ရည္လို႔ေခၚတယ္။ စိတ္ခံစာမႈမ်ားရာကေနထြက္လာတယ္။ စိတ္ဖိအား၊ ဝမ္းသာျခင္း၊ ဝမ္းနည္းျခင္း၊ ပူေဆြးျခင္း၊ ေဒသထြက္ျခင္း၊ နာက်င္မႈစတာေတြကေနထြက္ေစတယ္။ ငိုတာနဲ႔အတူ လူအမူအယာ ေျပာင္းတယ္။ အသက္ရွဴတာကတက္သလိုျဖစ္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးတာနဲ႔တြဲတယ္။ ကိုယ္အစိတ္အပိုင္းေတြ စိတ္က ထိန္းလုပ္တာမဟုတ္ာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ စိတ္ခံစားမႈကေနက်တဲ့မ်က္ရည္ထဲမွာ ပါတဲ့ ဓါတ္ေတြမတူပါ။ Prolactin ပရိုလက္တင္ ေဟာ္မုန္းပိုျပီးပါတယ္။ adrenocorticotropic ေဟာ္မုန္းနဲ႔ Leu-enkephalin ဓါတ္ေတြလည္းပါတယ္။

ဆင္ဇိုရီအာရံုေၾကာစနစ္မွာ Trigeminal V1 အာရံုေၾကာနံပတ္ငါးက မ်က္ရည္နဲ႔ဆိုင္တယ္။ အဲတာကိုျဖတ္လိုက္ရင္ ရီဖလက္စ္ မ်က္ရည္မက်ေတာ့ပါ။ စိတ္ခံစားမႈမ်က္ရည္ေတာ့က်ေသးတယ္။ မ်က္စိထဲကို ကိုကိတ္မ်က္စဥ္ခပ္လိုက္ရင္ ပါရာလိုက္စ္ ျဖစ္သြားလို႔ အဲလိုျဖစ္မယ္။ မိုတာ (ေအာ္တိုေနာမစ္) စနစ္မွာ Facial (Seventh) nerve အာရံုေၾကာနဲ႔ ဆိုင္တယ္။ ပါရာဆင္ပသက္တစ္ acetylcholine ဓါတ္ကေနမ်က္ရည္မ်ားမ်ားက်ေစတယ္။ atropine inhibits ေဆးကေန မ်က္ရည္မ်ားေစတယ္။ ေမ့ေဆးမေပးခင္ေပးတဲ့ေဆးမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ေမြးစကေလးေတြမွာ အဲဒီစနစ္က မျပည့္စံုေသးလို႔ ငိုေပမဲ့ မ်က္ရည္ မက်လာေသးဘူး။

မ်က္ရည္ေရာဂါမ်ား
မ်က္ရည္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ေနရင္ ေရာဂါျဖစ္တယ္။ ထိခိုက္မိလို႔၊ ပိုးဝင္လို႔။ ဆစ္စ္ျဖစ္လို႔၊ က်ဴးမားျဖစ္လို႔ ပိတ္ႏိုင္တယ္။ ALS, Alzheimer’s disease, multiple sclerosis နဲ႔ stroke ေရာဂါရွိေနသူေတြမွာ စိတ္ခံစားမႈမပါဘဲ မ်က္ရည္က်တယ္။ Crocodile tears syndrome မိေက်ာင္းမင္းမ်က္ရည္ ဆင္ဒရုမ္းေရာဂါရွိတယ္။ Bogorad's syndrome လို႔ေခၚတယ္။ အာရံုေၾကာထိခိုက္မႈကေနျဖစ္ေစတယ္။ ဥပမာ Bell's palsy မ်က္ႏွာတျခမ္းေလျဖတ္ျခင္း။ Facial nerve ကိုထိခိုက္ခံရလို႔ျဖစ္တယ္။ Keratoconjunctivitis sicca ေရာဂါဆိုတာ ေျခာက္ေနတဲ့မ်က္စိကိုေခၚတယ္။ Familial dysautonomia ဆိုတာ မိသားစုလိုက္တယ္။ ငိုတာမွာ မ်က္ရည္နည္းလြန္းတယ္။

မတူတဲ့ယဥ္ေက်းမႈေတြက ငိုျခင္းကို လက္ခံတာ၊ နားလည္တာ၊ အဓိပၸါယ္ဖြင့္တာ မတူၾကပါ။ ငိုလို႔ အလိုျပည့္တာရွိတယ္။ ခ်စ္ခင္မႈရတာရွိတယ္။ ဖဲၾကဥ္တာခံရႏိုင္တယ္။ ငိုသင့္လို႔ငိုတာ ေကာင္းတယ္။ တင္းထားတဲ့ ျမိဳသိပ္ထားတဲ့ဖိအားကုိ ေလွ်ာ့ခ်လိုက္တာျဖစ္တယ္။ ငိုလြန္းရင္ ေခါင္းကိုက္လာတယ္။ မ်က္စိနဲ႔ ႏွာေခါင္းေျခာက္ေသြ႔လာမယ္။ အဲတာ မေကာင္းပါ။ ဓါတ္ပံုပညာရွင္ေတြက မ်က္ရည္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို အရအမိပံုေဖၚထားၾကတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၅-၁ဝ-၂ဝ၁၆