HIV အေၾကာင္း

Human Immunodeficiency Virus ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို အတိုေကာက္ေခၚတာ။ ယူအက္စ္ေအမွာ အၾကမ္းအားျဖင္း လူ ၇ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္က ပိုးရွိေနတာကို မသိၾက။ ျမန္မာျပည္မွာ မသိပါ။

ဒီပိုးကူးစက္ခံရရင္ ကိုယ္ထဲက CD4 cells ေခၚ ေသြးျဖဴဥေတြကို တိုက္ခိုက္မယ္။ T cells လို႔လည္းေခၚတယ္။ အဲတာေတြက ေရာဂါတခုခုဝင္လာတိုင္း ခုခံတိုက္ဖ်က္ေပးေနတာ။ အဲတာနည္းလာေလေလ ေရာဂါကို ခံႏိုင္ရည္ နည္းေလေလ။ ၾကာလာေတာ့ AIDS ေရာဂါျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ acquired immunodeficiency syndrome ကို အတိုေကာက္ေခၚတာ။

အဆင့္ ၃ ဆင့္ရွိတယ္။ ရက္တို၊ နာတာရွည္နဲ႔ AIDS ေရာဂါ။

၁။ Acute HIV infection ရက္တို
ပိုးဝင္ခံရျပီးေနာက္ ၂ ပတ္ကေန ၄ ပတ္။ ပိုးကိုခုခံတိုက္ထုတ္တဲ့ အင္တီေဘာ္ဒီေတြထြက္လာမယ္။ အဲတာကိုစစ္တာနဲ႔ ပိုးကူးစက္ခံထားတာကို သိမယ္။ HIV-antibody test လို႔ေခၚတယ္။ သူကေန တျခားလူေတြကို ကူးစက္ႏိုင္ေနျပီ။

၂။ Chronic HIV infection နာတာရွည္အဆင့္
CD4 cell အေရအတြက္ နည္းနည္းလာမယ္။ ေရာဂါခံစာရမွာေတာ့ မဟုတ္ေသးပါ။ ဆယ္ႏွစ္လည္းၾကာႏိုင္တယ္။ ဒိထက္မကလည္းၾကာႏိုင္တယ္။ ေဆးေသာက္ေနရင္ေတာ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြၾကာထိေနႏိုင္တယ္။

၃။ AIDS ေရာဂါ
ခုခံအားနည္းေနျပီ။ ေရာဂါပိုးေတြကို ခံႏိုင္ရည္ နည္းေနျပီ။ T cells ေတြအမ်ားၾကီး ဖ်က္ဆီးခံထားရျပီ။ opportunistic infections ေခၚ အခြင့္ေကာင္းယူျပီး ဝင္လာမဲ့ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ခံစားရေတာ့မယ္။

ဘယ္လိုကူးစက္သလဲ
လိင္မႈကေန ကူးစက္တယ္။ က်ားမလိင္အဂၤါအရည္ေတြထဲမွာ ပိုးပါေနတယ္။ ေဆးထိုးအပ္ကေနလည္း ကူးစက္တယ္။ ထိစပ္မႈရွိေပမဲ့ ပါေနတဲ့ပိုးအေရအတြက္ နည္းရင္ မကူးစက္ပါ။ ပိုးပါေနတဲ့ အရည္နဲ႔ ေသြးက ကိုယ့္ေသြးထဲဝင္မွသာ ကူးစက္တယ္။ ပိုးရွိမိခင္ကေန သူ႔ကေလးကို ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္နဲ႔ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္။

ကူးစက္ခံရျခင္းလကၡဏာမ်ား
တုပ္ေကြးမိတာနဲ႔ အေတာ္တူတယ္။ ကိုယ္ပူမယ္။ ခ်မ္းမယ္။ အေရျပားအနီျပင္ထြက္မယ္။ ညေခြ်းထြက္မယ္။ ၾကြက္သားေတြနာမယ္။ လည္ေခ်ာင္းနာမယ္။ အားနည္းေနမယ္။ တက္ေစ့ေတြေရာင္မယ္။ ပါးစပ္မွာ အနာေပါက္မယ္။

