Genital Herpes လိင္လမ္း ေရယံု

(ကန္ေတာ့ပါ)

၁။ မဂၤလာပါဆရာ က်ေနာ့ လိင္မွာ ေရယံု အေရၾကည္ဖုေတြ ထြက္ေနလို႔ပါ။ အိမ္ေထာင္သည္ဆိုေတာ့ မိန္းမပါကူးေနလို႔ ကူညီပါဦး။ ဘယ္လိုေပ်ာက္ေအာင္ကုရပါမလဲ။ အမ်ိဳးသမီးအတြက္ေကာ အဆင္ေျပမလား ေဆးနည္းနဲ႔ ကုသရမဲ့ေနရာကို လမ္းညြန္ေပးပါေနာ္။

၂။ ဆရာမဂၤလာပါ။ ကြ်န္မအမ်ိဳးသားက အသက္ သံုးဆယ့္ေလးနွစ္ရိွပါျပီ။ အခု သူရဲ႕ အဂၤါထိပ္အေရျပားမွာ အေရၾကည္ဖုေလးေတြျဖစ္ေနပါတယ္ဆရာ။ ရိုင္းသြားရင္ ခြင့္လြတ္ေပးပါဆရာ။ ေဆးခန္းသြားျပေတာ့ ေရယုန္လို႔ ေျပာပါတယ္ဆရာ။ တလတိတိ လိင္မဆက္ဆံရဘူးလို႔ေျပာပါတယ္ဆရာ။ အဲဒီလိုေရယုန္က ကြ်န္မကိုေရာ ကူးေစနိုင္သလားဆရာ။ ဒုတိယကိုယ္ဝန္ယူဖို႔ ျပင္ဆင္ေနတဲ့အတြက္ ကေလးယူဖို႔ အဆင္ေျပနိုင္ပါသလားဆရာ။ အဲဒီေရယုန္ အမ်ိဳးအစာက စိုးရိမ္ရပါသလားဆရာ။ ကြ်န္မကို ကူးမကူး ဘယ္လိုသိနိုင္ပါသလည္းဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳျပီး ေျဖေပးပါေနာ္ဆရာ။ ဆရာက်န္းမာပါေစ။

ပဌမေမးခြန္းေမးသူ အသက္ စတာမေျပာလို႔ တိုက္ရိုက္မေျဖလိုက္ပါ။ ျပည္တြင္းက ေဆးရံု-ေဆးခန္း-ဆရာဝန္-ေဆးဆိုင္-ေဆးေစ်း-ကုန္က်စရိတ္ေတြကိုလည္း မသိပါ။ ဆရာဝန္ဆီစာေရးတာ ေနာ္အဆံုးသတ္ၾကတာ အေတာ္မ်ားမ်ား ေတြ႔ရတယ္။ မသံုးသင့္လို႔ထင္တယ္။ တည္တည္တန္႔တန္႔နဲ႔ ေႏွာင္ဖြဲ႔မႈကင္ကင္း ေရးသင့္ပါတယ္။

Genital herpes လိင္လမ္း ေရယံုဆိုတာ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေစတဲ့ေရာဂါေတြ အမ်ားၾကီးထဲမွာ ပါတယ္။ ေယာက္်ား-မိန္းမ လိင္အဂၤါေတြ အနီးအနား အေရျပားနဲ႔ ျမဴးကပ္စ္ အေျမွးပါးေတြမွာ လာျဖစ္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။
၁။ Herpes simplex virus type 2 (HSV-2)
၂။ Herpes simplex virus type 1 (HSV-1)

အမ်ိဳးအစား (၂) က ပိုျဖစ္တယ္။ ပါးစပ္နဲ႔ လိင္အဂၤါေတြက ထြက္တဲ့ အရည္ေတြကေန ေနာက္တေယာက္ကို ကူးစက္တယ္။ (၁) ကေတာ့ ပါးစပ္နားတဝိႈက္မွာသာ ျဖစ္တယ္။ Cold sores လဲေခၚတယ္။ Fever blisters လဲေခၚတယ္။ ဆက္ဆံရာမွာ ပါးစပ္ သံုးမိရာကေန လိင္အဂၤါကို ကူးေစမယ္။ မ်က္စိနဲ႔ ျမင္ရတဲ့ အနာသာမက မျမင္ႏိုင္တာကေနလဲ ကူးေစတယ္။ ပိုးရွိေနေပမဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ မျပသူေတြကေနလဲ ကူးလာႏိုင္တယ္။ Genital HSV-2 ကူးစက္ေရာဂါက အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုးမ်ားတယ္။ ၄ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ႏွဳန္း။ ေယာက္်ားေတြမွာ ၈ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ႏွဳန္း။

