BPPV အရက္မေသာက္ဘဲ မူးတဲ့ေရာဂါ

၁။ ဆရာတင္ထားတဲ့ပို႔စ္ bppv အရက္မေသာက္ဘဲမူးတဲ့ေရာဂါ အဲ့ဒါေလးေတြဖတ္ခ်င္တာ ဖတ္မရဘူးျဖစ္ေနတယ္႐ွင့္ ဘယ္လိုၾကည့္ရလည္း႐ွင့္။

၂။ က်မ အသက္က ၃၈ ႏွစ္ပါ။ အိမ္ေထာင္ရွိပါတယ္။ ကေလး ၂ ေယာက္ပါ။ အခု (႕႕႕႕႕) ႏုိင္ငံမွာ ေနပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္ခဲြ၊ ၃ ႏွစ္ခန္႔ကတည္းက ေခါင္းငုံ႔ျပီး တခုခု လုပ္တဲ့အခါမွာ ျပန္ေမာ့ရင္ ေခါင္းမူး မူးေနပါတယ္။ အိမ္သာတက္ ေရသုံးျပီး ရင္ေတာင္ အဲလုိ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေလွ်ာ္တဲ့အခါ ေခါင္းငုံ႔ျပီး ေလွ်ာ္ရင္ အဝတ္ ေလ်ွာ္တဲ့အခါ ေခါင္းငုံ႔ျပီး အဝတ္ကုိ ခပ္ၾကာၾကာေလး ဆပ္ျပာ တုိက္တဲ့အခါ၊ ေရခ်ဳိးရင္လည္း ေျခေထာက္ကုိ မတ္တပ္ကေန ငုံ႔ျပီး တုိက္တဲ့အခါ၊ ေလွကားေတြကုိ သတိထားျပီး ေခါင္းငုံ႔ျပီး တက္လာရင္ အေပၚေရာက္တဲ့အခါ မူးတဲ့အခါမွာ ကုိယ္ကုိ မထိန္းႏုိင္ပဲ ယုိင္သြားတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ တေခါက္ဆုိ လုံးဝကုိ ပစ္လဲက်တဲ့အထိ ျဖစ္ဖူးပါတယ္။ အသက္ရွဴမဝလုိ႔ ရင္ၾကပ္တဲ့အခါ ရွဴတဲ့ Asmol inhalar လည္းရွဴပါတယ္။ လည္ပင္းလည္း နည္းနည္းၾကီးေနပါတယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က စျဖစ္တာပါ။ အသက္ရွဴမဝတာနဲ႔ ေခါင္းမူးတာဟာ လည္ပင္းၾကီးေရာဂါေၾကာင့္မ်ားလား။

၃။ အမ်ိဳးသား ဒီေန႔ ဆရာဝန္သြားၿပတာ Benign Paroxysmal Positional Vertigo (BPPV) ၿဖစ္တာလို႔ ေၿပာတယ္။ ဆရာဝန္ေပးတဲ့ စာရြတ္ေတြကို ပို႔ေပးလိုက္ပါတယ္။ သူေၿပာတာ မရွင္းလို႔ ေက်းဇူးၿပဳၿပီး ေရာဂါအေၾကာင္းနဲ႔ ဘယ္လို ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ရမလဲဆိုတာကို ရွင္းၿပေပးပါ။

Benign paroxysmal positional vertigo (BPPV) ဆိုတာ နားအတြင္းပိုင္း ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။ လူ (ေခါင္း) အေနထား ေျပာင္းတဲ့အခါ မူးတတ္တယ္။ Vertigo ေခါင္းမူးေရာဂါ လာျပသူေပါင္း ၆ သန္းထဲမွာ (BPPV) ျဖစ္သူ ၁၇-၄၂% ပါတယ္။ Motion sickness ကားမူးေရာဂါက သပ္သပ္ျဖစ္တယ္။ အရက္မေသာက္ဘဲ မူးတာ အလဲလို အနည္းဆံုး ၃ မ်ိဳး ရွိတယ္။

လူၾကီးေတြကိုတြက္ရင္ တဝက္ရွိတယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြဆိုရင္ နားအလည္ပိုင္းက အိုနာလို ျဖစ္လို႔ပါ။ ငယ္သူေတြက ေခါင္းခိုက္မိလို႔က မ်ားတယ္။ (မိုင္ဂရင္း) ေရာဂါနဲ႔ တြဲေနတတ္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ ေၾကာင့္ Vestibular neuritis ရလို႔လဲ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ဘာလို႔ ျဖစ္လဲ မသိပါ။

