Nausea and Vomiting ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္

ကန္ေတာ့ပါ။ အဂၤလိပ္စာလံုးေတြကို ေက်ာ္ဖတ္ႏိုင္။ ေဆာရီး။

၁။ ဆရာ႐ွင့္ ကြၽန္မအသက္ ၂၃ ႏွစ္ပါ အိမ္ေထာင္မ႐ွိပါဘူး႐ွင္ မနက္တိုင္းလိုလို အဝါေရာင္ အရည္ေတြအန္ေနပါတယ္႐ွင္ ဘာျဖစ္တာလဲဆိုတာ သိလို႔ရမလား႐ွင္ တခါတေလ အခြၽဲေတြပါ ပါတယ္႐ွင္ (တစ္ ၂ လံုးကို ျပင္လိုက္တယ္။ ရာသီ မသိ။)

၂။ မ Female 4days စားပီး စားသမ်ွ ျပန္အန္ အပ်ိဳပါဆရာ

အသက္ ၄ ရက္သမီး။ အပ်ိဳ။ နားမလည္ပါ။ ေဆာရီး။

ျဖစ္တာ 4ရက္ပါ အသက္က ၂၅

ရာသီ မေျပာ။ တျခား သံသယရွိစရာ မသိ။ ဘေလာ့မွာ ဖတ္ႏိုင္။

စားသမ်ွ ျပန္ပီး အန္ပါတယ္ ရာသီလာပါတယ္ဆရာ ဆရာဝန္ေတြက အစာအိမ္ေဆး ေပးတယ္ဆရာ

ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္တာဟာ ေရာဂါတခုခုရဲ႕ လကၡဏာသာျဖစ္တယ္။ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ အန္ခ်င္တာကို အေၾကာင္းတရား အမ်ားၾကီးကေနျဖစ္ေစတယ္။ အစာအိမ္ေရာင္တာ၊ အစာဆိပ္သင့္တာလို သိပ္မဆိုးတာနဲ႔ ဦးေႏွာက္ကင္ဆာလို ဆိုးတာကေနလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ မအန္ခင္ ပ်ိဳ႕လာေပမဲ့ ပ်ိဳ႕တိုင္းေတာ့ မအန္ဘူး။ အန္တာမ်ားရင္ ဝမ္းေလွ်ာသူေတြလိုဘဲ ဓါတ္ဆားရည္တိုက္ရ သြင္းႏိုင္တယ္။ အအန္ေပ်ာက္ေဆး တခါတေလ လိုမယ္။

အန္တာနဲ႔ အစာအိမ္ထဲကဟာေတြ အထက္ဆန္တာနဲ႔မတူပါ။ အန္တာက အင္နဲ႔အားနဲ႔ အစာအိမ္ထဲက ရွိသမွ်ကို ထုတ္ျပစ္တာ။ ေနာက္တမ်ိဳးက အားမပါဘူး။ အန္လို႔ ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္လာႏိုင္တာေတြ ရွိတယ္။ အန္ဖတ္က အသက္ရွဴလမ္းထဲေရာက္တာ။ အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ အလိုလို တံု႔ျပန္ႏိုင္စြမ္းနဲ႔ ေခ်ာင္းဆိုးတံု႔ျပန္မႈကေန ကာကြယ္ေပးမယ္။ ဒါေပမဲ့ ေမ့ေဆးေပးထားသူ၊ အရက္ ေသာက္ထားသူေတြမွာ ဒီအစြမ္းနည္းေနတယ္။ ေရဓါတ္၊ ဆားဓါတ္နည္းျခင္း အန္တာမ်ားရင္ျဖစ္မယ္။ အက္စစ္ဓါတ္နဲ႔ ကလိုရင္းေတြ နည္းလာမယ္။ Alkaline ေတြမ်ားလာမယ္။ Hypochloremic metabolic alkalosis လို႔ေခၚတယ္။ Hypokalemia ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ မစားႏိုင္ရာကေန အားယုတ္လာမယ္။ Metabolic acidosis အထိ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။ အန္ဖန္မ်ားရင္ အစာျမိဳျပြန္စုတ္ျပဲတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕သြားကိုထိခိုက္ေစမယ္။

