Asthma (1) ပန္းနာ (၁)

၁။ ဆရာ႐ွင္။ သမီးအသက္ ၃၁ႏွစ္ပါ႐ွင္။ အိမ္ေထာင္မ႐ွိျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးခဲ့ေသာဒီဇင္ဘာမွာ ႕႕႕႕႕ ႏိုင္ငံသို႔ သင္တန္း ၁၅ ရက္တက္ေရာက္စဥ္ကာလတြင္ ေခ်ာင္းအဆက္မျပတ္ဆိုးခဲ့ပါတယ္႐ွင္။ ျမန္မာျပည္မွပါလာေတာ့ ကြမ္းရြက္ပုံကိုသာ ေသာက္ခဲ့ပါတယ္။ ျပန္ေရာက္တဲ့အခ်ိန္ ေဆးခန္းျပခဲ့ပါတယ္႐ွင္။ အဆုပ္ပြေနတယ္လို႔သိရပါတယ္။ အဖ်ားမ႐ွိခဲ့ပါဘူး။ ေခါင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးအရည္ႏွင့္ ပိုးသတ္ေဆးေပးပါတယ္႐ွင္။ သက္သာလုဆဲဆဲမွာပဲ သမီးရင္ေတြပူလို႔ဆိုၿပီး အခ်ိဳရည္တစ္ဗူးလုံး ကုန္ေအာင္ေသာက္လိုက္မိပါတယ္။ နာရီဝက္ခန္႔အၾကာ ရင္ၾကပ္ၿပီးေဆးခန္းသြားရပါတယ္႐ွင္။ အေၾကာထဲကိုေဆးသြင္းေပးပါတယ္႐ွင္။ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးအရည္လည္း ေျပာင္းေပးပါတယ္႐ွင္။ မသက္သာပါဘူး။ ဆယ္ရက္ေလာက္႐ွိသြားတဲ့အခ်ိန္မွာ သမီးေပါင္ခ်ိန္ ၁၀၆ေပါင္ကေန ေပါင္၁၀၀ေတာင္မျပည့္ေတာ့ပါဘူး။ ေဆးခန္းေျပာင္းၿပီး အထူးကုနဲ႔ျပပါတယ္႐ွင္။ သမီးကိုအဆုပ္ပြလို႔ရင္ၾကပ္တာ၊ ၂ ပတ္ေဆးေသာက္ၿပီး ေကာင္းၿပီေျပာပါတယ္။ ေဆးေသာက္ေနစဥ္ကာလမွာ ရင္မၾကပ္ေပမယ့္ ေဆးျဖတ္လိုက္တဲ့အခါ အစားအေသာက္၊ အေနအထိုင္၊ ရာသီဥတု တခ်က္ေလးမွားတာနဲ႔ ညဘက္ရင္ၾကပ္ပါတယ္႐ွင္။ ပုံမွန္ရက္ေတြမွာ ရင္မၾကပ္ေပမယ့္ မနက္မိုးလင္းပိုင္းမွာ ခြၽဲထၿပီး ရင္ဘတ္ထဲမွာတစ္ဆို႔ဆို႔လို႔ခံစားရပါတယ္။ ၈ လၾကာတဲ့အခါ သမီးကို အက္စမာလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ေသြး၊ သလိပ္၊ ဓာတ္မွန္မ႐ိုက္ခဲ့ရပါဘူး႐ွင္။ မ်ိဳး႐ိုးမွာအဘြားကေတာ့ ရင္ၾကပ္နည္းနည္း႐ွိပါတယ္။ သမီးလည္းဖုန္႐ူမိလို႔ ဆီမသန္႔တာစားမိလို႔ တခါတရံၾကပ္တာမ်ိဳးပဲၾကံဳဖူးပါတယ္႐ွင္။ ရင္ၾကပ္လို႔ ေဆးခန္းတခါမွမေရာက္ဘူးပါ႐ွင္။ အထူးကုမွေပးေသာေဆးမ်ားမွာ solmux broncho, myclar, ventolin neloulind, predoisoln, histae, deriphylline ျဖစ္ပါတယ္႐ွင္။ ေဆးမေသာက္ခ်င္ရင္ ventolin evohaler ႐ူခိုင္းပါတယ္႐ွင္။ သမီး အက္စမာဟုတ္မဟုတ္သိခ်င္ပါတယ္႐ွင္။ ဆရာအသက္႐ွည္က်န္းမာပါေစ႐ွင္။

