Mosquito control ျခင္ႏွိမ္နင္းေရး

မဂၤလာပါဆရာ။ က်မတို႔သူငယ္ခ်င္းအုပ္စုေပါင္းျပီး ရန္ကုန္မွာတိုက္ခန္းစုငွားေနျကပါတယ္။ ျခင္၊ ၾကမ္းပိုး အလြန္ေပါပါတယ္။ ျခင္ေဆးဖ်န္းဗူးနဲ႔ အျမဲျဖန္းေပးေနေသာေျကာင့္ သက္သာရာရပါေသာလည္း သူငယ္ခ်င္း မေလးတေယာက္မွာ ေသြးသားကြာလို႔ပဲလားမသိ ျခင္သံျကားရင္ ယားအဖုေတြထြက္ နဂိုေဖြးေနတဲ့ အသားအေရေလးကေန တစ္ကိုယ္လံုး အမာရြတ္မ်ားစြာနဲ႔ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ နယ္မွာေနစဥ္ကတည္းက ေသြးသားကခ်ိဳလို႔ သူ႔မိသားစုေတြ ျခင္ကိုက္မခံရပဲ၊ သူပဲကိုက္ခံရဖူးပါတယ္တဲ့။ အသက္ ၂၈၊ အိမ္ေထာင္မရိွပါ။ ေသြးသားသန္႔ သြားေအာင္နဲ႔ အမာရြတ္မ်ားျမန္ျမန္ေပ်ာက္ေစမဲ့ ေဆးညြန္းေပးေစလိုပါတယ္ရွင့္။ ဆရာ က်န္းမာခ်မ္းသာပါေစ။

ျခင္ႏွိမ္နင္းေရးအေၾကာင္း ဘေလာ့နဲ႔ ေဖ့စ္ဘြတ္မွာေရးတင္ပါတယ္။ တုန္႔ျပနမႈေတြကို မ်ားမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္မထားပါ။ မ်ားပါတယ္။ စာထဲမွာ အစပိုင္းမွာေရးလိုက္တဲ့ ဗီတာမင္ဘီဝမ္း (ဘီ ၁) ေဆးျပားနည္းကို ခ်က္ခ်င္းအသံုးျပဳၾကပံုရတယ္။ ကြန္မင့္ေတြ တခုျပီးတခုတက္လာတယ္။ အဆင္ေျပေၾကာင္းကမ်ားတယ္။ ေဆးရွာရခက္လာေၾကာင္း၊ ေဆးေစ်းတက္ေၾကာင္း၊ ေဆးျပတ္ကုန္ေၾကာင္းလည္းဖတ္ရပါတယ္။ အဲ ႕႕႕ ေလးငါးရက္ေလာက္လည္းေနေရာ အဆင္မေျပတာေတြ ေျပာလာသူရွိလာတယ္။ လက္ေတြ႔ထိေရာက္မႈကို အခ်က္ၾကေထာက္ျပတာမဟုတ္ပဲ စာေရးသူကို အပုပ္ခ်စာေတြျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲတာနဲ႔ ျခင္ႏွိမ္နင္းေရးစာကို မြမ္းမံျပီးေရးရျပန္ပါတယ္။

ဗီတာမင္ဘီ-ဝမ္းသံုးနည္းကို ထိေရာက္တယ္ေျပာသူေရာ အလကားပါေျပာသူလည္းေတြ႔ရတယ္။ တခ်ိဳ႕ကစာထဲပါတဲ့နည္း မဟုတ္တာေရးျပျပီး အပုပ္ခ်တယ္။ ဘီဝမ္းေဆးျပားနဲ႔ ေရသမေအာင္ေရာထားရမွာကို သနပ္ခါးလိမ္းသလိုလိမ္းသတဲ့။ ျခင္မေျပးပါဘူးတဲ့။ တခ်ိဳ႕လည္း ေက်ာက္ဖရံုသီးသတင္းနဲ႔ ေပးစားေသးတယ္။ ေဆးနည္းတိုင္းမွာ ၁ဝဝ% အာမခံခ်က္ မရွိပါ။ ဒီနည္းရဲ႕ ထိေရာက္မႈကို ေသေသခ်ာခ်ာေရးထားခဲ့ပါတယ္။

ေရသန္႔ကိုဗူးခြံထဲကို ေရ ၁ဝဝ စီစီနဲ႔ ဗီတာမင္ဘီဝမ္း ၁ဝ ျပားေရာထည့္ျပီး ေပ်ာ္ဝင္သြားေအာင္လႈပ္ခါေပးပါ။ ဗီတာမင္ဘီဝမ္းအနံ႔ဟာ ျခင္ေတြမႏွစ္သက္လို႔ ျခင္လာမကပ္ေတာ့ပါ။ ေဆးရည္ဟာ အနည္းဆံုး ၇ နာရီေလာက္ ကာကြယ္ေပးႏိုင္တယ္။