ဇီဝေရာဂါေဗဒ
ဦးေႏွာက္ထဲက Fourth ventricle ေနရာမွာ Receptors အာရံုခံေတြေၾကာင့္ အန္တာျဖစ္တယ္။ Postrema ေခၚတယ္။ အန္တာမွာ အဆင့္ ၂ ခုရွိတယ္။ အစပိုင္းမွာ ဗိုက္ၾကြက္သားေတြ၊ အသက္ရွဴၾကြက္သားေတြက အလုပ္ပို လုပ္လာတယ္။ က်ိဳ႕ထိုးသလိုဘဲ။ Retching phase ေခၚတယ္။ ဘာမွ အန္ထြက္မလာေသးဘူး။ Expulsive phase အဆင့္မွာ အားနဲ႔ အတ္ထုတ္တာကို ဗိုက္နဲ႔ ရင္ေခါင္းၾကား ျခားထားတဲ့ ၾကြက္သားၾကီး Diaphragm ကလုပ္ေပးတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ဗိုက္ၾကြက္သားေတြလဲ တအားညွစ္တယ္။ အစာျမိဳျပြန္အရင္းက အထိန္ကို ေလွ်ာ့ေစလို႔ အစာအိမ္ထဲက ရွိသမွ် ထြက္လာေတာ့တယ္။

အန္တဲ့အထဲပါတာကို Vomitus (Vomit) အန္ဖတ္ ေခၚတယ္။ ေသြးလတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ပါတာကို Hematemesis ေခၚတယ္။ ေသြးေဟာင္းေနတာပါရင္ Coffee grounds ေကာ္ဖီညိဳေရာင္ အန္မယ္။ Fecal vomiting အစာေဟာင္းလည္း ပါႏိုင္တယ္။ အူပိတ္တာနဲ႔ Gastrocolic fistula ေတြကေန ျဖစ္ေစမယ္။ နီရဲေနရင္ အစာျမိဳျပြန္ကလာတဲ့ေသြး၊ အနီရင့္ေရာင္နဲ႔ ေသြးခဲေလးေတြပါေနရင္ အစာအိမ္ကေနလာတယ္။ ေကာ္ဖီေရာင္က ေသြးယိုတာသိပ္မမ်ားဘူး။ ေသြးနဲ႔ အစာေျခရည္ကေန အေရာင္ေျပာင္းေစတာျဖစ္တယ္။ ဝါေနတာက သည္းေျခရည္ပါေနလို႔။ သည္းေျခရည္မ်ားေနရင္ အေရာင္စိမ္းမယ္။

အေၾကာင္းတရားေတြ -
၁။ Digestive tract အစာေျခလမ္းအေၾကာင္းမ်ား
• Gastritis အစာအိမ္ေရာင္ျခင္း၊
• Gastroenteritis အစာအိမ္နဲ႔အူေရာင္ျခင္း၊
• Gastroesophageal reflux disease အစာအိမ္ + အစာျမိဳျပြန္ကေန အထက္ဆန္းျခင္း၊
• Pyloric stenosis အစာအိမ္ကေနေအာက္ဆင္းတဲ့ေနရာ က်ဥ္းေနျခင္း၊ ေမြစကေလးဆိုရင္ အေရးေပၚခြဲကုသရမယ္။
• Bowel obstruction အူပိတ္ေနျခင္း၊
• Overeating အစားမ်ားျခင္း၊ အန္ထြက္ေအာင္စားတယ္ဆိုာမ်ိဳး၊
• Acute abdomen and/or peritonitis ရုတ္တရက္ ဝမ္းတြင္းေျမွးေရာင္ျခင္း၊ အေရးေပၚျဖစ္တယ္။
• Ileus အူအလုပ္မလုပ္ေတာ့ျခင္း၊
• Food allergies အစာ အလာဂ်ီျဖစ္ျခင္း၊
• Cholecystitis, Pancreatitis, Appendicitis, Hepatitis သည္းေျခအိတ္၊ သရက္ရြက္၊ အူအတက္၊ အသည္းေရာင္ျခင္း၊ • Food poisoning အစာဆိပ္သင့္ျခင္း၊

၂။ Sensory system and brain ဦးေႏွာင္အာရံုခံစနစ္ခ်ိဳ႕ယြင္းျခင္းမ်ား
• Motion sickness ခရီးသြားမူး-အန္ေရာဂါ၊
• Ménière's disease (မင္နရီးစ္) ေရာဂါ၊

၃။ Causes in the brain ဦးေႏွာက္ထဲကေရာဂါေတြ
• Concussion ဦးေႏွာက္ထိခိုက္ျခင္း၊
• Cerebral hemorrhage ဦးေႏွာက္ထဲေသြးယိုျခင္း၊
• Migraine မိုင္ဂရင္းေရာဂါ
• Brain tumors ဦးေႏွာက္အက်ိတ္၊
• Benign intracranial hypertension and hydrocephalus ဦးေႏွာက္ထဲဖိအားမ်ားျခင္း၊ အရည္မ်ားျခင္း၊

၄။ Hypercalcemia ကယ္လ္စီယမ္မ်ားေနျခင္း၊
• Uremia ကေ်ာက္ကပ္မေကာင္းလို႔ ယူရီယာမ်ားေနျခင္း၊
• Adrenal insufficiency အဒရီနယ္လ္ဂလင္းမေကာင္းျခင္း၊
• Hypoglycemia သၾကားဓါတ္နည္းျခင္း၊
• Hyperglycemia သၾကားဓါတ္မ်ားျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳ၊

