Birth control methods for breastfeeding mothers ႏို႔တိုက္မိခင္ေတြအတြက္ ကိုယ္ဝန္တားနည္းမ်ား

မဂၤလာပါဆရာ။ သမီးအသက္ ၃၁ ႏွစ္ပါ။ ကေလးဗိုက္ခြဲေမြးထားတာ ၇ လခြဲရွိပါျပီ။ ကေလး ၃ လကစ၍ Excluton တားေဆးေသာက္ခဲ့ပါတယ္။ Menstruation လည္းမလာေသးပါ။ ယခုကေလး ၇ လ ေက်ာ္ေရာက္ေတာ့ Marvalon ေျပာင္းေသာက္ေနတာအဆင္ေျပပါ႕မလားရွင္႔။ကေလးႏို႕တိုက္တာထိခိုက္ပါသလားဆရာ။ Marvalon ေသာက္ရင္ Menstruation လာပါ့မလားဆရာ။ ကေလးႏို႔တိုက္တာသက္ေရာက္မႈရွိမရွိနဲ႔ ကိုယ္ဝန္တားႏိုင္မႈရွိမရွိ သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။

ကေလးႏို႔တိုက္ေနတံုးမွာ တားနည္းေရြးရမယ္။ ေရြးတာမမွန္ရင္ ႏိုထြက္နည္းေစတယ္။ ကေလးကိုႏို႔တိုက္ေနျခင္းဟာ သဘာဝတားနည္းျဖစ္တယ္။ ၆ ပတ္အထိလို႔ ကိုယ္ဝန္မရေအာင္ အတူေနႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြက အနာက်က္တာျမန္ၾကလို႔ ေမြးျပီး ၂ ပတ္မွာ အတူေနႏိုင္တဲ့အထိ ေကာင္းလာေနသူေတြရွိတယ္။ တခ်ိဳ႕က ၄ ပတ္ေနရင္ အဆင္သင့္ျဖစ္ၾကျပီ။ ကာယကံရွင္ကိုယ္တိုင္ကလည္း အဆင္သင့္ျဖစ္ျပီဆိုတာ သိသူေတြရွိပါတယ္။

(၁) ကြန္ဒြမ္၊ ေယာက္်ားသံုးနဲ႔ မိန္းမသံုးရွိတယ္။

(၂) IUD/IUCD သားအိမ္ထဲပစၥည္းထည့္နည္း။ အမ်ားစုက ၅ ႏွစ္တခါအသစ္လဲရတယ္။ Mirena, ParaGard ကို ၁ဝ-၁၂ ႏွစ္ ထည့္ထားႏိုင္တယ္။

(၃) Mirena သားအိမ္ထဲပစၥည္းက ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးကို နည္းနည္းခ်င္းထုတ္ေပးေနတယ္။ ၅ ႏွစ္အထိထည့္ထားႏိုင္တယ္။

(၄) Depo-Provera ဒီပိုထိုးေဆး။ ၃လ တခါထိုးရမယ္။ သတိထားဘို႔က ရာသီနည္းမယ္။ တခ်ိဳ႕ရာသီမလာဘူး။ စိုးရိမ္စရာေတာ့မဟုတ္ပါ။ အရိုးပါးတာ သူမ်ားထက္ပိုတယ္။ လူဝေစႏိုင္တယ္။ လိင္စိတ္နည္းသူလည္းရွိတယ္။

(၅) Implants (အင္မ္ပလန္႔) အေရျပားေအာက္ထည့္ထားရတဲ့ ေဆးေခ်ာင္း။ ၃ ႏွစ္အထိထားႏိုင္တယ္။ Implanon (အင္ပလန္ႏြန္)။ (ဒီပို) ထိုးေဆးလို ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိႏိုင္တယ္။

(၆) Minipill ကိုယ္ဝန္တားအေသးစားေဆးျပားမွာ ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးတည္းပါတယ္။ စားေဆးနာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။
- Aizea (desogestrel)
- Cerazette (desogestrel)
- Cerelle (desogestrel)
- Exluton
- Nacrez (desogestrel)
- Micronor (norethisterone)
- Noriday (norethisterone)
- Norgeston (levonorgestrel)
- Nor-QD (norethindrone)
- Micronor (norethindrone)
- Zelleta (desogestrel)

ရာသီစဆင္းတဲ့ရက္ကေနစျပီး တေန႔ ၁ ျပားေသာက္ပါ။ ေန႔တိုင္း ေသာက္ေနက်အခ်ိန္မွာ အခ်ိန္တူေသာက္ပါ။ ေဆးကပ္တခု ကုန္ရင္ ေနာက္ကပ္သစ္တခု စေသာက္ပါ။ တခ်ိဳ႕မွာ (၃၅) ျပားပါတယ္။ ရာသီက ၂ လမွ တခါသာ လာမယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္-ဖ်က္သူေတြလဲ ေသြးဆင္းတဲ့ ပဌမရက္ေန႔မွာ ေဆးျပားစေသာက္ပါ။