၂။ က်မသားအသက္ ၁ဝ ႏွစ္ပါ။ ပန္းနာ႐ွိပါတယ္။ အခုလက္႐ွိေတာ့ေကာင္းေနပါတယ္။ ကေလးအထူးကုက သားနဲ႔ Air Com ခန္းနဲ႔မတည့္ဘူးေျပာပါတယ္။ ပူလြန္းလို႔ Air Com တပ္ခ်င္တာ မတပ္ရဲဘူးဆရာ။ သားနဲ႔ Air Com မတည့္ဘူးဆိုတာ ဟုတ္ပါသလားဆရာ။ express မစီးရဲလို႔ ခရီးသြားခ်င္တာေတာင္မသြားရပါဘူး။

ပန္းနာကို ေရာဂါရာဇဝင္နဲ႔ ၾကပ္ေနခ်ိန္မွာ အသက္ရွဴသံကိုနားေထာင္တာနဲ႔ သိတယ္။ ဓါတ္မွန္၊ ေသြး၊ သလိပ္စစ္ရင္ အားလံုးေကာင္းေနမယ္။ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ မတူပါ။ ကိုယ္နဲ႔မတည့္တာကိုေရွာင္ပါ။ သူမ်ားေတြနဲ႔မတည့္ေပမယ့္ ကိုယ္နဲ႔ အဆင္ေျပတာလည္းရွိမယ္။ ရာသီဥတု၊ အစားအေသာက္၊ အနံ႔အသက္၊ အသံုးအေဆာင္၊ တခုခုနဲ႔ မတည့္တာ ရွိမယ္။ တခါတေလ ၂ မ်ိဳးတြဲလို႔မတည့္တာရွိတယ္။

လူဦးေရ ၅% မွာ ပန္းနာရွိတယ္။ ၁၄ ႏွစ္ေအာက္ ေယာက္်ားေလးေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ မ်ိဳးရိုးလိုက္တာသိသာတယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္လို႔ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ ျမိဳ႕သားေတြမွာ ၂၅ %အျဖစ္မ်ားတယ္။ ပန္းနာမွန္ရင္ မကူးစက္ပါ။ မ်ိဳးရိုးအရ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးေတြမွာ ပိုမ်ားလာတယ္။ တကုိယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး ဂရုစိုက္လြန္းလို႔ ျဖစ္တာလဲရွိသတဲ့။ သိပ္သန္႔ခ်င္ေနရင္ ေလ်ွာ့ေပါ့။ အလုပ္အမ်ိဳးအစားနဲ႔လဲ ဆိုင္ႏိုင္တာမို႔ လက္ရွိ အလုပ္မ်ိဳးကေန ေျပာင္းသင့္ရင္ ေျပာင္းပါ။ ခ်ည္-သိုးေမႊး-သားေမႊး၊ အဝတ္အထည္၊ ဓါတုပစၥည္း၊ အမံႈ႕လုပ္ငန္း၊ အနံ႔အသက္မ်ားတဲ့ လုပ္ငန္း စတာေတြပါ။ စိတ္ဖိအားမ်ားျခင္းနဲ႔လဲ ဆိုင္တဲ့လူေတြမွာ ဆိုင္ပါေသးတယ္။ ငယ္ရြယ္တံုးက ပဋိဇီဝေဆး ေပးရတာတို႔၊ ဗိုင္းရပ္ပိုး အဝင္ခံဘူးတာတို႔ကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးေတြကို ေဆးကုရင္ ပိုျပီး သတိရွိရပါလိမ့္မယ္။

အမ်ားဆံုးျဖစ္တာက Bronchial asthma အသက္ရွဴတာနဲ႔ဆိုင္ျပီး ေနာက္တမ်ိဳးက ႏွလံုးေရာဂါကေန ဆက္ျဖစ္တာ Cardiac asthma ပါ။ မသိရင္ ရင္ၾကပ္လို႔ဆိုတိုင္း ရမ္းကုရင္ ဒုကၡပိုေရာက္ေစတယ္။ အသက္ရွဴလမ္းကို က်ယ္ေအာင္ လုပ္တဲ့ေဆးက ႏွလံုးမေကာင္းသူေတြအတြက္ ေရနစ္သူ ဝါးကူထိုး ျဖစ္ေစပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳကေနသင္ေပးလို႔ ပန္းနာလူနာကို ျမင္တာနဲ႔သိႏိုင္တယ္။ အမွန္က ၾကားတာနဲ႔သိတာပါ။ သူ႔အသက္ရွဴသံက ေလခြ်န္သလို အသံပါေနတယ္။ အေပြးျမင္၊ အပင္သိ။ ရႊီရႊီသံၾကားရင္ ပန္းနာလို႔သိ။

