Rh factor and pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ Rh ေသြးအုပ္စု

၁။ အသက္ ၃၂၊ အမ်ိဳးသမီး၊ ကိုယ္၀န္က ၃၄ ပတ္၊ ေသြးအမ်ိဳးအစား AB (Negative)၊ ဆရာ၀န္တေယာက္က ေမြးလာတဲ့ကေလး ေသြးက AB (Positive) ျဖစ္ရင္ ၇၂ နာရီအတြင္း ေဆးထိုးကမယ္ေျပာတယ္ဆရာ။
ေနာက္ဆရာ၀န္တေယာက္က မေမြးခင္း ၃၂ ပတ္ မွာ ေဆးထိုးကမယ္ေျပာတယ္ဆရာ။ အခု ၃၄ ပတ္ျဖစ္ေနၿပီဆရာ။ မေရမရာေတြေျပာေနလို႔ဆရာ။ ဘယ္ဟာကအမွန္ဆိုတာသိခ်င္လို႔ပါဆရာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

၂။ မဂၤလာပါဆရာ ဆရာ့စာေတြမ်ားမ်ားဖတ္လို႔ Rh  ေသြးအေၾကာင္းေတြ သိသင့္သေလာက္သိပါျပီ။ က်မက Rh O negative ပါ။ အသက္ ၃၇နွစ္ပါ။  ပထမကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ေသြးစစ္ၾကည့္မွ သိတာပါ။ ကိုယ္ဝန္ ၂၈ ပတ္မွာ Rhlg တလံုးနဲ႔ ေမြးျပီး Rhlg ေဆးတလံုးထိုးေပးပါတယ္။ ေဆးနွစ္လံုးထိုးလိုက္ရပါတယ္ဆရာ။ သံုးႀကိမ္မျပည့္လိုက္ပါ။ ပထမသမီးေလးက ၂ နွစ္ေက်ာ္လာျပီ။ က်န္းမာေရးေကာင္းပါတယ္။ ကေလးကို ေသြးမစစ္ၾကည့္ရေသးပါ ဆရာ။ ဒုတိယကေလးယူလ်ွင္ ဆိုးက်ိဳးက ဘယ္ေလာက္ထိ ျဖစ္နိဳင္ပါသလဲဆရာ။ ကံေကာင္းလို႔ အသက္ရွင္ခဲ့လ်ွင္ ကေလးကႀကီးျပင္းလာခဲ့လ်ွင္  က်န္းမာေရးမေကာင္းျခင္းနဲ႔ပဲ အသက္ဆက္ရမွာလားဆရာ။ ဒီလိုဆိုလ်ွင္ေတာ့ ကေလးကို ဒုကၡေတာထဲ မေခၚရက္ေတာ့ပါရွင္။ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ႀကီးျပင္းလာတဲ႔ ကေလးေတြရွိပါသလားရွင္။ ေမ်ွာ္လင့္ခ်က္ရွိလ်ွင္ ဒုတိယ အမႊာသားေလးလိုခ်င္ပါတယ္။ ပထမကေလးက ဗိုက္ခြဲေမြးတာပါရွင့္။ ဆရာ့အေျဖကို အားကိုးစြာ ေစာင့္ေမ်ွာ္ေနပါမည္။ ဆရာ က်န္းမာသက္ရွည္ပါေစ။ အမ်ိဳးသားက ေသြး Rh O+ ပါဆရာ။

Rhesus (Rh) factor အာရ္အိတ္ခ်္-ဖက္တာ
လူတေယာက္ရဲ႕ ေသြးနီဥေတြအေပၚယံမွာ ေမြးရာပါ ပရိုတင္းတမ်ိဳးရွိတာကို စမ္းေတြ႔သူကို Rh positive လို႔ေခၚတယ္။ မေတြ႔ရင္ Rh negative လို႔ေခၚတယ္။ Rh antigen အာရ္အိတ္ခ်္-အင္တီဂ်င္ ၃ဝ ထဲမွာ အဓိက အင္တီဂ်င္ ၅ ခု ရွိတယ္။ D, C, c, E နဲ႔ e ေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒီအထဲက D antigen ဒီ-အင္တီဂ်င္က အေရးအပါဆံုး ျဖစ္တယ္။ Rh +ve ဆိုတာ ဒီ D ရွိတာျဖစ္တယ္။