အက်ိဳးရွိတာေတြ = ကေလးႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္လဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ေဆးျဖတ္တာနဲ႔ ကေလးျပန္ရဘို႔ လြယ္တယ္။ ရာသီနဲ႔ဆက္စပ္ေနမဲ့ Sickle cell disease ေရာဂါနဲ႔ Dermatitis ေရာဂါေတြကို ကုသရာမွာ သံုးႏိုင္တယ္။ ေသြးဆင္နည္းလို႔ ေသြးအားနည္းတာ သက္သာမယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္သူေတြလဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးေရာဂါရွိသူေတြအတြက္ စိတ္ခ်ႏိုင္တယ္။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = ေဆးစေသာက္ကာစ အေစာပိုင္းလေတြမွာ ရာသီမမွန္တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ နည္းတယ္။ တခ်ိဳ႕ မ်ားတယ္။ ရာသီမလာဘဲေနတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တလအထိေနာက္က်သြားရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ အသားဝါျဖစ္လာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ ဝက္ျခံထြက္မယ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္မယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ရင္သားတင္း-နာမယ္၊ ဒါေတြကလဲ ေစာေစာပိုင္းလေတြမွာသာ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ လူက ဝလာႏိုင္တယ္။ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲေဆးေလာက္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မတက္ဘူး။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဆက္မတိုးေတာ့ဘူး။ ဆီးခ်ိဳရွိေနသူေတြ သတိထားေပးရမယ္။ ဆီးခ်ိဳကိ္ု အထိန္းရခက္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ေရာင္တာ ျဖစ္ေစႏိုင္လို႔ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ အတက္ေရာဂါ၊ (မိုင္ဂရင္း) ေရာဂါ၊ ေသြးတိုး၊ ပန္းနာေရာဂါရွိသူေတြက သတိထားေသာက္ရမယ္။ ေဆးေသာက္ကာစ ပဌမတႏွစ္မွာ ၃ လတၾကိမ္ ေဆးစစ္သင့္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း ၆ လတခါစစ္သင့္တယ္။ လိင္စိတ္နည္း၊ စိတ္မူေျပာင္း၊ စိတ္ဓါတ္က်၊ ၁ဝဝ မွာ ၁ ေယာက္ကေန ၁၃ ေယာက္အထိ ပဌမ ၁ ႏွစ္အတြင္းမွာ ကိုယ္ဝန္ရတာေတြ႔ရတယ္။ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲထက္ ဒီလိုျဖစ္တာ ပိုမ်ားတယ္။ တကယ္လို႔ ကိုယ္ဝန္ရလာရင္ သိဘို႔ခက္တတ္တယ္။ ကံမေကာင္းရင္ သားအိမ္ျပင္ပမွာ သေႏၶတည္ႏိုင္တယ္။ Functional ovarian cysts မ်ိဳးဥအိမ္ အက်ိတ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မခြဲဘဲလဲ ေပ်ာက္ႏိုင္တယ္။ STDs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြကို မကာကြယ္ႏိုင္ဘူး။

ဘယ္ေလာက္ထိေရာက္သလဲ = (သီအိုရီ) အရေျပာရရင္ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲနဲ႔ အတူတူထိေရာက္တယ္။ နည္းနည္းေလးေတာ့နည္းတယ္။ အခ်ိန္တူေသာက္ဘို႔၊ ရက္မပ်က္ဘို႔ ပိုလိုတယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္ေနသူေတြမွာ ၆ လ အတြင္းေသာက္ရင္ ၁ဝဝ% ကိုယ္ဝန္မရဘူး။ ကေလး ႏို႔မတိုက္ေနသူေတြမွာ ၉၉႕၅% ကိုယ္ဝန္မရဘူး။ ေဆး ၂ မ်ိဳးတြဲ ၉၉႕၇-၉၉႕၉% မရေစဘူး။ ေဆးတရက္ပ်က္လို႔ ကိုယ္ဝန္ရလမ္းက ၂ မ်ိဳးတြဲထက္ပိုမယ္။ ကေလးေမြးထားျပီး ကေလးကိုလဲ ႏို႔အျပည့္အဝတိုက္ေနမယ္ ရာသီလဲ ျပန္မေပၚေသးရင္ ၆ လအထိ၊ ကေလး ေမြးထားျပီး ကေလးကို ႏို႔မတိုက္ရင္ ၂၁ ရက္အထိ ကိုယ္ဝန္ရလမ္း အလြန္နည္းတယ္။