• ေရာဂါလကၡဏာအစစ္ဆိုတာ ပတ္ျခာလည္ျပီး မူးမယ္၊
• ေခါင္းကို လည္သလိုလုပ္မွ ျဖစ္တယ္။
• ခဏသာ ၾကာမယ္။ ေဆးစာမယ္ Paroxysmal လို႔သံုးတာ အဲဒါေၾကာင့္ပါ။ အသက္ကို အႏၲရာယ္မေပးႏိုင္တာ။
• အေနအထား ေျပာင္းတာေန စတယ္။
• ပ်ိဳ႕တာက မ်ားတယ္၊ အန္တဲ့အထိျဖစ္တာ ရွားတယ္။
• ျဖစ္လာရင္ အျမင္အၾကည့္ ခက္လာမယ္။
• ေခါင္းထဲမွာ ေပါ့ေနမယ္၊
• ကိုယ္ကို မထိန္းႏိုင္ျဖစ္မယ္၊
• မ်က္စိဟာ ျဖစ္တဲ့နားဘက္ဆီ လည္မယ္။ ဆတ္ကနဲ ဆတ္ကနဲ စကၠန္႔ ၃ဝ ေလာက္ၾကာမယ္၊
• ထံုတာ၊ အားယုတ္တာလို တျခား အာရံုေၾကာေရာဂါ လကၡဏာေတြ မရွိပါ။

လူတိုင္းရဲ႕ Inner ear အတြင္းနားထဲမွာ Otoconia ေခၚတဲ့ Calcium crystals (ကယ္လ္စီယမ္) ပံုေဆာင္ခဲေလးေတြ ရွိတယ္။ BPPV ေရာဂါရွိေနသူေတြမွာ ဒါေတြက Utricle မွာ ပိတ္ေနသလို ျဖစ္ေနတယ္။ ေနာက္ျပီး Semicircular canals စက္ဝိုင္းထက္ျခမ္းပံု ျပြန္ေလးေတြထဲ ေရာက္သြားတတ္တယ္။ ေခါင္းက အေနအထား ေျပာင္းတဲ့အခါ၊ ကမာၻ႔ဆြဲအားကို လိုက္ျပင္ရရင္ အဲဒီ အစိုင္အခဲေလးေတြက အရည္အေျပာင္းအလဲကို ဒုကၡေပးလို႔ မူးလာေစတယ္။ တခါတေလ ပံုေဆာင္ခဲ ေလးေတြက သြားကပ္ေနၾကတယ္။

မူးတာကို ျဖစ္ေစတဲ့ အေနအထား သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ရွိတယ္။ လူနာကိုယ္တိုင္သိတယ္။ မမူးခင္ ၅-၁ဝ စကၠန္႔ ၾကာေသးတယ္။ မူးတာက ၅-၁၂ဝ စကၠန္႔ ၾကာတယ္။ မိုးရြာခါနီး၊ ႏွင္းက်ခါနီး အိပ္ေရးပ်က္ရင္၊ စိတ္ရႈတ္စရာရွိရင္၊ ပိုဆိုးတယ္။ ေခါင္းကို ဟိုဘက္ဒီဘက္ လွည့္တာ၊ အိပ္ရာေပၚမွာ ေခါင္းလွည့္တာ၊ ေခါင္း ေမာ့တာ ငံု႔တာ၊ ရုတ္တရက္ ေခါင္းအေနအထား ျပင္တာ၊ အရင္ကေခါင္းခိုက္မိထားဘူးတာ၊ မ်က္စိကို စူးစိုက္လို႔မရ ျဖစ္လာမယ္။

Dix Hallpike Test စမ္းသပ္နည္းနဲ႔ ေရာဂါေသျခာေအာင္ လုပ္ရတယ္။ ျဖစ္ေနတဲ့သူကို ထိုင္ေနရာကေန ပက္လက္လွဲ၊ ေခါင္းကို ၄၅ ဒီဂရီ တဖက္ကိုေစာင္း၊ ၂ဝ ဒီဂရီ ေနာက္ျပန္ခိုင္းတဲ့အခါ Nystagmus ေခၚတဲ့ Jumping of the eyes မ်က္လံုးေတြ ခုန္လာတာ ေတြ႔ရရင္ ဒီေရာဂါရွိတာ ေသျခာတယ္။ မ်က္လံုးက အထက္ကို ခုန္ျပီး လည္ေနမယ္။ မ်က္လံုးရဲ႕ အထက္ပိုင္းဟာ ေအာက္စိုက္တဲ့ဘက္မယ္ ရွိမယ္။ Electronystagmography စမ္းသပ္နည္းလဲ ရွိတယ္။

