Endometriosis (1) သားအိမ္ေရာဂါ (၁)

ကန္ေတာ့ပါ။

ဆရာ႐ွင့္ Lupride ထိုးရင္ Endometriosis အလံုးေလးက ေသးသြားႏုိင္ပါသလား႐ွင့္။ ထပ္ၿပီးေတာ့ ႀကီးႏိုင္ပါသလား သိခ်င္ပါတယ္႐ွင့္။ Side effect ေတြအတြက္ တျခားဘာေဆးေသာက္လို႔ရမလဲ သိခ်င္ပါတယ္႐ွင့္။

Endometriosis ေရာဂါဆိုတာ သားအိမ္အတြင္းလႊာ (တစ္ရွဴး) ေတြက ေနရာမဟုတ္တာေတြမွာ ေရာက္ေနတာပါ။ အမ်ိဳးသမီး ၅-၁ဝ% မွာ ျဖစ္ေနၾကတယ္။ မ်ိဳးရိုးထဲမွာ တေယာက္မက ျဖစ္တတ္တယ္။ ကေလးေမြးႏိုင္တဲ့အရြယ္ရွိ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ အိမ္ေထာင္ရွိလဲ ကေလးမရေသးသူေတြမွာ မ်ားတယ္။ အိမ္ေထာင္တဖက္နဲ႔ အလုပ္ လုပ္ေနသူေတြမွာ ျဖစ္တတ္လို႔ Career woman's disease လို႔ ေခၚၾကတယ္။

ဘာလို႔ျဖစ္ရတယ္ဆိုတဲ့ (သီအိုရီ) ေတြက မ်ားတယ္။ မေသခ်ာရင္ အထင္ေတြမ်ားတယ္။ ရာသီေသြးက ေျပာင္းျပန္ ဆင္းတာကေန ျဖစ္တာလို႔ ထင္ရတယ္။ ေသြးက ရာသီေသြးလို အျပင္ထြက္ေပါက္မရွိဘူး။ အဲလို စုေနတဲ့ေသြးက ၾကာေတာ့ အနာရြတ္လို က်န္ေနမယ္။ ေနာက္ ၾကာေလအေရာင္ရင့္ေလျဖစ္ျပီး တခ်ိန္မွာ ညိဳမဲမဲျဖစ္လာလို႔ Chocolate cyst လို႔ ေခၚလိုက္တယ္။

ဒီလိုျဖစ္လို႔ ေဟာ္မုန္းေတြ အခ်ိဳးအဆမမွန္ျဖစ္လာေစတယ္။ ေနရာမွား ေရာက္ေနတဲ့ (တစ္ရွဴး) ေတြက ေဟာ္မုန္းမ်ားရင္ ပြါးလာျပီး၊ နည္းရင္ ေသြးထြက္တယ္။ ေသြးေတြကေန အနီးအနားက တျခား (တစ္ရွဴး)ေတြကို ကလိတယ္။ ကလိရာကေန ပင့္ကူမွ်င္လို တြယ္ကပ္တာျဖစ္လာတတ္တယ္။ အထဲအဂၤါေတြ တခုနဲ႔တခု ကပ္ကုန္ႏိုင္တယ္။ ရာသီလာခ်ိန္ နာတာမ်ိဳး သူမ်ားထက္ပိုနာမယ္။ ရာသီလာလို႔ နာတာက ေရာဂါဆိုးတာနဲ႔ ထပ္တူမက်ဘူး။ သိပ္နာတိုင္းလဲ အထဲမွာ သိပ္မဆိုးဘူးေျပာတာပါ။ လိင္ဆက္ဆံရင္လဲ နာႏိုင္တယ္။ ရာသီဆင္းခ်ိန္မဟုတ္ဘဲ မ်ိဳးဥထြက္တဲ့ လလယ္ရက္မွာလဲ နာတတ္တယ္။ ဝမ္းသြား-ဆီးသြာရင္လဲ နာတတ္တယ္။ ကေလး မရတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါရွိေနသူေတြ ဘာျဖစ္မလဲဆိုတာ မွန္းရခက္တာမို႔ Enigma wrapped inside a mystery သပြတ္အူထဲက ပေဟဠိလို႔လည္း တင္စားၾကတယ္။

ဗိုက္ထဲကိရိယာထည့္ၾကည့္တဲ့ Laparoscopy နည္းက ေရာဂါရွိေနတာ ေသျခာေစတယ္။ (MRI) နဲ႔ Ultrasound လုပ္ျပီး Biopsy အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးတာပါလုပ္တယ္။ အဆင့္ (၁) တြယ္ကပ္မႈ နဲနဲသာရွိေသးတယ္၊ (၂) သားအိမ္ေနာက္က Cul-de-sac အိတ္ကေလးမွာပါ ေရာက္ေနတာ၊ (၃) မ်ိဳးဥအိမ္ထိ ေရာက္ေနတာ၊ (၄) ေနရာတကာမွာ ကပ္ေနတာ။