ေရာဂါလကၡဏာ
အနာျဖစ္တာပါဘဲ။ တခါတေလ မနာလို႔ သတိေတာင္ မထားမိတတ္ဘူး။ ပုရြက္ဆိပ္ကိုက္သလို၊ ျခင္ကိုက္သလို ထင္တတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ၾက ဆိုးလွတယ္။ ပိုးဝင္ျပီး ၂ ပတ္ေနရင္ ျဖစ္တာက ဆိုးတယ္။ အနာသာမကဘဲ အစားအေသာက္ပ်က္တာ၊ ကိုယ္ပူတာ၊ မအီမသာျဖစ္တာ၊ ကိုက္ခဲတာေတြပါ ရွိႏိုင္တယ္။ အနာေလးေတြကလဲ မီးေလာင္ဖုေလးေတြလိုေနမယ္။ နာမယ္၊ ေကာက္ရိုးေရာင္အရည္ ေအာင္းေနမယ္။  အမ်ိဳးသမီးမွာ မအဂၤါႏုတ္ခမ္းသား၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္း၊ သားအိမ္အဝ၊ စအိုအနား၊ ေပါင္နဲ႔ တင္ပါးေနရာေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ လိင္တံ၊ ကပ္ပဲ့အိတ္၊ စအိုးအနား၊ ေပါင္နဲ႔ တင္ပါးေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေယာက္်ားျဖစ္ျဖစ္ မိန္းမျဖစ္ျဖစ္ လွ်ာ၊ ပါးစပ္၊ မ်က္စိ၊ သြားဖံုး၊ ႏွဳတ္ခမ္း၊ လက္ေခ်ာင္းနဲ႔ တျခားေနရာေတြမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဖုေလးေတြ ေပါက္မထြက္ခင္ ပူေလာင္၊ နာက်င္၊ ယားယံတာခံစားရမယ္။ ေပါက္သြားရင္ေတာ့ အနာ ေသးေသးေလး ျဖစ္လာမယ္။ ၇-၁၄ ရက္ေနမွ ေပ်ာက္မယ္။ ရွားေတြလဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ တက္ေစ့ေရာင္တာ၊ ဆီးေအာင့္တာ၊ ေမြးလမ္းက တခုခုဆင္းတာ။

အစျဖစ္ျပီးေနာက္ ဆက္ျဖစ္တာက ရက္တိုတယ္။ ရက္ေတြၾကာမွ လာျဖစ္တယ္။ ၾကားထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္က ပုန္းေနသလိုေနတယ္။ ျပန္ေပၚတယ္ဆိုတာ လူနာက အားယုတ္ေနခ်ိန္၊ ရာသီေပၚခ်ိန္၊ စိတ္-အလုပ္ရႈတ္ခ်ိန္၊ ထိခိုက္မႈရွိခ်ိန္မ်ိဳးေတြမွာ လာျဖစ္တယ္။ ပိုးကကိုယ္ထဲမွာ အျမဲရွိေနႏိုင္သြားျပီ။ တခ်ိဳ႕ဆို တႏွစ္တခါဆိုသလို ျပန္ေပၚေနတတ္တယ္။ ေယာက္်ားျဖစ္တာ သက္သာတယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္ ရွိေနတာ ေသျခာေအာင္ Culture လုပ္လို႔ရတယ္။ ၂-၃ ရက္ၾကာမယ္။ ပိုးစဝင္ခ်ိန္ကာလမွာသာ ေတြ႔တတ္တယ္။
ေသြးစစ္တာလဲ လုပ္လို႔ရတယ္။

ဘယ္လိုကုသလဲ
ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကိုေသေစတဲ့ေဆး မရွိပါ။ Antiviral medication ေဆးနဲ႔ေတာ့ သက္သာေစႏိုင္တယ္။ အေပ်ာက္ျမန္ေစမယ္၊ ခံစားရတာေတြ နည္းေစမယ္။ Acyclovir, Famciclovir နဲ႔ Valacyclovir ေဆးေတြကို သံုးပါတယ္။ ျပန္ျဖစ္တတ္သူဆိုရင္ စျဖစ္တာ သိတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းေဆးေသာက္ပါ။ ေန႔တိုင္းနဲ႔ ၾကာၾကာေသာက္ရတတ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ဆိုရင္ ေစာေစာ ေဆးကုထားရင္ ေကာင္းတယ္။ ကေလးဖြါးခ်ိန္ စိုးရိမ္စရာ မလိုေတာ့ဘူး။ ေမြးလမ္းမွာ ေရယံုေပါက္ေနသူကို ဗိုက္ခြဲေမြးတာ ေကာင္းတယ္။ ကေလးကိုကူးစက္ရင္ ဆိုးတာေတြျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္၊ ဦးေႏွာက္ေရာင္၊ နာတာရွည္ အေရျပားနာ၊ ဖြံ႔ထြားမႈေႏွးလြန္းတာနဲ႔ အသက္ဆံုးပါးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

