Diseases from a Toilet ေရအိမ္သာမွာ ဘာသတိထားရမလဲ

ဆရာ မဂၤလာပါရွင့္ ကၽြန္မစိတ္ထဲမွာ ထင့္ေနတာေလး ေမးခြင့္ျပဳပါဆရာ။ ကၽြန္မအသက္ (၂၈) ပါ။ ကုမၸဏီ၀န္ထမ္း တဦးပါ။ ကၽြန္မအခုေမးခ်င္တာက အိမ္သာသံုးစြဲမႈကေန ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ ေရာဂါေတြပါဆရာ။ ကၽြန္မတို႔ႏိုင္ငံမွာ အမ်ားပိုင္ေနရာ Supermarket တို႔လိုေနရာမ်ိဳးမွာေတာ့ အိမ္သာကို က်ား/မ ခြဲျခားထားပါတယ္။ အလုပ္နဲ႔ ကုမၸဏီေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာေတာ့ က်ား/မ ေရာသံုးစြဲၾကတာမ်ားတယ္ဆရာ။ ဘိုထိုင္အိမ္သာဆိုေတာ့ (မရိုေသစကား) အမ်ိဳးသားေတြ အိမ္သာက ထြက္လာျပီးရင္ ဆီးစက္ေတြကို အိမ္သာခံုေပၚမွာ ေတြ႔ရတယ္ဆရာ။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြ ထြက္လာျပီးရင္လည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ အိမ္သာတူတူသံုးစြဲရာကေန ဘယ္လိုေရာဂါပိုး၀င္ေရာက္ႏိုင္လဲဆိုတာ ေမးပါရေစရွင့္။ ေရွာင္ရန္ ေဆာင္ရန္ေရာပါဆရာ။ ရံုးမွာ အမ်ိဳးသား ၅၀နဲ႔ အမ်ိဳးသမီး ၁၀၀ ၀န္းက်င္ရွိပါတယ္။ အိမ္သာက ၃လံုးပဲရွိပါတယ္။ က်ား/မ မခြဲထားပါ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။

ခ်ေရးရရင္ေတာ့ စာရင္းကရွည္မယ္။ ေျခာက္သလိုလည္းျဖစ္အုန္းမယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ ဆီးလမ္းမွ အျပင္က (ေအာက္က) ေန ဆီးအိမ္ထဲအထိ ပိုးဝင္လို႔ ဆီးေအာင့္တာနဲ႔ အျဖဴဆင္းတာ ကူးစက္ခံရႏိုင္တယ္။ လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါေတြ ကေတာ့ သီအိုရီအရသာ မျဖစ္ဘူးမေျပာႏိုင္ပါ။ အဲတာေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြ တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရးလုပ္နည္း စာတပုဒ္ ေရးထားပါတယ္။

နယူးေယာက္တိုင္းမ္သတင္းစာမွာ မႏွစ္ကဇြန္လထဲမွာ ေမးတာကိုေျဖထားတယ္။ ၁၉၉၁ ခု ျဗိတိသွ်မွာ သားဖြါးမီးယပ္ ေဆးခန္းတခုကိုလာျပၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၅၂၈ ေယာက္ကို ဆာေဗးလုပ္ေတာ့ ဆီးသြားမွာကို ထိုင္စရာမွာ ၁၂% ကသာ ထိုင္စရာကို အခင္းစကၠဴနဲ႔က်က်ခင္းျပီးမွထိုင္တယ္လို႔ေျဖပါတယ္။ သိပ္ေတာ့ စိုးရိမ္စရာမမ်ားလွပါ။ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါဟာ အိမ္သာကေနရလာတာလို႔ေျပာႏိုင္တာ မရွိေသးပါ။ အဲလိုပိုးေတြက လူ႔ကိုယ္ထဲမွာသာ ေပ်ာ္ၾကတယ္။ ေရအိမ္သာလို ေအးျပီး မာတာမ်ိဳးမွာၾကာၾကာမရွင္ႏိုင္ၾကပါ။ တျခား E. coli, shigella နဲ႔ streptococcus ပိုးေတြကေတာ့ ရွိႏိုင္တယ္။ Hand sanitizer လက္ေဆးရည္နဲ႔ Antiseptic wipes ပိုးေသေဆးပါစကၠဴ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ အနာအဆာရွိသူကေတာ့ ပိုသတိထားရမယ္။