ကုသနည္း ၂ မ်ိဳးမက ရွိတယ္။
၁။ Canalith repositioning procedure (CRP) or Epley maneuver နဲ႔
၂။ Liberatory or Semont maneuver ျဖစ္တယ္။

ကမၻာ့ဆြဲအားကို သံုးျပီး အနယ္အမံွဳေတြ ေအာက္က်ေအာင္လုပ္နည္း CRP ကို ဆရာဝန္ကေန သင္ေပးတာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္နည္းကေတာ့ လူနာကိုယ္တိုင္ လုပ္လို႔ရတယ္။ ဘယ္ဟာ ပိုေကာင္းသလဲ ေျပာလို႔ မရေသးပါ။ ေဆးေပး ကုနည္းကို ရုတ္ရက္ျဖစ္သူေတြနဲ႔ ဆိုးဆိုးဝါးဝါးျဖစ္သူေတြကိုသာ ေပးတယ္။ Anti-histamine ေဆးနဲ႔ Anti-cholinergic ေဆးေတြ ျဖစ္တဲ့ Meclozine Meclozine (Bonine, Bonamine, Antivert, Postafen, Sea Legs, Dramamine) နဲ႔ Scopolamine (Levo-duboisine, Hyoscine) ေတြ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာေအာင္ လုပ္တာသာ ျဖစ္တယ္။

BPPV ေရာဂါဟာ တခ်ိဳ႕မွာ သူ႔ဖါသူ သက္သာလာတတ္တယ္။ ေခါင္းအံုးျမင့္ျမင့္ သံုးပါ။ မူးတတ္သလိုမ်ိဳး မအိပ္ပါနဲ႔။ မနက္ ထရင္ ခပ္ေျဖးေျဖးထပါ။ မထခင္ ကုတင္စြန္းမွာ ၁ မိနစ္ထိုင္ ေစာင့္ေနပါ။ ေခါင္းငံု႔ျပီး တခုခုေကာက္ဘို႔ မလုပ္ပါနဲ႔။ တဖက္ဖက္ ေစာင္းတာလဲ ဂရုစိုက္ပါ။ အလွျပင္ဆိုင္၊ သြားေဆးခန္းမွာ အထူးသတိရွိပါ။ Motion sickness medications Dimenhydrinate (Dramamine, Driminate, Gravol, Gravamin, Vomex, Vertirosan) ကားမူးေပ်ာက္ေဆးတြ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ၂ လနဲ႔ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။

Epley Maneuver နည္းကို တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ဆရာဝန္ကေန လုပ္ေပးတယ္။ ၈ဝ% ေပ်ာက္တယ္။ ၂ နည္းရွိတယ္။ မျပန္ခင္ ေဆးခန္းမွာ ၁ဝ မိနစ္ေစာင့္ရေသးတယ္။ ကားေမာင္းမျပန္ပါနဲ႔။ ေခါင္းကို ၄၅ ဒီဂရီေစာင္းအိပ္ပါ။ ေန႔ခင္းမွာလဲ ေခါင္းကို မတ္မတ္ထားပါ။ ေခါင္းလႈတ္ရမဲ့ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း မလုပ္ပါနဲ႔။ မ်က္ႏွာသစ္တာ၊ အေမႊး ရိတ္တာ၊ ေခါင္းေလွ်ာ္တာ၊ မ်က္စဥ္းခပ္တာလဲ ေခါင္းမငံု႔ရေအာင္ လုပ္ပါ။ ၁ ပါတ္ၾကာရင္ အရင္ကမူးတတ္တဲ့ အေနအထားကို သတိနဲ႔ စမ္းလုပ္ရမယ္။

ဒီနည္းနဲ႔ မရေသးတဲ့ ၂ဝ% ေတြကို Epley exercises လုပ္ခိုင္းမယ္။ အထူးလုပ္တဲ့ Rotational chair ကုလားထိုင္၊ DizzyFIX ေတြ သံုးႏိုင္တယ္။

ခြဲစိတ္ကုသနည္းက ခက္ပါတယ္။ Canal plugging နည္းကတခု ျဖစ္တယ္။ ခြဲစိတ္ကုသနည္း Semi-circular canal occlusion ကို အျမဲမလုပ္ပါ၊ လုပ္ရတာ ခက္တယ္။ အာရံုေၾကာထိမွာ သတိၾကီးရတယ္။

• BPPV အရက္မေသာက္ဘဲ မူးတဲ့ေရာဂါ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/04/bppv.html
• Vertigo အမူးေရာဂါ (အရက္ေၾကာင့္ မဟုတ္ပါ) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/01/vertigo.html
• Dizziness အမူးေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/05/dizziness.html

Dr. တင့္ေဆြ
၄-၁-၂ဝ၁၈