Rh blood group system အာရ္အိတ္ခ်္စနစ္
၁၉၃၉ ခုႏွစ္မွာ အာရ္အိတ္ခ်္စနစ္ကို Philip Levine နဲ႔ Rufus Stetson ပညာရွင္ ၂ ဦးကေန စေတြ႔တယ္။ ၃၁ ႏိုင္ငံက လူေပါင္း ၂၂၆၁ဝ၂၅၂၄၄  (သန္း ၂ ေထာင္ေက်ာ္) ကို စာရင္းေကာက္တယ္။ ရလဒ္ေတြကေတာ့ -
O (+) = 36.44%
A (+) = 28.27%
B (+) = 20.59%
AB (+) = 5.06%
O (-) = 4.33%
A (-) = 3.52%
B (-) = 1.39%
AB (-) = 0.45%

ဒါေၾကာင့္ Rh (+) ျဖစ္သူ 90.35% နဲ႔ Rh (-) ျဖစ္သူ 9.65% ရွိတယ္။ အာရ္အိတ္ခ်္အႏုတ္ရွိသူေတြက အာရွမွာ ဝ႕၃% ရွိျပီး၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ၁၅% ရွိတယ္။ အာရွသားေတြ ကံေကာင္းတယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ေတာ့ Rh အဆင္မသင့္တာျဖစ္ေနရင္ ထိခိုက္မွာေသခ်ာတယ္။ မိခင္က Rh အႏုတ္ျဖစ္ေနရင္ ကိုယ္ထဲမွာ အႏုတ္ကိုဆန္႔က်င္တဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) နည္းနည္းျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ တကယ္လို႔ ကေလးေသြး နည္းနည္းနဲ႔ မိခင္ေသြးထိစပ္မိရင္ မိခင္ကိုကေနတုန္႔ျပန္မႈျဖစ္လာမယ္။ ကေလးကို မတည့္ေစတာျဖစ္ေစမယ္။ မိခင္က အဲဒီ အင္တီေဘာ္ဒီကို ယဥ္တဲ့အေျခအေနျဖစ္မယ္။ ဒါေပမယ့္အခ်င္းကေနတဆင့္ ကေလးဆီေရာက္ရင္ တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္ေစမယ္။ ကေလးေသြးနီဥေတြကို ေျခဖ်က္မယ္။ ေသြးအားနည္းလာေစမယ္။ (ဟီမိုလစ္တစ္) ေသြးအားနည္းေရာဂါလို႔ ေခၚတယ္။ ေနမေကာင္းတဲ့အထိျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ ဦးေႏွာက္ကိုပါသက္ေရာက္မယ္။ ကေလးဆံုးတဲ့အထိလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

သားဦးကိုယ္ဝန္မွာ သိပ္ဒုကၡမေပးပါ။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္ေတြမွာ အထဲကကေလးဟာ Rh positive အေပါင္းျဖစ္ေနရင္ မေအေသြးထဲက အင္တီေဘာ္ဒီေတြကေန ကေလးရဲ႕ေသြးကို ဆန္႔က်င္ေစလိမ့္မယ္။ အခ်င္း-ခ်က္ၾကိဳးကေန တဆင့္ ေသြးကဆက္စပ္ေနတယ္။ ဒီအခါမွာ ကေလးမယ္ Rh disease အာရ္အိတ္ခ်္ေရာဂါရလာမယ္။ အသက္ကိုပါ ရန္ရွာႏိုင္တယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာမွာသာမကဘဲ Rh positive blood နဲ႔ ေတြ႔ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ တျခားအေျခအေနတြျဖစ္တဲ့ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္း၊ သားအိမ္ျပင္ပသေႏၶတည္ျခင္း၊ စပ်စ္သီးကိုယ္ဝန္ျဖစ္ျခင္း၊ ေရျမြာရည္ေဖါက္ျခင္း၊ Chorionic villus sampling စစ္ေဆးနည္းလုပ္ျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး ေသြးသြန္ျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး ဒဏ္ရာရျခင္း၊ ကေလးအေနအထား မွန္ေအာင္ လွည့္ေပးရျခင္းေတြမွာလဲ ေဆးထိုးဘို႔ လိုမယ္။

