Epilepsy အတက္ေရာဂါ

မေန႔ကလည္း တေယာက္ကေမးေသးတယ္။ အခုတေယာက္။ အရင္ကလည္း ေမးၾကတယ္။

၁။ မဂၤလာပါဆရာ၊ အသက္ ကေတာ့ ၂၂ ႏွစ္ပါ၊ က်ားေပါ့။  ၃ နွွစ္ ၅နွစ္ ေလာက္မွာ အတက္ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္ဆရာ။ တစ္ေန႔ကို သံုးေလးခါေလာက္ျဖစ္တယ္ဆရာ။ ၇ ေလာက္မွာေပ်ာက္သြားတယ္ဗ်။ ျပီးေတာ့ ၁၁ ႏွစ္ေလာက္မွာတခါ ျပန္ျဖစ္တယ္ဗ်။ ၃ နွစ္ေလာက္ျဖစ္ျပီး Carbamazepine ေဆးေသာက္ခိုင္းျပီး ျပန္မျဖစ္ေတာ့ဘူးဗ်။ ဒါေမမ့ဲ  တခါတခါ ဘယ္လိုေျပာရလဲ အေၾကာဆြဲတ့ဲအဆင့္ေတာ့မဟုတ္ဘူးဗ်။ အသိစိတ္ကေန ျဖစ္ေနတယ္ ေျပာျပရခက္တယ္ဗ်။ ညညဆို ညည္းတြားတယ္ဗ်။ ေဆးကေတာ့ ေန႔တိုင္းေသာက္ေနရတုန္း ညည ဘာေၾကာင့္ညည္းတာလဲ ျပန္ျဖစ္ႏိုင္လား ဒီထက္ေကာင္းတ့ဲေဆးရွိလားး ထိုးေဆးတို႔ ေက်းဇူးျပဳျပီး အၾကံေပးပါဦးဆရာ။

၂။ မဂၤလာပါဆရာ  ကြၽန္မသမီးေလးက ၁ ႏွစ္ပါဆရာ။ သမီးေလး ၆ လထဲကစၿပီး အတက္ေရာဂါျဖစ္ေနတယ္ဆရာ။ ကေလးေဆးရံုတင္လိုက္ေတာ့ ကေလးကဖ်ားလို႔တက္တာတဲ့ ၆ ႏွစ္အထိ အဲ့လိုဖ်ားတိုင္းတက္မယ္လို႔ ေျပာလိုက္တယ္ဆရာ။ က်မလဲ အျမဲဂ႐ုစိုက္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း ကေလးက မဖ်ားလဲတက္တက္လာတယ္ဆရာ။ တလတခါ အခုဆို တပတ္တခါေလာက္ကို တက္တက္ေနတယ္ဆရာ။ သူတက္ရင္ မ်တ္လံုးက အေပၚကိုလန္တယ္။ လက္ေတြဆုပ္တယ္။ ေျခေခ်ာင္းေလးေတြကုပ္တယ္။ ႏႈတ္ခမ္းေလးေတြျပာတယ္။ သြားေတြေစ့သြားတယ္။ လွ်ာကိုက္မိမွာစိုးလို႔ အရင္ကဆို က်မ လက္ေခ်ာင္းေလးထည့္ထားၿပီး သူ႔ပါ့စပ္ထဲကိုထည့္ထားေပးတယ္ဆရာ။ ေနာက္ပိုင္း သြားေပါက္လာေတာ့လက္ထည့္တာ အရမ္းကိုက္ေတာ့ မထည့္ႏိုင္ေတာ့ဘူးဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳၿပီးေျဖေပးပါဆရာ။

ေဆာရီး။ ေမးခြန္း ႏွစ္ခုလံုးက ပို႔စ္မွာသံုးမွာျဖစ္လို႔ သတ္ပံုေတြ ျပင္လိုက္ပါတယ္။ တစ္လတစ္ခါ၊ တစ္ပတ္တစ္ခါ။

ကမာၻမွာ ဒီေရာဂါသည္ေပါင္း သန္း ၅ဝ ရွိတယ္။ ၉ဝ% က ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္ေတြမွာ ေနၾကတယ္။ ေရာဂါခြဲ အမ်ိဳးအစားေပါင္း ၄ဝ ရွိတယ္။ အရင္တံုးက က်ိန္စာသင့္ခံရသူလို႔ ယူဆခံခ့ဲၾကရတယ္။ ဆိုးဝါးလြန္းတဲ့ စိတ္ေဝဒနာသည္ေတြ၊ ကုမရတဲ့ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါသည္ေတြနဲ႔အတူ သူတို႔ကို ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားခဲ့ဘူးတယ္။ အခုထိလဲ တန္ဇန္နီးယားနဲ႔ တျခားအာဖရိကႏိုင္ငံေတြမွာ မေကာင္းဆိုးဝါး ျပဳစားခံရသူေတြလို႔ မွတ္ယူၾကတံုးဘဲ။