ျဖစ္ႏိုင္ရင္ အေၾကာင္းကိုရွာပါ။ ေဆးေၾကာင့္လား၊ ဥပမာ (အက္စ္ပရင္)။ ပတ္ဝန္းက်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္တာဆိုရင္ အဲဒါေတြကို ကိုယ္နဲ႔ ယဥ္ပါးေအာင္လုပ္နည္း Desensitization ကို သံုးႏိုင္ပါတယ္။ က်န္တာေတြကေတာ့ သက္သာေစမဲ့ ေဆးနည္းေတြ ျဖစ္တယ္။ တိတိက်က်ေျပာရရင္ သံုးမ်ိဳး။ သက္သာေဆး၊ ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ အေရးေပၚေဆး။

ေလျပြန္က်ယ္ေဆးေတြကို ေရတိုအတြက္ ပန္းနာသည္တိုင္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ခဏခဏ ၾကပ္ေနသူမ်ားကို စတီရြိဳက္ရွဴေဆး သိပ္မမ်ားေအာင္ေပးရမယ္။ အရင္က Theophylline (Aminophylline) ကို ပါးစပ္က ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ ေန႔တိုင္း ဆက္ျဖစ္သူမ်ားကိုေတာ့ စတီရြိဳက္ရွဴေဆး နဲ႔ β-2 agonist ရွဴေဆးတြဲေပးရမယ္။ ဒီထဲကမွ သိပ္ဆိုးေနရင္ စတီရြိဳက္ ေသာက္ေဆးပါ တြဲလိုက္ရင္ သက္သာမွာပါ။ ေရတိုအတြက္ Salbutamol, Levalbuterol, Terbutaline, Bitolterol ေခၚတဲ့ ေဆးေတြ ရွိေသးတယ္။ ဒီေဆးေတြက ပါးစပ္ကေပးရင္ ေျခတံု-လက္တံု-ရင္တံု ျဖစ္တတ္တယ္။ Epinephrine, Ephedrine စားေဆး၊ ထိုးေဆးက သမားရိုးက် ထိေရာက္တဲ့ေဆးေတြပါ။ သံုးေနၾကဆဲပါ။ ပိုစိတ္ခ်ခ်င္ရင္ Ipratropium bromide ကိုေပးပါတယ္။ ႏွလံုးေရာဂါရွိရင္ေတာင္မွ ေပးႏိုင္တယ္။ နဲနဲေတာ့ၾကာမယ္။

မၾကပ္ေအာင္နဲ႔ ၾကပ္ရင္လဲ သက္သာေအာင္ေပးတဲ့ (စတီရြိဳက္) ေဆးေတြကို ၾကာၾကာသံုးသူမ်ား သတိထားဘို႔က အဆီစုတတ္လို႔ ဝမယ္။ အစားသိပ္စားခ်င္လို႔လည္း ဝမယ္။ အရိုးပြတတ္တယ္။ အသံၾသတာတို႔၊ မွက္ခရုျဖစ္တာတို႔လဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ အလာဂ်ီအတြက္ Burmeton, Citrizine တို႔လိုေဆးမ်ိဳးပါ တြဲေပးရတတ္ပါေသးတယ္။ ခုေနာက္ဆံုး အသံုးမ်ားတဲ့ေဆးတြဲေတြကေတာ့ စတီရြိဳက္ရွဴေဆးနဲ႔ တာရွည္ခံေလျပြန္က်ယ္ေဆးေတြျဖစ္ပါတယ္။ Advair Seretide, Budesonide, Formoterol, Symbicort တို႔လည္းပါတယ္။ အေရးေပၚျဖစ္ရင္ ေအာက္စီဂ်င္ေပးဘို႔လိုရင္လိုမယ္။ Salbutamol or Terbutaline တို႔ကို Ipratropium နဲ႔တြဲျပီး၊ အေငြ႔အျဖစ္ ရွဴခိုင္းမယ္။ ပါးစပ္ကေန စတီရြိဳက္ေပးတယ္။ Ketamine ဆိုတဲ့ ေမ့ေဆးလည္း ေပးႏိုင္တယ္။ ဆားခါးကိုလည္း ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ထိုးေပးႏိုင္တယ္။ အသက္ရွဴစက္နဲ႔ ကူေပးတာမ်ိဳး သံုးပါတယ္။

