Amenorrhea (2) ရာသီမလာရင္ (၂)

၁။ သမီးရဲ႕အသက္က ၂၁ပါ။ ရာသီမလာတာ ၃လ ေက်ာ္ပါၿပီ။ ကိုယ္၀န္လည္းမရွိပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲမသိဘူးဆရာ။

၂။ မဂၤလာပါဆရာ။ အသက္ ၂ဝ ႏွစ္ ၉ လ။ အမ်ိဳးသမီး (အပ်ိဳ)။ လက္ရွိေနရပ္ ႕႕႕႕႕ (ျမန္မာႏိုင္ငံသား)။ ဆရာ ကြ်န္မ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔ကတည္းက ဓမၼတာထိန္လို ့ေဆးျပခဲ့ပါတယ္။ ultrasound ရိုက္ျပီး ေရအိတ္အေသးေလး ေတြေတြ႔၍ ေဆးေသာက္ရန္ ညႊန္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ အဆိုပါေဆးစေသာက္ကတည္းက ပံုမွန္ဓမၼတာျပန္လာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တႏွစ္ေလာက္အထိ မထူးျခား၍ အျခားဆရာဝန္ႏွင့္ ေျပာင္းျပခဲ့ပါတယ္။ အဆိုပါ ဆရာဝန္မွ အေနအထိုင္ဆင္ျခင္ရန္ အထူးအျဖင့္ အစားအေသာက္ rady made ဆီေၾကာ္ လံုးဝမစားရ အစရွိသျဖင့္ ညႊန္ၾကားကာ အဆိုပါေဆး ေသာက္ေနသည္မွာ တႏွစ္နီးပါးရွိျပီျဖစ္သျဖင့္ ပံုမွန္ဆိုလ်ွင္ ေပ်ာက္သင့္ျပီျဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းျပပါတယ္။ ထို႔ေနာက္ ေဆးျဖတ္ျပီး တလခန္႔ေစာင့္ကာ ေဆးစစ္ပါတယ္။ ငါးမ်ိဳးစစ္တယ္လို ့ေျပာပါတယ္။ ေဆးစစ္ခ်က္တြင္ ဘာမွ စိုးရိမ္ေလာက္စရာ အေၾကာင္းမေတြ႔ဟုဆိုကာ သံုးလခန္ ့ေစာင့္ၾကည့္မယ္လို ့ေျပာပါတယ္။ ဒါ့ေပမဲ့ သံုးလမျပည့္ခင္ ႕႕႕႕႕ ကို ပညာေတာ္သင္လာခဲ့ရပါတယ္။ ယခု ေရာက္တာ ႏွစ္လရွိပါျပီ။ အခုထိ ဓမၼတာမေပၚေသးပါ။ အပ်ိဳတေယာက္အေနနဲ႔ ဓမၼတာမလာတာဟာ ဘယ္လိုျပသနာေတြျဖစ္လာႏိုင္ပါသလဲဆရာ။ ဒါဟာ ေရာဂါတခုလား ဘာေတြျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ သိလိုပါတယ္ရွင့္။ ဘာဆက္လုပ္သင့္သလဲဆိုတာလည္း ဆရာ့ထံမွအၾကံ ဉာဏ္ေတာင္းလိုပါတယ္ရွင့္။

လစဥ္ရာသီအေၾကာင္းေမးသူေတြက ဆရာဝန္ကိုေတာ့ ပြင့္လင္းရိုးသားစြာ ေမးသင့္ၾကတယ္။ အသက္အျပင္ အိမ္ေထာင္ေရးလိုတယ္။ အိမ္ေထာင္မက်ေပမယ့္ ေျပာဖို႔လိုတဲ့အခ်က္မ်ိဳးလည္းရွိႏိုင္တယ္။

