Tonsillitis အာသီးေရာင္ျခင္း

၁။ ဆရာခင္ဗ်ား က်ေနာ္႔ အသက္က(၄၆)ႏွစ္၊ ေယာက်္ားပါ။ အာသီးေယာင္ေနခဲ့တာ (၃)လေလာက္ရွိပါၿပီ။  ပထမတခါ ေဆးခန္းသြားေတာ့ ေဆးထိုး၊ တလေလာက္ PenV ေသာက္ခဲ့ေပမဲ့ မေပ်ာက္ပါဘူးဗ်။ က်ေနာ္႔အလုပ္က ခရီးသြားေနရတာမ်ားေတာ့ ေဆးခန္းတခုထဲမွာ စြဲစြဲျမဲျမဲ မျပႏုိင္ပါဘူး။ အခုေနာက္တခါ ေဆးခန္းတခု ထပ္သြားျပေတာ့လည္း မေပ်ာက္ပါဘူးဆရာ။ ေလာေလာဆယ္မွာေတာ့ ေလးဘက္နာနဲ႔ အျခားျဖစ္ႏုိင္ေျခရွိမယ့္ ေရာဂါအတြက္ ေသြးစစ္ထားတုန္းပါ။ က်ေနာ္သိခ်င္တာက အာသီးေရာင္တာဟာ ဘယ္လုိေရာဂါေတြေၾကာင့္ျဖစ္ႏုိင္သလဲ ဆုိတာရယ္နဲ႔ အာသီးကိုျဖတ္ျပတ္လိုက္လို႔ရသလားဆုိတာ သိခ်င္တာပါ။ အာသီးျဖတ္လုိက္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ခြဲလိုက္ရင္ ေဘးထြက္ဆုိးကဘာေတြျဖစ္တတ္သလဲဆုိတာပါ။

၂။ ဆရာ ကြ်န္ေတာ့္သမီး အာသီးေရာင္တယ္။ အခုထိ pan v စားေနတယ္။ တခိ်ဳ႕ဆရာဝန္က ခဲြစိတ္သင့္တယ္ေျပာ၊ တခိ်ဳ႕ဆရာဝန္ ခဲြရန္မလိုေျပာတယ္။ ကေလးလည္း ခဏခဏေတာ့မဖ်ားပါ။ အားသီးနဲ႔ ႏွလံုးေလးဖက္ ဆက္စပ္မႈ ရိွမရိွ သိလိုပါတယ္ဆရာ။ (ကေလးအသက္ မေျပာပါ။)

၃။ ေလးစားရပါေသာဆရာရွင့္ ကြ်န္မသားေလးက  G6PD Deficiency ပါ။ အခု အသက္ ၇ နွစ္ ၂ လပါ။ အာသီးေရာင္ျပီး ဖ်ားေနတာ  ကေလးအထူးကုက Azithromycin 4 m နဲ႔ biogesic 250 7.5 ml ေပးပါတယ္။ ကေလးက  အပူသိပ္မက်လို႔ စိုးရိမ္ေနပါတယ္။ အျမန္ အဖ်ားေပ်ာက္ေအာင္ ဘယ္လိုဆက္လုပ္ရမယ္ဆိုတာ ညႊန္ၾကားေပးပါဦးရွင့္။

လူတိုင္းမွာ အာသီး ဘယ္နဲ႔ညာ ၂ ခုစီရွိတယ္။ ေကာင္းေနရင္ မ်က္စိနဲ႔ျမင္ရပါ။ ေရာင္လာမွသာ ၾကီးတာ၊ နီတာ၊ ျပည္တည္တာေတြ ျမင္ရ၊ ခံစားရတယ္။ ပါးစပ္ဟခိုင္းရင္ နီရဲေရာင္ေနတဲ့ အာသီး တဖက္ျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္ဖက္လံုးျဖစ္ျဖစ္ ျမင္ရမယ္။ အစာမ်ိဳရမဲ့လမ္းကို က်ဥ္းရာကေန ပိတ္လုလုအထိ ၾကီးေနႏိုင္တယ္။ ေရာင္ရင္ လည္ေခ်ာင္းနာျပီး ဖ်ားမယ္။ ရက္တိုေရာင္ရာကေန ျပည္တည္ႏိုင္တယ္။