အညစ္အေၾကးကေန ပါးစပ္ထဲကို တနည္းနည္းနဲ႔ ေရာက္ႏိုင္တယ္။ ယင္ေကာင္ကတဆင့္လည္း ဝင္တယ္။ Fecal–oral transmission (စအုိ + ပါးစပ္) လမ္းကေန ဝမ္းေလ်ာ၊ ဝမ္းကိုက္၊ တိုက္ဖြိဳက္၊ သူငယ္နာအေၾကာေသ၊ အသည္းေရာင္ေအ၊ သန္ေကာင္စတာေတြ ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ပိုးနာမည္ေတြကေတာ့ Adenovirus, Campylobacter, Coxsackievirus (hand-foot-mouth disease), Enteroviruses, E. coli, Giardia, Hepatitis A, Pinworms, Polio, Rotavirus Salmonella, Shigella, Worms နဲ႔ Toxoplasmosis ေတြျဖစ္တယ္။

အသည္းေရာင္ေရာဂါမ်ား၏ ကူးစက္ပံုမ်ား၊
• (A) ႏွင့္ (E) တို႔သည္ (စအို) မွ ထြက္၍ (ပါးစပ္) သို႔ ဝင္သည့္ လမ္းေၾကာင္းက ကူးစက္သည္။
• (B) သည္ အတူေနျခင္း၊ လိင္လမ္းေၾကာင္း၊ ေသြး၊ ေဆးထိုးအပ္၊ ကေလးအား မိခင္တို႔မွတဆင့္ ကူးသည္။
• (C) သည္ ေဆးထိုးအပ္မွ ကူးသည္ကမ်ားသည္။
• (D) သည္ ထိေတြ႔ျခင္းႏွင့္ ေဆးထိုးအပ္တို႔မွ ကူးသည္။ (B) ရွိေနလွ်င္ ျဖစ္တတ္သည္။

လူေတြမွာ အနံ႔ကို လက္ခံႏိုင္တာနဲ႔ မၾကိဳက္တာ အေတာ္မတူၾကပါ။ တခ်ိဳ႕က အနံနည္းနည္းရတာကို သတိထားမိတယ္။ တခ်ိဳ႕ကဖါသိဖါသာႏိုင္တယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့သူေတြက ေတာ္ေတာ္တန္တန္အနံကို ဂရုမထားၾကပါ။
အနံ႔ထဲမွာပါတဲ့ ဓါတ္ေတြကေန က်န္းမာေရးကိုသက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ ဘာမွမျဖစ္တာ၊ မခံႏိုင္တာ၊ ဆိုးတာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ရွဴလမ္းကိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုး၊ အသက္ရွဴၾကပ္၊ ပ်ိဳ႕အန္၊ ေခါင္းမူး၊ ေခါင္းကိုက္၊ မိုင္ဂရင္းေရာဂါနဲ႔ စိတ္ဖိအားမ်ား။ ေဆးသုေတသနလုပ္ရတာမလြယ္ပါ။ မီးဖိုကေညွာ္ကို ေမးၾကတယ္။ အေထာက္အထားပါတဲ့အေျဖ မေပးႏိုင္ေသးပါ။

ဆီးနံ႔ရေစတဲ့အေၾကာင္းတရားေတြရွိတယ္။ ဆီးအိမ္ေရာင္ျခင္း၊ ေရဓါတ္နည္းျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ ဆီးထဲ (ကီတုန္း) ဓါတ္ေတြပါျခင္း၊ ေယာက္်ားဆီးက်ိတ္ေရာင္ျခင္း၊ ဆီးလမ္းပိုးဝင္ျခင္း၊ ေမြးလမ္းပိုးဝင္ျခင္း၊ Amoxicillin, Ampicillin, Ciprofloxacin, Nitrofurantoin, Norfloxacin, Ofloxacin, Sulfamethoxazole and trimethoprim, Trimethoprim, Trovafloxacin ေဆးေတြေၾကာင့္ ဆီးနံ႔ေျပာင္းျခင္း၊ အစားအေသာက္၊ အသည္းအလုပ္မလုပ္၊ ေမပယ္လ္ေဖ်ာ္ရည္ ဆီးေရာဂါ၊ စအို-ဆီးလမ္းျပြန္ျဖစ္ျခင္းေတြရေစႏိုင္တယ္။

အခုစာပါသတိထားစရာေတြက ေရအိမ္သာမွသာမဟုတ္ပါ။ အမ်ားသံုးေနရာေတြမွာပါလိုတယ္။ ဥပမာ ကား၊ ဘတ္စကား၊ တည္းခိုခန္း၊ ေဟာ္တယ္၊ အားကစားရံုေတြနဲ႔ Gym ေတြ။

Volatile organic compounds (VOCs) (ေအာ္ဂဲနစ္) ေညႇာ္နံ႔ကိုလည္း ဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။
Healthy culture ေခ်ာင္းဆိုး-လက္ေဆး ယဥ္ေက်းမႈကို ေရးထားပါတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၁-၆-၂ဝ၁၆