(သိုင္ယာမင္း) ေခၚ ဗီတာမင္ဘီဝမ္းကို ျခင္ေဆးအျဖစ္သံုးၾကတာၾကာျပီ။ အနံ႔ကေနျခင္ေတြကို မလာေစတာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘာ့ေၾကာင့္ဆိုတာ သိပၸံနည္းနဲ႔သက္ေသမျပႏိုင္ပါ။ ဗီတာမင္ဘီ-ဝမ္းေသာက္ထားရင္ ျခင္ကိုက္မခံရဘူးဆိုတာကို ၁၉၆ဝ တံုးက စမ္းသပ္မႈအရ ထိေရာက္မႈမရွိတာေတြ႔ရတယ္။ ဘီဝမ္းအနံ႔က ေခြ်းထဲမွာရေနရင္ ျခင္ဒဏ္ကိုခံႏိုင္တယ္။ ဘီ-၁ (၁ဝဝ) မီလီဂရမ္ကို ေန႔တိုင္းေသာက္ေတာ့ ျခင္ကိုက္ခံရတာ သက္သာတယ္လို႔ ေတြ႔တယ္။ ငွက္ေပ်ာသီးမစားပဲ ေနတာလည္းသက္သာတယ္။ ၾကက္သြန္ျဖဴေဆးေတာင့္လည္း သက္သာေစတယ္။

ကမာၻမွာ ျခင္အမ်ိဳးအစားေပါင္း (၃ဝဝဝ) ရွိတယ္။ ျခင္ကိုက္ခံရရင္ ငွက္ဖ်ား၊ ဂ်ပန္ ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ၊ အဝါေရာင္ အဖ်ားေရာဂါ၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး၊ ႏိုင္းျမစ္အေနာက္ဖက္ကမ္းေရာဂါေတြကို ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ ကမာၻမွာ လူေပါင္း (၂) သန္းေလာက္ဟာ ျခင္ကေနကူးစက္တဲ့ေရာဂါေတြကို ခံစားၾကရတယ္။ ျခင္ထီးေတြက လူ႔ေသြးမစုပ္ပါ။ ျခင္မေတြက ဥအတြက္ေသြးလိုလို႔ ေသြးစုပ္တယ္။ ျခင္ေတြဟာ သူတို႔ၾကိဳက္တဲ့အနံ႔ဆိုရင္ ဂိုက္ ၅ဝ ေလာက္ေန အနံ႔ရႏိုင္ၾကတယ္။ လူေတြကိုယ္ေပၚကအေရျပားမွာ ဗက္တီးရီးယားေပါင္း ၁ ထရီလီယန္ ရွိေနတယ္။ သူတို႔ကေန အန႔ံျဖစ္ေစတယ္။ လူတေယာက္နဲ႔တေယာက္မွာ ၁ဝ% ေလာက္သာရွိတာတူၾကတယ္။ အဲတာေၾကာင့္ ကိုယ္နံ႔မတူၾကပါ။ တခ်ိဳ႕ကို ျခင္သိပ္အကိုက္ခံရျပီး တခ်ိဳ႕က ျခင္ျပီးသလိုရွိေနတယ္။

လူ႔အေရျပားေပၚမွာ ဗက္တီးရီးယားေပါင္း (၁) ထရီလီယန္ရွိေနတယ္။ ကိုယ္နံ႔ကိုျဖစ္ေစတယ္။ ျခင္ေတြကို ဆြဲေဆာင္ေနတယ္။ ဗက္တီးရီးယား ၁ဝ% က လူအမ်ားစုမွာရွိတာတူၾကတယ္။ ျခင္ျပီးသူေတြမွာ ျခင္ဒဏ္ခံႏိုင္တဲ့ ဗက္တီးရီးယားေတြရွိေနလို႔ျဖစ္တယ္။ လူ႔လက္မွာရွိတဲ့ ဓါတ္ေပါင္း (၂၇၇) မ်ိဳးကေန ျခင္ေတြကို ဆြဲေဆာင္ေစတယ္။ လက္တစ္အက္စ္၊ အမိုးနီးယား၊ ကာေဘာလစ္အက္စစ္၊ ေအာက္တီေနာဓါတ္ေတြက အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ အဲတာေတြ မ်ားေလေလ ျခင္ၾကိဳက္ေလ။