ျဖစ္ေနမွေတာ့ စိတ္မပ်က္နဲ႔။ ၾကပ္လာျပီဆိုရင္ အၾကာၾကီး ေစာင့္မေနပါနဲ႔။ ျမန္ျမန္ ေဆးကုလိုက္ပါ။ သန္းေကာင္မွာ ထျဖစ္တတ္တယ္။ ပန္းနာ ေသျခာသူ၊ ႏွလံုးေရာဂါ မရွိသူ၊ ဆန္းဆန္း ျပားျပားေတြလည္း လက္လွမ္း မမီသူမ်ားအတြက္ ေဆးထိုးပိုက္ ၂ စီစီ တေခ်ာင္းနဲ႔ (အဖီဒရင္း) ထိုးေဆး တလံုးေဆာင္ထားရင္ အေရးေပၚအတြက္ အလြယ္ဆံုးပါ။ လက္ဖ်ံအေရျပား ေအာက္မွာ ၁ စီစီသာပါတဲ့ ထိုးေဆးကို တဝက္ေလာက္ ထိုးေပးလိုက္ရင္ ၁ဝ မိနစ္ထက္ မၾကာပါ။ လိုမွ က်န္တဲ့တဝက္ထိုးပါ။ ရင္တံုတာေလးေတာ့ သီးခံေပါ့။

၁။ ပန္းနာထသူေတြအတြက္ အေရးေပၚ သိထား-ေဆာင္ထားစရာေတြ
• Beta-adrrenergic agonists ေဆး၊ Albuterol sulfate 1.25-1.5 mg. Metaproteranol 10-15 mg. Isoetharine 2.5-5 mg, Bitolterol mesylate 0.5-1.5 mg တခုခုကို Nebulizer ရွဴေဆးအျဖစ္ သံုးတယ္။
• Terbutaline sulfate 0.25-0.5 mg S/C, Epinephrine 1:10000 (0.1-0.3 ml) S/C အေရျပားေအာက္မွာ ထိုးေပးတယ္။ (ဒီေဆးကို ကိုယ္ဝန္ ပဌမ ၃ လရွိသူ၊ ႏွလံုးေရာဂါရွိသူေတြကို မေပးပါ။)
• Steroid စတီရြိဳက္ေဆး၊ (Prednisone 60-180 mg/day) ေပးျပီး၊ ေနာက္ ေလွ်ာ့ေလွ်ာ့ ေပးသြားရမယ္။
• Anticholinergics ေဆးကိုလဲတြဲေပးႏိုင္တယ္။ အရင္က Atropine ကိုသံုးတယ္။ ေနာက္ပိုင္း Ipratropium bromide ေဆးသံုးလာတယ္။ Ipratropium (500 mg = 2.5 ml) ေဆးကို Nebulizer ေဆးကို တမ်ိဳးထဲျဖစ္ျဖစ္၊ Albuterol နဲ႔ေရာျပီးျဖစ္ျဖစ္ ေပးႏိုင္တယ္။
• Antibiotics ပဋိဇီဝေဆး (Septrin, Doxycycline, Tetracycline, Cipro) ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳးကို အသက္ရွဴလမ္း ပိုးဝင္ေနရင္ေပးရမယ္။
• ေအာက္စီဂ်င္၊

၂။ တျခားေဆးေတြလဲ သံုးပါေသးတယ္။ (Cromolyn and Nedocromil (Cromolyn, Nedocromil); Leukotriene Receptor Antagonists (Montelukast, Zafirlukast); 5-Lipoxygenase inhibitor (Zileuton); Methylxanthines (Theophylline); Immunomodulators (Omalizumab)

၃။ ေရတိုပန္းနာသက္ေသာေဆးေတြလဲ ရွိတယ္။ (Inhaled Short-Acting Beta-adrrenergic agonists (Albuterol CFC, Albuterol HFA, Pirbuterol CFC, Levalbuterol HFA); Nebulizer solution (Albuterol, Levalbuterol, R-albuterol); Anticholinergics (Ipratropium, Ipratropium with albuterol); Corticosteroids (Prednisolone, Prednisone)