အာသီးေရာင္တာ အမ်ားစုက ေဆးမလိုဘဲေပ်ာက္တယ္။ ၄ဝ% က ၃ ရက္သာၾကာျပီး ၈၅% က တပါတ္သာ ၾကာတယ္။ Group A beta-haemolytic Streptococci ဗက္တီးရီးယားဟာ Acute rheumatic fever ရက္တို ရူမက္တစ္အဖ်ား ေရာဂါ နဲ႔ Post-Streptococcal Glomerulonephritis ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ေရာဂါကို ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ပိုးေသေဆးေပးရတယ္။ သုေတသနတခ်ိဳ႕က ဒီလိုေဆးေပးတာ အက်ိဳးနည္းနည္းသာရွိတယ္တဲ့။ တာရွည္ေပးဘို႔လိုသူကို Azithromycin ေပးႏိုင္တယ္။ Tympanostomy tube ျပြန္ထည့္ဘို႔လိုသူကို ထည့္ေပးရမယ္။

ရွားေပမဲ့ ပိုဆိုးတဲ့ Staphylococcus aureus ဗက္တီးရီးယားကေနလဲ ျဖစ္တယ္။ MRSA ဆိုရင္ေတာ္ေတာ့ေဆးကို ယဥ္တယ္။ Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, pertussis, Fusobacterium, diphtheria, syphilis, and gonorrhea ေတြကေနလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ က်န္တာေတြလဲရွိေသးျပန္တယ္။
ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္အမ်ိဳးအစားေတြက adenovirus, rhinovirus, influenza, coronavirus နဲ႔ respiratory syncytial virus ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ Epstein-Barr virus, herpes simplex virus, cytomegalovirus နဲ႔ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ေတြကေနလဲ ျဖစ္တယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာ ၾကာမယ္။ ခဏခဏျဖစ္ေနသူဟာ အလာဂ်ီျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဗက္တီးရီးယားေဆးနဲ႔ မရပါ။ Cetrizine ည ၁ လံုးေသာက္ပါ။ မတည့္တာကိုေရွာင္ပါ။ နာတာရွည္ေနသူကို Tonsillectomy ခြဲစိတ္ရတယ္။ Penicillin သို႔မဟုတ္ amoxicillin ေဆးကို ဗက္တီးရီးယားေတြအတြက္ ပဌမတန္းစားအျဖစ္သံုးတယ္။ Cephalosporins နဲ႔ Erythromycin ေတြက ဒုတိယေဆးအုပ္စုေတြျဖစ္တယ္။ ပနယ္စလင္ေဆး မတည့္သူကို Erythromycin 250 mg တရက္တခါ၊ ၄ ရက္ ေပးႏိုင္တယ္။ ေနာက္တဆင့္ Clindamycin or Amoxicillin-Clavulanate ေဆးေပးမယ္။ Abscess ျပည္တည္ရင္ ခြဲထုတ္ရမယ္။ အာသီးေက်ာက္ဆိုတာလည္းရွိေသးတယ္။

လည္ေခ်ာင္းနာတာကို Strep throat လို႔ေခၚတယ္။ ဖ်ားမယ္။ ရက္တိုေရာင္ရာကေန ျပည္တည္ႏိုင္တယ္။ အမ်ားစုက ေဆးမလိုဘဲေပ်ာက္တယ္။ ၄ဝ% က ၃ ရက္သာၾကာျပီး ၈၅% က တပါတ္သာ ၾကာတယ္။ လည္ေခ်ာင္းနာနဲ႔ အာသီးေရာင္တာကို ျဖစ္ေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ နဲ႔ ဗက္တီးရီးယားေတြထဲက Group A beta-haemolytic Streptococci ဗက္တီးရီးယားဟာ ရက္တိုရူမက္တစ္ အဖ်ားေရာဂါနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ေရာဂါကို ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ပိုးေသေဆးေပးရတယ္။

(၁) Amoxicillin အေမာက္ဆာစလင္
အာသီး-အာေခါင္ေရာင္ျခင္း = တခါေသာက္ 250 - 500 mg တေန႔ ၃ ခါ၊ ၇-၁ဝ ရက္။ ဒါမွမဟုတ္ တခါေသာက္ 500 - 875 mg တေန႔ ၂ ခါ၊ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား = ဝမ္းပ်က္၊ အေရျပားအနီျပင္ထြက္၊ ေဆးမတည့္ျဖစ္ျခင္း။