ျခင္ေတြက ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ကိုသေဘာက်တယ္။ အဲဒီဓါတ္မ်ားသူကို ျခင္ပိုကိုက္တယ္။ လူၾကီးေတြကို ကေလးေတြထက္ျခင္ပိုကိုက္တာ အဲတာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ျခင္ေတြက အပူနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈကို သေဘာက်တယ္။ ေႏြရာသီ အျပင္မွာ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ရင္ ျခင္အကိုက္ခံရတတ္တယ္။ ျခင္ေတြက ေခြ်းအဟာင္းကို ပိုၾကိဳက္ၾကတယ္။ ေခြ်းသန္႔သန္႔မွာ အနံ႔မရွိပါ။ ဗက္တီးရီးယားနဲ႔ေပါင္းစပ္မွ အနံ႔ျဖစ္လာတယ္။ ငွက္ဖ်ားျခင္ဟာ ၁-၂ ရက္က ထြက္ထားတဲ့ေခြ်းကို သေဘာက်ႏွစ္သက္ၾကတယ္။ အဲဒီရက္အတြင္းမွာ ေခြ်းကို ဗက္တီးရီးယားေတြေရာလို႔ အက္စစ္ကေန အယ္လ္ကာလီေျပာင္းလာတယ္။ အမိုးနီးယားထြက္လာျပီး ျခင္ေတြၾကိဳက္လာေစတယ္။ ငွက္ဖ်ားျခင္က ေျခေထာက္ပိုင္းကအနံ႔ကိုၾကိဳက္တယ္။ အနံ႔ဆိုးတဲ့ ေျခအိတ္ေတြမွာ နားေနတတ္တယ္။

ျခင္အမ်ားစုက ေရေသမွာမ်ိဳးပြါးၾကတယ္။ အဲလိုေရေတြမထားရ၊ ရွင္းလင္းရမယ္။ (OWMM) နည္းနဲ႔ (RIM) နည္းေတြ ရွိတယ္။ ဇီဝထိန္းခ်ဳပ္မႈမွာ ျခင္ကိုႏိုင္တဲ့ ပါရာဆိုက္၊ ပိုးမႊားနဲ႔ ျခင္းစားတဲ့အေကာင္ေတြ သံုးရတယ္။ Gambusia affinis ျခင္စားငါး၊ cyprinids နဲ႔ killifish ငါးေတြေမြးရတယ္။ တီလားပီယားငါးလည္း ျခင္ေလာက္လန္းကိုစားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ငါးေတြ အမ်ားအျပားေမြးျပန္ရင္ ေဂဟစနစ္ကိုထိခိုက္ေစတယ္။ Bacillus thuringiensis ဗက္တီးရီးယား၊ Metarhizium anisopliae နဲ႔ Beauveria bassiana အေကာင္ေတြကိုလည္းသံုးတယ္။ သဘာဝဝန္းက်င္ကိုမထိခိုက္ေစတဲ့ Integrated pest management (IPM) နည္းကို သံုးႏိုင္တယ္။

စမ္းသပ္ေနတဲ့နည္းေတြလည္းရွိတယ္။ မ်ိဳးမပြါးႏိုင္တဲ့ျခင္အထီးေတြ မ်ားမ်ားလုပ္ေပးနည္းလည္းပါတယ္။ ေအးဒီးစ္ အီဂ်စ္ပတိုင္းျခင္ကိုႏွိမ္ဘို႔ တက္ထြာဆိုက္ကလင္းကို မ်ိဳးပြါးျခင္းအဆင့္တခုမွာ သံုးနည္း။ တျခားနည္းေတြကိုလည္း စမ္းသပ္ေနပါတယ္။ ျခင္ေလာက္လန္းကို ေထာင္ေျခာက္ဆင္နည္း။ ျခင္ေလာက္လန္းကိုစားတဲ့ Gambussia Affinis, Ebites Reticulatus, Jewel-fish စတဲ့ငါးေတြေမြးနည္း။ ေရျပင္ေပၚမွာ ပလပ္စတစ္လႊာဖံုးေပးနည္းလည္း ပါတယ္။ ေရမ်က္ႏွာျပင္ေပၚမွာ ေရနံဆီ၊ ေထာင္ေျခာက္ဆင္နည္းမွာ BG-Sentinel traps သံုးတယ္။ ေလာက္လန္းသတ္ေဆး Methoprene ေဆးသံုးတယ္။