တကယ္လို႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး မိခင္ေလာင္းေသြးထဲမယ္ အင္တီေဘ္ဒီေတြ ရွိေနျပီးသား ေတြ႔ရရင္ Rh immune globulin ေဆးထိုးလဲ အေၾကာင္းမထူးပါ။ ကေလးကိုသာ ဂရုတစိုက္ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မယ္။ လိုအပ္လာရင္ေတာ့ ကေလးကို ေသြးသြင္းေပးရလိမ့္မယ္။ မေမြးခင္လဲ သြင္းေပးႏိုင္တယ္။ ေမြးျပီးျပီးခ်င္းလဲ ေသြးသြင္းေပးႏိုင္တယ္။

• မိခင္ Rh positive + ဖခင္ Rh positive = ကေလး Rh positive ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။
• မိခင္ Rh negative + ဖခင္ Rh negative = ကေလး Rh negative ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။
• မိခင္ Rh positive + ဖခင္ Rh negative = ကေလး Rh positive or Rh negative ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။

မိခင္ေလာင္းဟာ Rh negative အႏုတ္ျဖစ္ေနရင္ ေဆးစစ္ရမယ္။ Antibody screen ေခၚတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ပထမ ၃ လထဲမွာ တခါ နဲ႔ ၂၈ ပါတ္မွာတခါ လုပ္ရမယ္။ အင္တီေဘ္ဒီေတြ မထုတ္ေသးရင္ Rh immunoglobulin (RhIg) ေဆး ထိုးရမယ္။ ေဆးကနာတယ္။ ကိုယ္ပူတတ္တယ္။ ေမြးလာတဲ့ကေလးက Rh negative ျဖစ္ေနရင္ ဘာမွ လုပ္စရာမလိုပါ။ Rh positive ဆိုရင္ေတာ့ မိခင္ကို ကေလးေမြးျပီးတာနဲ႔ ေဆးထပ္ထိုးရမယ္။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္ေတြမွာလဲ ကေလးက Rh positive ျဖစ္ေနရင္ ေဆးထိုးရမယ္။

RhIg ေဆးကို မိခင္က Rh-negative blood ရွိျပီး ယဥ္ပါးတာမျဖစ္ရင္ ၂၈ ပါတ္ေလာက္စေန ေမြးတဲ့အထိထိုးေပးမယ္။ ကေလးက Rh-positive ျဖစ္ေနရင္ မိခင္ကို RhIg ေနာက္ထပ္တလံုးထိုးမယ္။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ ကေလးက Rh-positive ျဖစ္ေနရင္ ထိုးရမယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္တာ၊ ဖ်က္တာ၊ သားအိမ္ျပင္ပသေႏၶတည္ျပီး်ပက္တာေတြျပီးရင္လည္း ေနာက္ထပ္ အင္တီေဘာ္ဒီေတြထပ္မထုတ္ေအာင္ ေဆးထိုးသင့္တယ္။

• Blood donation ျမတ္ေသာနီေသာ ေသြး http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/blood-donation.html
• Blood Grouping (A, B, AB, O) ေအ၊ ဘီ၊ ေအဘီ၊ အို ေသြးအုပ္စု ဇယား http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/b-ab-o.html
• Blood donation rules ေသြးလွဴျခင္းဥပေဒသမ်ား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/02/blood-donation-rules.html
• Blood Types and Paternity Determination ေသြးအုပ္စုမ်ား ဖခင္စစ္-မစစ္ အျငင္းမပြါး http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/blood-types-and-paternity-determination_10.html
• Rh blood group system အာရ္အိတ္ခ်္ေသြးအုပ္စုခြဲနည္း http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/rh-blood-group-system.html

Dr. တင့္ေဆြ