၅။ Pregnancy ကိုယ္ဝန္
• Morning sickness ကိုယ္ဝန္ရွိစလကၡဏာ၊
• Hyperemesis ကိုယ္ဝန္ရွိစဥ္ အလြန္အန္ျခင္းေရာဂါ၊

၆။ Drug reaction ေဆးဝါးမ်ား
• Alcohol အရက္၊
• Opioids ဘိန္း၊
• Selective serotonin reuptake inhibitors ေဆး၊
• Chemotherapy drugs ကင္ဆာေဆးမ်ား၊ Entheogens ေဆးမ်ား၊
• Stomach flu အစာအိမ္ တုပ္ေကြး၊

၇။ Emetics အန္ေဆးေတြ
Syrup of ipecac, Salt water, Mustard water, Copper sulfate ေတြျဖစ္တယ္။

၈။ Social cues လူမႈေရးအေၾကာင္းခံမ်ား
အနားကလူတေယာက္ အန္တာကိုျမင္တာနဲ႔ ကိုယ္ပါအန္ခ်င္လာတတ္တယ္။ အန႔ံဆိုးရင္ ပိုျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ မသတီတာ ေတြ႔ရင္ အန္ခ်င္တယ္။ အသံမၾကိဳက္လြန္းတာကေနလဲ အန္ခ်င္တယ္။ ေခါင္းကိုက္လြန္းလို႔၊ နာက်င္လြန္းလို႔၊ စိတ္လႈတ္ရွားမႈလြန္ကဲလို႔လဲ အန္မယ္။

၉။ Miscellanea တျခားအေၾကာင္းတရားမ်ား
• Self-induced ကိုယ့္ဖါသာလက္ထိုးအန္ျခင္း၊
• Anorexia nervosa or Bulimia nervosa အစားအေသာက္ေရာဂါ၊
• Poisoning အဆိပ္ေသာက္လို႔ အန္ေအာင္လုပ္ေပးရတာ၊
• Postoperative ခြဲစိတ္ျပီးအန္ျခင္း၊
• Anxiety စိုးရိမ္စိတ္ကဲျခင္း၊
• Depression စိတ္ဓါတ္က်ျခင္း၊

ဘယ္လိုကုသမလဲဆိုတာ အေၾကာင္းခံအေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ေရဓါတ္မနည္းေစရဘူး။ ၾကည္လင္တဲ့အစာေရစာေတြ ေသာက္ပါ။ တခါတည္း အမ်ားၾကီးမေသာက္ပါနဲ႔။ ႏြားႏို႔ကို ၂၄-၄၈ နာရီၾကာ ေရွာင္ထားသင့္တယ္။ Bananas, Applesauce, Rice, Toast (BRAT diet) ေခၚတာ စားသင့္တယ္။ ၂၄ နာရီအထိ မရပ္ရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ ေသြးေၾကာထဲ ေဆးသြင္းရႏိုင္တယ္။ ကေလးငယ္ေတြက ေရ-ဆားနည္းတာကို ခံႏိုင္မရွိၾကဘူး။

Antiemetics အအန္ေပ်ာက္ေဆးကို အမ်ားအားျဖင့္ ကိုယ္ဝန္ရွိစအန္တာနဲ႔ ေဆးေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္ အန္တာအတြက္ သံုးတယ္။ Anticholinergics, Antihistamines, Dopamine antagonists, Serotonin antagonists နဲ႔ Cannabinoids ေဆးအမ်ိဳးအစားေတြမွာလဲ ဦးေႏွာက္ကိုသက္ေရာက္တာဆင္လို႔ အအန္ေပ်ာက္ေစတဲ့အစြမ္းရွိတယ္။ အအန္ေပ်ာက္ေဆးေတြက ေဆးျပား၊ ေဆးရည္၊ ထိုးေဆးေတြရွိတယ္။ စအိုထဲကေနေပးႏိုင္တဲ့ေဆးလဲရွိတယ္။

1. Promethazine (Phenergan)
2. Prochlorperazine (Compazine)
3. Droperidol (Inapsine)
4. Metoclopramide (Reglan) နဲ႔
5. Ondansetron (Zofran) ေတြျဖစ္ၾကတယ္။

ေဆးပညာစာျဖစ္လို႔ စံုေအာင္ေရးပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ စိုးရိမ္စရာမရွိပဲ ေပ်ာက္ပါတယ္။

Nausea and Vomiting ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/02/nausea-and-vomiting.html
Anti Emetics အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား https://doctortintswe.blogspot.com/2015/01/anti-emetics.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၄-၁၁-၂ဝ၁၂
၂-၈-၂ဝ၁၇

၂၉-၃-၂ဝ၁၈