Edema ကိုယ္ေရာင္ျခင္း

ဆရာရွင့္ အသက္ ၂၅ အိမ္ေထာင္မရိွ၊ ႕႕႕႕႕ မွာေနတဲ့ ညီမတေယာက္မွာ ၆ လတခါေလာက္ မ်က္ႏွာေယာင္ေနလို႔ပါရွင့္။ ဝေနတာမဟုတ္ပဲ မ်က္ႏွာကေဖာသြပ္ျကီးျဖစ္ေနတာပါ။ ဟိုကဆရာဝန္ျပၾကည့္ေတာ့လည္း ေသခ်ာအေျဖ ထြက္မလာပါရွင့္။ အိမ္ကစိုးရိမ္ေနၾကလို႔ပါဆရာရွင္။ ဆရာက်န္းမာခ်မ္းသာပါေစ။ ေလးစားၾကည္ညိဳစြာျဖင့္။

ကိုယ္ေရာင္တာကို အေမရိကန္စာလံုး Edema နဲ႔ အဂၤလိပ္စာလံုး Oedema လို႔ေခၚတယ္။ ရိုးရိုးအဂၤလိပ္စာနဲ႔ Swelling ျဖစ္တယ္။ အရင္က Dropsy or Hydropsy လို႔ေခၚခဲ့တယ္။ တကိုယ္လံုးမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရ-အရည္ေတြက မလိုအပ္ဘဲ ေအာင္း-ေဖါင္းေနတာျဖစ္တယ္။ အေရျပားမွာေရာင္ေနရင္ အရိုးေနရာေပၚမွာ ခဏေလးဖိထားျပီး ျပန္လႊတ္လိုက္ရင္ ခြက္ေနတာကိုေတြ႔ရမယ္။ Pitting edema ေခၚတယ္။ Non-pitting edema ႏွိပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ခြက္ဝင္မသြားတဲ့ေရာင္ျခင္းကို Lymphedema, Lipedema, Myxedema ေတြမွာ ေတြ႔ရမယ္။ ဥပမာ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါ။ ေျခေထာက္ေရာင္တာက ေသြးခဲပိတ္တာ၊ ေသြးျပန္ေၾကာေဖါင္းတာ၊ အက်ိတ္-ကင္ဆာ၊ မလႈပ္မရွား အၾကာၾကီး ရပ္ေနတာ၊ ပူတဲ့ရာသီဥတု၊ အျမင့္တက္တာ၊ အပူေလာင္ျခင္းေတြကေန ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လက္ခုပ္တီးရင္ လက္ဝါးေတြ ေရာင္တယ္။

ျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြကေတာ့ -
• အာဟာရ (ပရိုတင္း) မျပည့္ဝလို႔ျဖစ္တာကို Kwashiorkor ေခၚတယ္။
• ႏွလံုးေရာဂါဆိုလာရင္ Pulmonary edema အဆုပ္ေရာင္တာ၊ Pleural effusions အဆုပ္ထဲအရည္ေအာင္းတာ၊ Ascites ေရဖ်င္း၊ Peripheral edema အဖ်ားေနရာ (ေျခ-လက္) ေရာင္တာေတြ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Parvovirus B19 infection ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဝင္တာကေနလဲ တကိုယ္လံုးေရာင္တာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• Nephrotic syndrome ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါမွာလဲ ကိုယ္ေရာင္တယ္။ ဆီးစစ္ရင္ Proteinuria ဆီးထဲမွာ အနည္ပါေနမယ္။ ေသြးစစ္ရင္ Plasma protein နည္းေနမယ္။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္လဲ အနည္းနဲ႔အမ်ားေရာင္မယ္။ ေျခေထာက္မွာသာေရာင္တယ္။ ေရာင္တာ + ဆီးအနည္ပါတာ + ေသြးဖိအားတက္တာျဖစ္ေနရင္ ကိုယ္ဝန္ ေသြးဆိပ္တက္တာလို႔ ေခၚတယ္။
• Tendinitis အရြတ္ေရာင္တာနဲ႔ Pancreatitis သရက္ရြက္ေရာင္တာကေနလဲ ေရာင္တယ္။
• မ်က္စိေရတိမ္ျဖစ္လို႔၊ မ်က္စိနာလို႔၊ ခြဲစိတ္လို႔ကေန မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္မယ္။
• မ်က္လံုးတဝိႈက္ေရာင္တာလဲရွိတယ္။ မ်က္ႏွာေမွာက္အိပ္ေနတာၾကာလို႔ျဖစ္တာမ်ိဳး။
• အင္းဆက္ေကာင္ေတြ ကိုက္တာကေနေရာင္မယ္။
• မတည့္တာနဲ႔ထိရာကေန အေရျပားေရာင္မယ္။
• နာတာရွည္အဆုပ္ေရာဂါ၊
• လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ၊
• အသည္းေရာဂါ၊
• Corticosteroids စတီရြိဳက္ေဆး၊ ေသြးတိုးက်ေဆး၊ ကိုယ္ဝန္တားေဆး၊
• ဘာလို႔ေရာင္တာ မသိတဲ့အမ်ိဳးအစားလဲရွိေသးပါတယ္။
• Cerebral edema ဦးေႏွာက္ေရာင္တာ အေရးၾကီးတယ္။ ထိခိုက္မိလို႔ျဖစ္ျဖစ္ ဦးေႏွာက္ေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္ ဦးေႏွာက္ေရာင္ႏိုင္တယ္။
• Pulmonary edema အဆုပ္ေရာင္တာ ခ်က္ခ်င္းေဆးကုသဘို႔လိုတယ္။ အဆုပ္ေရာဂါမဟုတ္ဘဲ ေဆးမတည့္လို႔၊ (အလာဂ်ီ) ရလို႔ (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္ရာကေန ဆက္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