မိန္းကေလး-အမ်ိဳးသမီးေတြ အပ်ိဳျဖစ္ျပီးေနာက္ ေသြးမဆံုးခင္အထိ လစဥ္ရာသီဆင္းတယ္။ ကိုယ္ဝန္လည္းမဟုတ္ပဲ ရာသီမလာေစႏိုင္တဲ့အေၾကာင္းေတြမ်ားတယ္။ အသက္ ၄ဝ-၄၅ ဆိုရင္ ေသြးဆံုးေတာ့မလို႔လား စဥ္းစားရမယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္ကေန (အီစထိုဂ်င္) ထုတ္တာ နည္းနည္းလာလို႔ ရာသီရက္တိုတိုလာမယ္။ နည္းနည္းလာမယ္။ ၁၂ လတာ မလာေတာ့ရင္ေတာ့ ေသြးဆံုးျပီလို႔သတ္မွတ္တယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္မွာလည္း ရာသီမလာတတ္ပါ။

ကိုယ္ဝန္တားေဆး၊ တခ်ိဳ႕မွာ ရာသီမလာတာျဖစ္တယ္၊ ၃ လခံထိုးေဆးကေန အျဖစ္မ်ားတယ္။ တားေဆးမဟုတ္ပဲ တျခားေဆးေတြကေနလည္း ရာသီမလာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္ေရာဂါေဆးေတြ၊ ကင္ဆာေဆးေတြ၊ စိတ္မက်ေဆးေတြ၊ ေသြးတိုးက်ေဆးေတြ၊ အလာဂ်ီေဆးေတြျဖစ္တယ္။ စိတ္-ရုပ္ ဖိအားမ်ားတာေၾကာင့္လည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဝလြန္သူ၊ ပိန္လြန္းသူ။ ပံုမွန္ရွိသင့္တဲ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ထက္ ၁ဝ% နည္းရင္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Anorexia nervosa စားခ်င္စိတ္မရွိတဲ့ေရာဂါ ျဖစ္ေနသူေတြ၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း သိပ္မ်ားသူေတြမွာလည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး အားကစားမယ္ေတြ ၅-၂၅% မွာအဲလိုျဖစ္ၾကတယ္။

ေဟာ္မုန္းမူမမွန္ေရာဂါေတြကေနလည္း ရာသီမလာပဲေနတတ္တယ္။ PCOS မ်ိဳးဥအိမ္ အက်ိတ္ေလးေတြမ်ားျခင္းေရာဂါ၊ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းလြန္ကဲျခင္းနဲ႔ နည္းျခင္း၊ Pituitary tumor ဦးေႏွာက္အက်ိတ္ေရာဂါေတြကေနလည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ခႏၶာေဗဒအရခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္တခုခုရွိေနရင္လည္း ရာသီမလာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သားအိမ္ျခစ္ရာကေန တခ်ိဳ႕မွာ သားအိမ္အတြင္းမွာ အမာရြတ္ျဖစ္တယ္။ ဗိုက္ခြဲေမြးတာနဲ႔ သားအိမ္အက်ိတ္ခြဲစိတ္ကုသရာကေနလည္း တခ်ိဳ႕မွာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေမြးရာပါမ်ိဳးပြါးလမ္းအဂၤါ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနသူမွာလည္း ရာသီမလာတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ဘယ္လိုကုသမလည္း။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းကိုကုသရမယ္။ ကိုယ္ဝန္လည္းမဟုတ္ပဲ ရာသီထိန္ေနသူကို Progesterone challenge test (ပရိုဂ်က္စတီရုန္း) စမ္းသပ္နည္း လုပ္ႏိုင္တယ္။
• Medroxyprogesterone acetate (Provera) 10 mg ေန႔စဥ္၊ ၅-၇-၁ဝ ရက္။ (သို႔)
• Progesterone in oil 100-200 mg ထိုးေဆး တၾကိမ္။ (သို႔)
• Norethindrone (Aygestin) 5 mg ေန႔စဥ္ ၇-၁ဝ ရက္။ (သို႔)
• Progesterone micronized 400 mg ေန႔စဥ္ ၇-၁ဝ ရက္။ (သို႔)
• Progesterone micronized gel (4 or 8%) ဗဂ်ိဳင္းနာထဲထည့္ ၆ ရက္။

ေဆးေပးျပီးေနာက္ ၂ ပတ္ေနရင္ ေသြးဆင္းလာမယ္။ ၂-၇ ရက္ၾကာဆင္းမယ္။ မိန္းကေလးမွာရွိတဲ့ (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း အနည္းအမ်ားအေပၚမွာမူတည္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