(၂) Azithromycin (အဇစ္သရိုမိုင္စင္)
ေဆးနာမည္ရင္းျဖစ္တယ္။ (မက္ခ႐ိုလုိက္အုပ္စု) ပဋိဇီဝေဆး ျဖစ္တယ္။ ေဆးကုမၸဏီေတြက Zithromax, Zithromax TRI-PAK, Zithromax, Z-PAK, Zmax နာမည္ေတြ ေပးထားတယ္။ Azithromycin extended-release suspension (Zmax) အမ်ိဳးအစား ေဆးရည္ဆိုရင္ အစာမစားခင္ ၂ နာရီၾကိဳတင္ ေသာက္ထားပါ။ Aluminum နဲ႔ Magnesium ပါတဲ့ Antacids ေလနာသက္သာေဆးေတြနဲ႔ တြဲမေသာက္ပါနဲ႔။ ေဆးကို အစာနဲ႔ နီးနီး-ေဝးေဝး ေပးႏိုင္တယ္။ ေဆးေၾကာင့္ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္သူေတြက အစာနဲ႔ေသာက္ပါ။ ေရဖန္ခြက္တခြက္ ေသာက္ပါ။ ေန႔တိုင္း အခ်ိန္တူမွာ ေသာက္ပါ။ ေဆးသက္တမ္း ေကာင္းပါေစ။ ကေလးေတြအတြက္ Azithromycin ေဆးရည္ 100mg/5mL နဲ႔ 200mg/5mL လာတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး = ပ်ိဳ႕၊ ဝမ္းပ်က္၊ အန္၊ ၾကြက္တက္၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ေခါင္းကိုက္။

(၃) Ofloxacin (အိုဖေလာက္ဆာစင္)
Floxin (ဗက္တီးရီးယား) ေတြကိုႏိုင္တယ္။ ေဆးျပား 200mg, 300mg, 400mg နဲ႔လာတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး = ပ်ိဳ႕၊ ဝမ္းပ်က္၊ အန္၊ ေခါင္းကိုက္။ အိပ္မရတာ၊ ေခါင္းမူးတာ၊ ယားတာ၊ အမ်ိဳးသမီးေတြ (ဗဂ်ိဳင္းနား) ေရာင္တာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဖေနာင့္ေၾကာကို ထိခိုက္ႏိုင္လို႔ ေဆးေပးေနတံုး ျပင္းျပင္းထန္ထန္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာ ေရွာင္ရမယ္။

သတိထားဘို႔က ပဋိဇီဝေဆးေတြေၾကာင့္ အူေတြထဲမွာ ပံုမွန္ေနၾကတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေတြ အေျခအေန ေျပာင္းေစတယ္။ အူမၾကီးေရာင္တာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ဖန္းဂတ္စ္ မိႈပိုးပါဝင္လာႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြ အျဖဴဆင္းတာ အဲတာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ မလိုဘဲမေသာက္သင့္ပါ။ လိုသူေတြက မေသာက္ဘဲမေနသင့္ပါ။ လိုတဲ့သူ မေသာက္ရင္ ေလးဖက္နာဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

Paracetamol/Acetaminophen/Ibuprofen တခုခုေပးရမယ္။ အနာသာမက အေရာင္လဲေလ်ာ့၊ အဖ်ားလဲက်တယ္။ ဆားေရေႏြး၊ ငံုေဆး၊ ေရခဲငံုတာေတြကလည္း သက္သာေစလို႔ သံုးသင့္တယ္။ Listerine mouth wash ေကာင္းတယ္။

ေကာင္းေကာင္းနားေနပါ။ ေရခပ္ေႏြးေႏြးေသာက္လိုက္၊ အေတာ္ေအးတာေသာက္လိုက္ေသာက္ပါ။ အစာႏူးညံ့တာကို ေရြးစားပါ။ အာေခါင္ခံတြင္းကို ထိရွပူေလာင္စူးေစတာကိုေရွာင္ပါ။ အခန္းတြင္းေလ စိုထိုင္းဆမွန္ပါေစ။ ဆားေရေႏြးနဲ႔ ပလုပ္က်င္းပါ။ Benzocaine လိုထံုေဆးပါငံုစရာသံုးႏိုင္တယ္။

၁။ Tonsillitis အာသီးေရာင္ျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2014/10/tonsillitis.html
၂။ Tonsil Stones အာသီးေက်ာက္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/tonsil-stones.html
၃။ Rheumatoid Arthritis ေလးဖက္နာ (အဆစ္နာ) http://doctortintswe.blogspot.com/2015/10/rheumatoid-arthritis.html
၄။ Azithromycin (အဇစ္သရိုမိုင္စင္) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/azithromycin.html
၅။ Erythromycin အရစ္သရိုမိုင္စင္ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/01/erythromycin.html
၆။ Amoxicillin အေမာက္ဆာစလင္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/amoxicillin.html
၇။ Strep throat လည္ေခ်ာင္းနာ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/01/strep-throat.html
၈။ Fever First Aid အဖ်ားရွိသူ ေရွးဦးသူနာျပဳနည္း http://doctortintswe.blogspot.com/2016/07/fever-first-aid.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