ျခင္ကိုက္အခံရေအာင္ လိမ္းေဆးေတြထဲမွာ DEET ပါတယ္။ 40% DEET ျခင္လိမ္းေဆးက ၇ နာရီၾကာခံတယ္။ ဒီဓါတ္ကေန ဆိုးက်ိဳးေတြျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ မွတ္ဉာဏ္ေမ့၊ ေခါင္းကိုက္၊ ၾကြက္သားအားနည္း၊ အဆစ္နာ၊ လက္တုန္၊ တက္၊ အာရံုေၾကာအဆိပ္သင့္၊ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္၊ အေရျပားအေနရခက္၊ အင္ျပင္ထြက္၊ ပ်ိဳ႕-အန္၊ ေသြးဖိအားက်၊ ႏွလံုးခုန္ေႏွး၊ အသက္ရွူမဝ၊ မ်က္ရည္က်တာေတြျဖစ္ႏိုင္တယ္။ 1-methylpiperzine ျဒပ္ေပါင္းပါတဲ့ ျခင္ျဖန္းေဆးလည္း သံုးရတယ္။ ၾကာၾကာမခံပဲ အေငြ႔ပ်ံတယ္။

ျခင္ေဆးထဲမွာပါတဲ့ Permethrin ဓါတ္ကေနလည္း ဆိုးက်ိဳးေတြရေစႏိုင္တယ္။ အဆုပ္၊ အသည္းကင္ဆာကိုလည္း သံသယရွိတယ္။ ကေလးေတြအမူအယာေျပာင္းတာလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ အာရံုေၾကာကိုမေကာင္းျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ပ်ားေကာင္ေတြနဲ႔ ေၾကာင္ေတြကိုလည္း အဆိပ္သင့္ေစႏိုင္ေသးတယ္။ ျခင္ျဖန္းေဆး DDT ကို ၁၉၅၈ ကတည္းက သံုးခဲ့ၾကတယ္။ အခုေတာ့ ၁၄ ႏိုင္ငံမွာသာသံုးေတာ့တယ္။ သဘာဝဝန္းက်င္ ထိခိုက္ေစတယ္။ တခ်ိဳ႕ျခင္ေတြက ေဆးယဥ္ၾကျပီ။ Lethal ovitraps ေထာင္ေျခာက္သံုးတယ္။ Aedes mosquito ျခင္အေရအတြက္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္။ တျခားနည္းေတြလည္းစမ္းေနတယ္။

သဘာဝနည္းေတြလည္းသံုးႏိုင္ပါတယ္။ ျခင္မရွိရာမွာသာေနထိုင္ပါ။ ေန႔ခင္းမွာသက္သာတယ္။ ေရေသရွိရာမွာသာ ျခင္ေပါတယ္။ ျခင္က ေရရွိမွသာ အသက္ရွင္ျပီး မ်ိဳးပြါးႏိုင္တယ္။ ေရက်န္ေနႏိုင္တဲ့ ပန္းအိုး၊ တာယာေဟာင္း၊ အိုးခြက္၊ ေရေျမာင္း၊ ေရတံေလွ်ာက္၊ ေရေလွာင္ကန္၊ အမိႈက္ပံု၊ ငွက္သိုက္စတာေတြမွာ ေရက်န္မေနေစေအာင္ ရွင္းလင္းပါ။ အေရာင္ေဖ်ာ့တဲ့ အဝတ္ဝတ္ပါ။ ေျခလက္ရွည္ဝတ္ပါ။ ဦးထုပ္၊ ေျခအိတ္ဝတ္ပါ။ ပန္ကာဖြင့္ထားပါ။ သစ္ၾကံပိုးရြက္ဆီ၊ ဗနီဂါအၾကည္ဆီနဲ႔ သံလြင္ဆီေရာထားတာကလည္း ျခင္ကိုႏိုင္တယ္။ လိေမၼာ္ယူကလစ္ ၃၂% ဟာ ၃ နာရီၾကာ ၉၅% မက အကာကြယ္ေပးတယ္။ လင္းႏို႔နဲ႔ ပုစဥ္းရွိရင္ ျခင္မေနႏိုင္ပါ။ ထပ္တရာပန္းပင္စိုက္ထားပါ။

အခ်ဳပ္ေျပာပါေစ။ ကြ်န္ေတာ္ေရးတဲ့ ျခင္ႏွိမ္နင္းေရးစာဟာ ေဆးေရာင္းခ်င္လို႔ေရးတဲ့စာမဟုတ္ပါ။ ရမ္းကုနည္းလည္း မဟုတ္ပါ။ အာမခံခ်က္နဲ႔ေရးတာလည္း မဟုတ္ေၾကာင္းပါခင္ဗ်ား။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