ကုသနည္းေတြက ေပ်ာက္သြားေအာင္လုပ္မရေပမဲ့ မတိုးေအာင္၊ သက္သာေအာင္ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးဆံုးရင္၊ တန္႔သြား-သက္သာသြားတယ္။ ဒီအခ်ိန္ မတိုင္ခင္မွာေတာ့ နာတာသက္သာဘို႔ လုပ္မယ္။ တိုးမလာေအာင္ ၾကိဳးစားရမယ္။

ေဟာ္မုန္းေပးကုနည္းဆိုတာ သားအိမ္အတြင္းလႊာကို အခုလိုမလုပ္ေတာ့ေအာင္ လုပ္ေပးတာပါ။ မတူတဲ့ ၂ နည္းရွိတယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိေနသလိုမ်ိဳးနဲ႔ ေသြးဆံုးသြားသလိုမ်ိဳးဆင္ေအာင္ လုပ္ေပးတာပါ။ Progesterone ေဟာ္မုန္းေပးျပီး Estrogen ကို တားဆီးေစတယ္။ လြယ္တာက ကိုယ္ဝန္တားေဆး တားေဆးေပးနည္းျဖစ္တယ္။ ရာသီလာလို႔ နာတာပါ သက္သာေစတယ္။ နာတာကို NSAID ေခၚတဲ့ အမ်ားသံုး အနာ-အကိုက္ သာက္သာတဲ့ စားေဆး-ထိုးေဆး ေပးႏိုင္တယ္။ လိုအပ္ရင္ ဘိန္းပါတဲ့ ေဆး Morphine sulphate လဲ ေရတိုအတြက္ ေပးႏိုင္တယ္။

ခြဲစိတ္ကုသနည္းက တြယ္ကပ္တာေတြ ရွင္းေပးဘို႔၊ အက်ိတ္ၾကီးတာ ထုတ္ေပးဘို႔၊ အသက္ၾကီးသူေတြဆိုရင္ သားအိမ္-မ်ိဳးဥအိမ္ ထုတ္ေပးတယ္။ ကေလးရေအာင္ IVF နည္း လုပ္ေပးရတယ္။ တခ်ိဳ႕သဘာဝအတိုင္း ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ႏိုင္တာလဲ ရွိပါတယ္။

အစားအစာထဲမွာ ဂ်ံဳ၊ သၾကား၊ အသားနဲ႔ ႏို႔ထြက္အစားေတြ ေရွာင္ပါ။ ပဲပုတ္ နဲ႔ Omega 3 စားသင့္တယ္။ ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။ ျဖစ္လဲ မသြားပါ။ အသက္တိုမဲ့ေရာဂါလဲ မဟုတ္ပါ။ ဒီေတာ့ ေရာဂါနဲ႔ အေကာင္းဆံုးေနႏိုင္-ေနတတ္ေအာင္ လုပ္ရလိမ့္မယ္။ စိတ္ဓါတ္ အေရးၾကီးပါတယ္။

ဆက္စပ္ဖတ္ႏိုင္တာေတြလည္း ေရးထားပါတယ္။
1. Chocolate cyst ေခ်ာကလက္ ဆစ္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/chocolate-cyst.html
2. Dyspareunia (1) ဆက္ဆံခ်ိန္မွာ နာက်င္တာ (၁) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/dyspareunia-1.html
3. Dyspareunia (2) ဆက္ဆံခ်ိန္မွာ နာက်င္တာ (၂) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/dyspareunia-2.html
4. Dyspareunia (3) ဆက္ဆံခ်ိန္မွာ နာက်င္တာ (၃) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/dyspareunia-3.html
5. Endometriosis (1) သားအိမ္ေရာဂါ (၁) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/uterine-fibroid.html
6. Endometriosis (2) သားအိမ္ေရာဂါ (၂) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/endometriosis-2.html
7. Endometriosis (3) သားအိမ္ေရာဂါ (၃) http://doctortintswe.blogspot.com/2015/03/endometriosis-3.html
8. Ovarian cancer မ်ိဳးဥအိမ္ကင္ဆာ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/ovarian-cancer.html
9. Ovarian Cyst ကိုယ္ဝန္မဟုတ္တဲ့ ဗိုက္ထဲကအလံုး http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/ovarian-cyst.html
10. PCOS and Ovarian cyst http://doctortintswe.blogspot.com/2015/05/pcos-and-ovarian-cyst.html
11. Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) ရာသီမမွန္ရင္ဖတ္ပါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/10/polycystic-ovarian-syndrome-pcos.html
12. Uterine Fibroid (1) သားအိမ္အလံုး (၁) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/endometriosis-1.html
13. Uterine Fibroid (2) သားအိမ္အလံုး (၂) http://doctortintswe.blogspot.com/2015/03/uterine-fibroid-2.html
14. Water bag ေရအိတ္ကိုသာ သိခ်င္တာပါ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/05/water-bag.html

Dr. တင့္ေဆြ