ဒုတိယအဆင့္မွာ ပိုးေတြကပြါးမ်ားလာမယ္။ တတိယအဆင့္မွာ ရုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္းနဲ႔ အာရံုေၾကာပိုင္း လကၡဏာခံစားရမယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်မယ္။ ညေခြ်းအလြန္ထြက္မယ္။ ဖ်ားလိုက္ေပ်ာက္လုိက္ေနမယ္။ ေမာပန္းေနမယ္။ ခ်ိဳင္း၊ ေပါင္ျခံနဲ႔ လည္ပင္းမွာ တက္ေစ့ေတြ ၾကီးေနမယ္။ ဝမ္းပ်က္မယ္။ ပါးစပ္၊ စအို၊ လိင္အဂၤါနား အနာေတြေပါက္မယ္။ ႏူမိုးနီးယား ဝင္မယ္။ အေရျပား၊ ပါးစပ္၊ တင္ပါး၊ မ်က္ႏွာမွာ နီညိဳေရာင္အကြက္ေတြေပၚလာမယ္။ စိတ္က်မယ္။ မွတ္ဉာဏ္နည္းမယ္။ အာရံုေၾကာ ခ်ိဳ႕ယြင္းမယ္။

HIV antigen test အင္တီဂ်င္စမ္းနည္းကို ပိုးကူးစက္ခံရျပီး ၃ ပတ္မွာစမ္းလို႔ရမယ္။ တခ်ိဳ႕ဓါတ္ခြဲခန္းေတြမွာသာ စစ္လို႔ရတယ္။ antibody test အင္တီေဘာ္ဒီစမ္းနည္းကို အမ်ားဆံုးသံုးရတယ္။ ၁၂ ပတ္ၾကမွသာ စမ္းေတြ႔ႏိုင္တယ္။ စမ္းသပ္မႈလုပ္သူ ၁၀၀၀ မွာ ၄ ေယာက္က ပိုးမကူးစက္ပဲ ကူးစက္တယ္လို႔ အေျဖထြက္ႏိုင္တယ္။ ေသခ်ာေအာင္ ေနာက္ လအနည္းငယ္မွာ ထပ္စစ္ပါ။

Opportunistic infections and diseases အခြင့္ေကာင္းယူ ကူးစက္ေရာဂါေတြ
1.    Tuberculosis (TB) တီဘီ။
2.    Cytomegalovirus ေရယံုဗိုင္းရပ္ကေန မ်က္စိ၊ အဆုတ္၊ အစာလမ္း၊ စတာေတြကိုေရာဂါရေစမယ္။
3.    Candidiasis မိႈပိးကေန ပါးစပ္၊ လွ်ာ၊ အစာမ်ိဳျပြန္၊ ဗဂ်ိဳင္းနာကို ေရာဂါရေစမယ္။
4.    Cryptococcal meningitis ဦးေႏွာက္ဖံုးလြာေရာင္ျခင္း။ ေခါင္းကိုက္၊ ဖ်ား၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း၊ လည္ပင္းတင္းေန။ လူအမူအယာေျပာင္း။
5.    Toxoplasmosis ေၾကာင္ေတြမွာေရာဂါရေစတဲ့ပိုး။ သီးေႏွာက္ေရာက္ရင္ တက္မယ္။
6.    Cryptosporidiosis အေကာင္ေတြမွာျဖစ္တဲ့ ကပ္ပါးေကာင္။ နာတာရွည္ဝမ္းပ်က္မယ္။
7.    Cancers ကင္တာ သူမ်ားထက္ပိုျဖစ္တယ္။
8.    Kaposi sarcoma နဲ႔ Lymphoma လင္ဖိုးမား ေခၚ တက္ေစ့ကင္ဆာ။
9.    Other complications တျခားေရာဂါေတြ။ Wasting syndrome ပိန္ခ်ံဳးက်လာမယ္။
10.    Neurological complications အာရံုေၾကာသက္ေရာက္မႈေတြ။ စိတ္မၾကည္လင္၊ သတိေမ့၊ လမ္းေကာင္းေကာင္းမေလွ်ာက္ႏိုင္၊

အေရးေပၚကာကြယ္မႈ
post-exposure prophylaxis (PEP) drugs ေခၚေဆးကို ၇၂ နာရီအတြင္းေသာက္သင့္တယ္။ (PrEP) လို႔လည္း ေခၚတယ္။ လိင္မႈကေနကူးစက္မွာကို ၉၉% နဲ႔ ေဆးထိုးအပ္ကေနကူးမွာကို ၇၄% ကာကြယ္မယ္။

ကုသနည္း
ပိုးကူးစက္ခံရျခင္းဟာ ေသဒဏ္က်တာ မဟုတ္ပါ။ antiretroviral therapy (ART) ေခၚ ေဆး ေသာက္ေနသူေတြဟာ AIDS ျဖစ္တဲ့အထိ မေရာက္သေလာက္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ပိုးရွာမေတြ႔တဲ့အထိ သက္သာလာႏိုင္တယ္။ သူမ်ားကိုလည္း ကူးစက္ခ်င္မွသာ ကူးစက္ေတာ့ပါမယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၃၁-၁၂-၂၀၁၉