အတက္ေရာဂါဟာ ဦးေႏွာက္ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။ စိတ္ေရာဂါ မဟုတ္ပါ။ Neurons ဆိုတဲ့ အာရံုေၾကာအစုကေန မွားတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ပို႔လႊတ္လိုက္လို႔ မေတာ္တဲ့ အာရံုခံမႈ၊ စိတ္ထဲျဖစ္ေပၚမႈနဲ႔ ၾကြက္သားေတြ ျပင္းျပင္းထံထံ ေကြးဆန္႔ေစျပီး၊ သိတိလက္လြတ္ျဖစ္ေစတယ္။

ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းခံေတြ မ်ားတယ္။
- ဖ်ားနာတာ၊
- ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္မိတာ။
- ဦးေႏွာက္ ဖြံ႔ျဖိဳးမႈ မမွန္တာ၊ (ေမးခြန္းထဲက ကေလး အဲဒါျဖစ္တာေနမယ္။)
- ပတ္ဝန္းက်င္ကို သတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာဂါျဖစ္ေတာထဲမွာ ဒီေရာဂါလဲပါေနတယ္။
- တျခားဟာေတြပါ ရွိႏိုင္တယ္။
• ကုသတာ ခ်က္ခ်င္း လုပ္ရတယ္။
• တခါေလာက္ တက္တာနဲ႔ေတာ့ ဒီေရာဂါလို႔ ေျပာမရေသးဘူး။
• မကူးစက္ပါ။
• ဖ်ားလို႔တက္တာလို တခါတက္ တခါ ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္မွာ မဟုတ္ပါ။
• မတက္သ၍ လံုးဝလူေကာင္းပါဘဲ။

အတူေန၊ အတူသြား၊ အတူကစား၊ အတူစာသင္ၾကားသူမ်ား သိထားရမယ္။ တက္တယ္ဆိုရင္ ေဘးကလူေတြ ျပာျပာသလဲ မျဖစ္ပါနဲ႔။ ျဖစ္ေနတဲ့လူကို ေနရာ မေရြ႕ပါနဲ႔။ သူလႈတ္ရွားေနသမွ် ရပ္တန္႔ေအာင္ လုပ္ဘို႔ မၾကိဳးစားပါနဲ႔။ သူျပန္သတိရလာေအာင္ဆိုျပီး ေအာ္ျပီး ေခၚမေနနဲ႔။ အတင္းႏွိပ္-ခ်ိဳးတာ မလုပ္ပါနဲ႔။ သူ လိမ့္က်မွာ ထိခိုက္မွာ စတာေတြသာ ဖယ္ရွာေပးပါ။ သူ႔ကို ေဘးတဖက္လွည့္ေပးပါ။ ပါးစပ္ထဲက ထြက္တာ၊ အန္တာေတြ သူ႔ေလလမ္းထဲ ဝင္မသြားေအာင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းအံုးစရာတခုခု လုပ္ေပးပါ။ သူ႔ပါးစပ္ကို အတင္းဟဘို႔ မၾကိဳးစားပါနဲ႔။ ပါးစပ္ထဲ တခုခုထည့္ဘို႔ မလုပ္ပါနဲ႔။ (ဒါက ေနာက္ဆံုး လက္ခံတဲ့နည္း ျဖစ္တယ္။ အရင္က လွ်ာမကိုက္မိေအာင္ ပါးစပ္ထဲကို တခုခု ထည့္ေပးတယ္။ ဂ်ဴလီယက္ဆီဇာမွာ ဒီေရာဂါရွိလို႔ အဲလိုလုပ္တာကို ကလီယိုပက္ထရာ ဇာတ္ကားထဲမွာပါတယ္။