သတိထားစရာေတြ = ရာသီတလ ေသြးစဆင္းတဲ့ရက္ကေန စေသာက္တာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္တယ္။ ေဆးေသာက္အျပီး ၄-၂၂ နာရီအတြင္းမွာ သားအိမ္အဝအခြ်ဲ ေစးပ်စ္တာက အမ်ားဆံုးအခ်ိန္ ျဖစ္လို႔ မနက္ခင္း ေဆးေသာက္ျပီး ညမွာအတူေနတာ အေကာင္းဆံုးအစီအစဥ္ျဖစ္တယ္။ ရာသီစလာတဲ့ရက္မွာ စေသာက္ေပမဲ့ ရာႏွဳန္းျပည့္ ေသျခာေအာင္ ေဆးစေသာက္ျပီးေနာက္ ၄၈ နာရီအတြင္း အတူေနရင္ (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ။ ေဆးေသာက္ခ်ိန္ထက္ ၃ နာရီ ေနာက္က်သြားရင္ ၄၈ နာရီအတြင္း အတူမေနပါနဲ႔။ ေနျဖစ္ရင္ အေရးေပၚတားေဆးေသာက္ပါ။ တရက္ေနာက္က်သြားရင္ ေနာက္ရက္မွာ ေဆး ၂ လံုးတခါတည္း ေသာက္ပါ။ ၄၈ နာရီ အတူမေနပါနဲ႔။ ဒါမွမဟုတ္ (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ။ ေဆးတကပ္ကုန္တာနဲ႔ ရာသီ လာလာ-မလာလာ၊ ေနာက္ေဆးတကပ္ ဆက္ေသာက္ပါ။ အတူမေနျဖစ္ေသးလဲ ဆက္ေသာက္ပါ။ ၁-၇ ရက္အထိ ေဆးေသာက္တာ ေနာက္က်သြားရင္ (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ။ ေဆးေသာက္ျပီး ၂ နာရီအတြင္း အန္ရင္ ေနာက္ ၁ လံုးေသာက္ပါ။ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိးတြဲေဆးကေန ဒီအမ်ိဳးအစားကို ေျပာင္းခ်င္ရင္ (ေဟာ္မုန္းပါ) အရင္ေသာက္ရတဲ့ေဆးျပား ေသာက္ေနတံုးမွာ ခ်က္ခ်င္း ေျပာင္းေသာက္ပါ။ St. John's Wort တိုင္းရင္းေဆး၊ Rifampin တီဘီေဆး၊ Griseofulvin ေပြး-မိႈေဆး၊ Phenobarbitone, Phenytoin, Primidone, Carbamazepine, Dichloralphenazone အတက္သက္သာေဆး၊ HIV ေဆးတခ်ိဳ႕၊ ပ႗ိဇီဝေဆးတခ်ိဳ႔႕ေတြနဲ႔ တြဲမေသာက္သင့္ပါ။ ကေလးလိုခ်င္လို႔ ေဆးရပ္ခ်င္ရင္ ေဆးကပ္မကုန္ေသးလဲ ရပ္လိုက္ႏိုင္တယ္။ ၂၄ နာရီအတြင္း ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္တယ္လို႔ ထင္မွတ္ထားရမယ္။ ရက္လဲမွတ္လို႔ လြယ္ေအာင္ ရာသီမွန္ေစျပီးမွ ကေလးယူသင့္တယ္။ ေဆးရပ္အျပီး ၾကားထဲမွာ (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ။ ေဆးျဖတ္ျပီး ကိုယ္ဝန္ရခ်င္ရင္ ေဖါလစ္အက္စစ္ကို တလၾကိဳေသာက္ႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းတယ္။

ဒီလိုအမ်ိဳးသမီးေတြ မေသာက္သင့္ပါ = အပ်ိဳျဖစ္ကာစ ရာသီရက္မမွန္ေသးသူေတြ၊ Thrombophlebitis, Thromboembolic processes ေသြးျပန္ေၾကာေရာဂါရွိသူ၊ အသည္းမေကာင္းသူ၊ ေမြးလမ္းကေန ဘာလို႔မွန္းမသိဘဲ ေသြးဆင္းေနသူ၊ ရင္သားကင္ဆာ ရွိေနသူ၊ ရွိဘူးသူ။

တားေဆးတားနည္း တခုခ်င္းအေၾကာင္းေတြကို သပ္သပ္စီေရးထားပါတယ္။ (ဘေလာ့ခ္) မွာရွာဖတ္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ ေမးခြန္းစည္းကမ္းနဲ႔အညီ ေမးႏိုင္ပါတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