ART side effects ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈမ်ား

ဆရာရွင့္ HIV ပိုးရွိသူနဲ႔ အတူေနထိုင္ပံုျပဳစုေပးပံုေတြသိခ်င္ပါတယ္။ ART ကိုစေသာက္ရေတာ့မွာပါ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ရွိလားရွင့္။

HIV ပိုးကေန ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အရိုး၊ အအသည္း၊ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ နဲ႔ ဇီဝျဖစ္စဥ္ေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ HIV အတြက္ေဆးျဖစ္တဲ့ Antiretroviral therapy (ART) ေတြေၾကာင့္လဲ အဲဒီေနရာေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ ART ေဆးနဲ႔ တျခားေဆးေတြနဲ႔ အတူေသာက္ရလို႔လဲ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ART ေဆးက အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္။ 

• Bleeding problems ေသြးယိုျခင္း

Protease inhibitors (PIs) ေဆးကေန Hemophilia (ဟီမိုဖီးလီးယား) ေသြးေရာဂါရွိေနရင္ ေသြးယိုတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Tipranavir (Aptivus) ကလဲ ေသြးယိုတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။

• Bone problems အရိုး

Tenofovir (Viread), Didanosine (Videx) ေတြက အရိုးထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

• Bone marrow problems ရိုးတြင္းျခင္ဆီ 

Zidovudine (Retrovir) ကေန ရိုးတြင္းျခင္ဆီကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

• Cholesterol problems (ကိုလက္စေထာ) ျဖစ္စဥ္

Stavudine (Zerit), Efavirenz (Sustiva) ေတြကေန (ကိုလက္စေထာ) ျဖစ္စဥ္ကိုသက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Diabetes mellitus ဆီးခ်ိဳ

Zidovudine, Stavudine ေတြကေန ဆီးခ်ိဳတက္ေစႏိုင္တယ္။

• Increased risk of heart disease ႏွလံုးေရာဂါ

Abacavir (Ziagen), Didanosine, Indinavir (Crixivan), Lopinavir/Ritonavir (Kaletra) ေတြကေန ႏွလံုးေရာဂါရွိေနရင္ သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Kidney stones ေက်ာက္ကပ္

Indinavir, Atazanavir, Fosamprenavir (Lexiva) ေတြကေန ေက်ာက္ကပ္ ေက်ာက္ကိုသက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

Indinavir, Atazanavir, Lopinavir/Ritonavir, Tenofovir ေတြကေန ေက်ာက္ကပ္ကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Lactic acidosis and pancreatitis သရက္ရြက္

Stavudine, Didanosine, Zidovudine ေတြကေန သရက္ရြက္ကိုသက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Liver problems အသည္း

Non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NNRTIs), PIs, Maraviroc (Selzentry), Zidovudine, Didanosine, Stavudine ေတြကေန အအသည္းကိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

• Mood and sleeping problems စိတ္

Efavirenz ေဆးကေန စိတ္မူေျပာင္းတာနဲ႔ အိပ္မရတာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

• Nerve problems အာရံုေၾကာ

Didanosine, Stavudine ေတြကေန အာရံုေၾကာကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Rash အနီျပင္

NNRTIs ေတြကေန အေရျပားအနီျပင္ ထြက္ေစႏိုင္တယ္။

• Upset stomach အစာအိမ္

Zidovudine, Didanosine, PIs ေတြကေန အစာမေက်ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

• Weakness အားနည္းျခင္း

Stavudine ကေန အားယုတ္ေစႏိုင္တယ္။

• Weight gain in waist and back of neck ကိုယ္အေလးခ်ိန္

Stavudine, Zidovudine ေတြကေန ခါးေနရာ၊ လည္ပင္းနဲ႔ ေက်ာမွာ ပိုဝလာေစႏိုင္တယ္။

Stavudine, Zidovudine, Tenofovir, Abacavir, Emtricitabine (Emtriva), Lamivudine (Epivir) ေတြကေန လက္ေမာင္း၊ ေျခေထာက္နဲ႔ မ်က္ႏွာေတြ ပိန္ေစႏိုင္တယ္။

- HIV ရွိေနသူေတြမွာ Vitamin D (ဗီတာမင္ ဒီ) နည္းေနတတ္တယ္။ အရိုးကိုထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ ART ကလဲ အဲလိုျဖစ္ေစႏိုင္ေသးတယ္။

- ဇီဝျဖစ္စဥ္နဲ႔ ႏွလံုးထိခိုက္တာသက္သာေအာင္ Polyunsaturated fats အဆီနည္းတာနဲ႔ Fiber (ဖိုင္ဘာ) မ်ားတဲ့အစာေတြ စားေပးရတယ္။

- ေက်ာက္ကပ္၊ အအသည္းထိခိုက္တာ သက္သာေအာင္ ေဆးလိပ္ျဖတ္ပါ။ အရက္ျဖတ္ပါ။ အစာဟာရ မွ်တ လံုေလာက္ေအာင္ စားပါ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ (မာလ္တီ-ဗီတာမင္) ေတြေသာက္ပါ။ 

- ဆီးခ်ိဳ နဲ႔ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားရင္ အေသအျခာ ကုသပါ။

ေဆးပညာအရသာ အျပည့္အစံုေရးတာပါ။ ဖတ္ၾကည့္မိရင္ ဘယ္ေဆးမွ ေသာက္ရဲစရာမရွိ ထင္သြားႏိုင္တယ္။ ဆရာဝန္က လူနာကို မညာရလို႔သာ ေရးတာပါ။ ေဆးတိုင္း၊ ေဆးကုသနည္းတိုင္းမွာ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ ရွိတာခ်ည္းသာ ျဖစ္တယ္။ တခါတေလ အဆိုးၾကီးနဲ႔ အဆိုးေလးလဲရသလို ေရြးရတတ္ပါတယ္။ ေပၚလာမွာပါ။ ေဆးေသာက္ရမယ့္သူက ေသာက္သာေသာက္ပါ။ 

How to live with HIV-positive person အတူေနမယ္ မကူးေစရစာကိုပါပို႔လိုက္ပါတယ္။ 

Dr. တင့္ေဆြ

၂၉-၁-၂ဝ၁၂

၄-၇-၂ဝ၁၆