အတက္မွန္သမွ် အမ်ားစုဟာ မေသေစပါ။ ဆရာဝန္ ေျပးေခၚစရာေတာင္ မလိုတတ္ပါ။ ၅ မိနစ္ေနလို႔မွ သတိမရ-အတက္မရပ္ရင္ ေခၚပါ။ သူအတက္ရပ္ရင္ စိတ္ေတြ ရႈတ္ေထြး၊ မၾကည္မလင္ ျဖစ္ေနလိမ့္မယ္။ အသာအိပ္ပါ၊ နားပါေစ။ ေဆးေဆာင္ထားပါ။ ေန႔တိုင္း ေသာက္သင့္တယ္။ ေန႔တိုင္း ေသာက္ရမဲ့ ေဆးကို ေမ့သြားရင္ သတိရခ်ိန္မွာေသာက္ပါ။ ဒီေန႔တက္လို႔ ပိုေသာက္ စရာမလိုပါ။ ဆရာဝန္ကလိုမွ တိုးေပးပါလိမ့္မယ္။

အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့စားေဆး (၂ဝ) ရွိတယ္။ Carbamazepine (Tegretol), Clorazepate (Tranxene), Clonazepam (Klonopin), Ethosuximide (Zarontin), Felbamate (Felbatol), Fosphenytoin (Cerebyx), Gabapentin (Neurontin), Lacosamide (Vimpat), Lamotrigine (Lamictal), Levetiracetam (Keppra), Oxcarbazepine (Trileptal), Phenobarbital (Luminal), Phenytoin (Dilantin), Pregabalin (Lyrica), Primidone (Mysoline), Tiagabine (Gabitril), Topiramate (Topamax), Valproate semisodium (Depakote), Valproic acid (Depakene), and Zonisamide (Zonegran).

EEGs and brain scans လုပ္ျပီး စစ္ၾကည့္တယ္။ ေပ်ာက္ေအာင္ေတာ့ မလုပ္ႏိုင္ပါ။ ထိန္းလို႔ရပါတယ္။ ေဆးေတြနဲ႔မရရင္ ခြဲစိတ္တာလဲ လုပ္ပါေသးတယ္။ Vagus nerve stimulation နည္းက ရင္ပတ္မွာ တပ္ေပးမဲ့ ကရိယာေလးကေန လွ်ပ္စစ္ပို႔ေပးေနမယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္ အတက္ၾကမ္းရင္ အထဲကကေလး ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ အတက္ေဆးေတြကလဲ ကေလးဆီ ေရာက္လို႔ ဆရာဝန္နဲ႔ ညွိရမယ္။ အတက္ရပ္ေဆးတခ်ိဳ႕နဲ႔ ကိုယ္ဝန္တားေဆး တြဲမေရးရတာရွိတယ္။

တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီေရာဂါရွိရင္ ကားေမာင္းခြင့္ မေပးဘူး။ အင္းယားကန္မွာ ေရကူးတယ္လို႔ သတင္းထြက္ခဲ့တဲ့ ဂၽြန္ဝီလွ်ံယက္ေတာ ဝက္ရူးျပန္ ေရာဂါေၾကာင့္ အင္းစိန္ေထာင္ကေန ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီး ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရံုေၾကာဌာန ကိုေဆးလာကုေသးသတဲ့။ ျမန္မာတိုင္းရင္းေဆးနည္းေတြမွာ ျမင္းခြာရြက္၊ သနပ္ခါးအရြက္၊ ငွက္ေပ်ာသီးေတြသံုးတာ ဖတ္ရတယ္။ အစားအစာ အေရးပါတယ္။ Ketogenic diet ေခၚတယ္။ High in fat and low in carbohydrates အဆီ မ်ားျပီး၊ ကယ္လိုရီနဲတာ စားရတယ္။

ဝက္ရူးျပန္ဆိုတဲ့ ျမန္မာလုိ အေခၚကိုလဲ ေျပာင္းသင့္တယ္။ ဟစ္ပိုခေရးတီးစ္ကေတာ့ ဝက္ရူးျပန္ေရာဂါကို လူေတြ နားလည္လာၾကတဲ့ တေန႔ၾကရင္ ဘုရားသခင္အလိုအရျဖစ္ရတာဆိုတာ သိလာပါလိမ့္မယ္တဲ့။

Elastic epilepsy အတက္ေရာဂါတမ်ိဳး http://doctortintswe.blogspot.com/2015/10/elastic-epilepsy.html
Epilepsy အတက္ေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/11/epilepsy-1.html
Seizure First Aid တက္ေနသူကို ေရွးဦးသူနာျပဳစုျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2017/03/seizure-first-aid_9.html

Dr. တင့္ေဆြ
၂၅-၆-၂ဝ၁၇