Metered-dose inhalers (MDI) ဆိုတာ ေခတ္မီ ပန္းနာသည္မ်ားရဲ႕ လက္ကိုင္အိပ္ထဲ အျမဲထားရမဲ့ အေဆာင္ပစၥည္း တခုပါ။ ဒီေဆးက အျမန္ထိေရာက္တဲ့ ရွဴေဆးေပါ့။ ဒါနဲ႔ အဆင္မေျပတဲ့ လူအိုေတြ၊ ေျပာတဲ့အတိုင္း မလုပ္ခ်င္တဲ့လူနာေတြ အတြက္ကေတာ့ Asthma spacer ဆိုတာကို သံုးေစပါတယ္။ Nebulizer ဆိုတဲ့ အေငြ႔ရွဴတာမ်ိဳးလည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ Panic room ဇာတ္ကားထဲမွာ ဂ်ိဳဒီေဖါ့စတာရဲ႕သမီးဟာ ပန္းနာသည္ေလးအျဖစ္သရုပ္ေဆာင္ရတယ္။ တကယ့္ဘဝ ပန္းနာသည္ မင္းသမီးကေတာ့ နာမည္ၾကီး (လင္းေဆးလိုဟန္)။ မင္းသမီးက အေရးေပၚေဆးရံုေတာင္တက္ယူရတာ၊ ေဆးရံုဆင္းေတာ့ အေလးခ်ိန္ ၁၅ ေပါင္ ၾကီးမ်ားေတာင္ က်သြားတာကို ျမင္တဲ့လူေတြက၊ မင္း သိပ္ဟုတ္သြားပါလားလို႔ ခ်ီးမြမ္းၾကတယ္။ ဒီေတာ့ ပန္းနာသည္ မင္းသမီးက သူတို႔ေျပာပံုကျဖင့္ အရင္က က်မအေတာ္မလွဘူးလို႔ ေျပာေနတဲ့အတိုင္းပဲတဲ့။

ပန္းနာကင္းရွင္း၊ ခ်မ္းသာျခင္းနဲ႔ ျပည့္စံုၾကေစေသာဝ္။

1. Asthma (1) ပန္းနာ (၁) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/asthma-1.html
2. Asthma (2) ပန္းနာ အဆက္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/asthma-2.html
3. Bronchitis ဘေရာင္ခိုက္တစ္ https://doctortintswe.blogspot.com/2017/08/bronchitis.html
4. Chest infection အသက္ရွဴလမ္းပိုးဝင္ျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2016/10/chest-infection.html
5. Cough Syrups ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးမ်ား https://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/cough-syrups.html
6. H1N1 and Viral Pneumonia တုပ္ေကြးႏွင့္ ႏူမိုးနီးယား https://doctortintswe.blogspot.com/2017/08/h1n1-and-viral-pneumonia.html
7. Hospital-acquired infection ေဆးရံုကူးစက္ေရာဂါ https://doctortintswe.blogspot.com/2017/08/hospital-acquired-infection.html
8. Medicine for Pneumonias and Respiratory Tract Diseases ႏူမိုးနီးယားအမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္ အသက္ရွဴလမ္းေရာဂါေဆးမ်ား https://doctortintswe.blogspot.com/2016/09/medicine-for-pneumonias-and-respiratory.html
9. MRSA Infection ေဆးယဥ္တဲ့ပိုး https://doctortintswe.blogspot.com/2017/08/mrsa-infection.html
10. Mycoplasma pneumoniae မိုက္ကိုပလာစမာ ႏူမိုးနီးယား https://doctortintswe.blogspot.com/2017/05/mycoplasma-pneumoniae.html
11. Pneumonia in Children ကေလးမ်ားတြင္ျဖစ္သည့္ ႏူမိုးနီးယားေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/pneumonia-in-children.html
12. Pneumonia ႏူမိုးနီးယား http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/respiratory-tract-infections-3.html
13. Respiratory tract infections (1) အသက္ရွဴလမ္း ပိုးဝင္ျခင္း (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/respiratory-tract-infections-1.html
14. Respiratory tract infections (2) အသက္ရွဴလမ္း ပိုးဝင္ျခင္း (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/respiratory-tract-infections-2-pleurisy.html
15. Respiratory tract infections (3) အသက္ရွဴလမ္း ပိုးဝင္ျခင္း (၃) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/respiratory-tract-infections-3.html
16. Respiratory tract infections (4) အသက္ရွဴလမ္း ပိုးဝင္ျခင္း (၄) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/respiratory-tract-infections-4.html

Dr. တင့္ေဆြ