Face swelling မ်က္ႏွာေရာင္ျခင္း
ထိခိုက္နတာ၊ သာမန္ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္ကေန ကင္ဆာအထိစဥ္းစားရမယ္။ အလာဂ်ီေခၚ တခုခုနဲ႔မတည့္တာလည္း ပါတယ္။ တျခားအေျခခံေရာဂါ ဥပမာ ဆိုင္းနပ္စ္ကေနဆက္ျဖစ္လာနည္းျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္တာမွာ ဗိုင္းရပ္စ္၊ ဗက္တီးရီးယားနဲ႔ ဖန္းဂတ္စ္ေခၚ မိႈပိုးေတြကေနျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ပသိေရာင္တာ၊ (ဆယ္လူလိုက္တစ္စ)၊ မ်က္စိစြန္တာ၊ သြားကိုက္တာ၊ အင္းဆက္ေကာက္ကိုက္တာ၊ ေဆးနဲ႔မတည့္တာ၊

ပူးတြဲခံစားေနရတာေတြရွိႏိုင္တယ္။ နာတာ၊ အားယုတ္တာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ဖ်ားတာ၊ အနာ၊ မ်က္စိယားတာ၊ ႏွာမႊန္တာ၊ မ်က္ရည္က်တာ၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာ၊ ဝါးရင္ မ်ိဳခ်ရင္နာတာ၊ တျခားေနရာေတြမွာပါေရာင္ေနတာ၊ အင္ျပင္ထြက္တာ၊ အသက္ရွဴခက္တာ၊ ခြဲစိတ္ထားလို႔ဆက္ျဖစ္တာ။ ကိုယ္ဝန္၊ အဝလြန္တာ၊ အသည္းေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ ေသြးတိုး၊ အစာအာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့တာနဲ႔ ေရွာ့ခ္ရတာလည္းသတိထားရမယ္။

ကုသရာမွာ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းကို အဓိကကုသရမယ္။ ကိုယ္တိုင္လုပ္ႏိုင္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ေရာင္တဲ့ေနရာကို ျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ ျမွင့္ထားသင့္တယ္။ ဆိုဒီယမ္ (ဆား၊ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ငန္ျပာရည္၊ ဟင္းခ်ိဳမံႈ႔) မတည့္ပါ။ ေခတ္ေပၚ အသင့္ဝယ္စားလို႔ရတဲ့ သြားရည္စာေတြမွာ ဆားမ်ားတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်ပါ၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ၊

Diuretics ဆီးသြားေစတဲ့ေဆးကို အမ်ားဆံုးသံုးရတယ္။ ဆီးလမ္းပိုးဝင္လို႔ ဆီးခဏခဏသြားရျပီး ေနာက္ပိုင္း ဆီးနည္းလို႔ ေသာက္မရင္ ပိုဆိုးမယ္။ ဆီးသြားေစတဲ့ေဆး အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ ဆီးသြားရာကေန (ပိုတက္ဆီယမ္) နည္းျပီး ၾကြက္သားေတြ မလႈပ္ခ်င္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ (ပိုတက္ဆီယမ္) ေဆးပါေပးရတတ္တယ္။ အုန္းရည္ေသာက္ခိုင္းတယ္။ လိမ္ေမာ္သီး၊ ငွက္ေပ်ာသီးစားခိုင္းတယ္။ ေနာက္ေပၚဆီးသြားေစတဲ့ေဆးေတြက (ပိုတက္ဆီယမ္) မနည္းတာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၆-၆-၂ဝ၁၆
၁၆-၆-၂ဝ၁၇