Herpes virus type 1 နဲ႔ 2 ကေန ကူးစက္တယ္။ အေမရိကားက လူလတ္-လူၾကီးေတြထဲမွာ ၂၂% Type 2 Herpes ျဖစ္ေနၾကရတယ္။ ျဗိတိန္မွာလဲ လိင္နဲ႔ဆိုင္တာ ကုသေပးရသူေတြထဲက ၂၃% မွာ ေတြ႔ရတယ္။ ေသြးလွဴသူေတြထဲက ၇႕၆% မွာ ေတြ႔ရတယ္။ လိင္လမ္းနဲ႔ မဆိုင္တဲ့ ပါးစပ္ေဘးမွာ ျဖစ္တာကလဲ Type 2 Herpes ျဖစ္တယ္။ ျပန္ျပန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လိင္လမ္းမွာ ေရာဂါရွိေနသူကေန ေမြးစကေလးကို ကူးမယ္။ ကိုယ္ခံအား နည္းေနသူေတြမွာ ထပ္ပိုး ဗက္တီးရီးယား ဝင္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ HIV ဝင္လာႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ၂၅% ကေန ဦးေႏွာက္ေျမွး ေရာင္တယ္။ ဆီး မသြားႏိုင္တာ ေတြ႔ရတယ္။ ျပန္ျဖစ္ေနသူေတြကို Antiviral ေဆးေပးတာ ထိေရာက္တယ္။ စျဖစ္သူကို ေဆးေပးတာ ေပးရင္လဲ ျမန္ျမန္သက္သာတယ္။ HIV ရွိေနသူေတြကို ေဆးေပးတာ မသိသာဘူး။

ေဆးေတြ
1. Acyclovir (Zovirax) ေဆးက Capsules 200 mg, Tablets 400 and 800 mg, Suspension 200 mg/5 ml, Injection 50 mg/ml, Powder for injection 500 and 1000 mg နဲ႔ Ointment 5% လာတယ္။ အစာနဲ႔ နီးနီး ေဝးေဝး ေသာက္ႏိုင္တယ္။ လူၾကီး 200-800 mg ကို ၄ နာရီတခါ ေသာက္ရတယ္။ ေသြးေၾကာထဲ ထိုးရင္ 5-10 mg/kg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ထိုးရတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္ေတြအတြက္ သုေတသန လုပ္တာ မျပည့္စံုေသးပါ။

2. Famciclovir (Famvir) ေဆးက Tablets 125, 250, 500 mg လာတယ္။ အစာနဲ႔ နီးနီးေဝးေဝး ေသာက္ပါ။ လူၾကီး တခါေသာက္ 1,000 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ျပန္ျဖစ္သူဆိုရင္ တေန႔ 1,500 mg တခါထဲေသာက္ပါ။ ေနာက္ျပီး တခါေသာက္ 250 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္ ၁ ႏွစ္အထိ ေသာက္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္ေတြ အတြက္ သုေတသန မျပည့္စံုေသးပါ။

3. Valacyclovir (Valtrex) ေဆးက Caplets 500 mg လာတယ္။ အစာနဲ႔ နီးနီးေဝးေဝး ေသာက္ႏိုင္တယ္။ လူၾကီး စျဖစ္စသိရင္ တခါေသာက္ 1 gm တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ ေသာက္ပါ။ အနာျဖစ္မွဆိုရင္ 1 gm တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁ဝ ရက္ ေသာက္ပါ။ ျပန္ျဖစ္သူဆိုရင္ 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္ ေသာက္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္ေတြ အတြက္ သုေတသနလုပ္တာ မျပည့္စံုေသးပါ။

ေဆးေတြက ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ တခုနဲ႔တခုဆင္းတယ္။ အားယုတ္မယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္မယ္၊ အနီျပင္ ထြက္မယ္၊ ရွားရွားပါးပါး တက္မယ္၊ လက္တံုမယ္၊ ဝမ္းပ်က္မယ္၊ စိတ္ရႈတ္ေထြးမယ္၊ ေသြးအားနည္းမယ္၊ ၾကြက္သားေတြ နာမယ္။

အိမ္မွာတင္လုပ္သင့္တာေတြရွိတယ္။ ႏိုင္လြန္စတဲ့ ေကာ္တြန္မဟုတ္တဲ့ အဝတ္အစားေတြ မဝတ္ပါနဲ႔။ ဆပ္ျပာသံုး ေရေဆးတာ လုပ္ေပးပါ။ ေရေႏြးနဲ႔ခ်ိဳးရင္ နာတာ သက္သာေစမယ္။ ဗက္တီးရီးယားပို ထပ္ဝင္ရင္ ပိုးေသေဆးေသာက္ပါ။ လိင္လမ္းမွာ ေလာေလာလတ္လတ္ ေရယံုရွိေနသူကို အေဖၚမွာ HIV ရွိေနရင္ ကူးစက္ဘို႔ ပိုမ်ားေစတယ္။

ကာကြယ္ဘို႔ဆိုရင္ လိင္ဆက္ဆံတာ ေရွာင္ပါ။ ပါးစပ္သံုးနည္း အပါအဝင္ ျဖစ္တယ္။ သိပ္တိက်ခ်င္ရင္ ေရယံုမရွိတာ ေသျခာသူနဲ႔သာ ေပါင္းဖက္သင့္၊ အိမ္ေထာင္ျပဳသင့္တယ္။ ကြန္ဒြမ္သံုးတာဟာ ရွိသမွ်နည္းေတြထဲမွာ အသင့္ေတာ္ဆံုး ျဖစ္တယ္။ ကာကြယ္ေဆးေတြက စမ္းသပ္မႈအဆင့္ေတြမွာသာ ရွိပါေသးတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