Birth Control pills 25 FAQs ကိုယ္ဝန္တားစားေဆး အေမး-အေျဖ ၂၅ ခု

ဆရာ႐ွင့္ တလခံစားေဆးေတြက တကတ္ၿပီးတကတ္ ဆက္တိုက္ရက္ပ်က္မ႐ွိေသာက္ရတာလားဆရာ။ ဒါမွမဟုတ္ တကတ္နဲ႔တကတ္ရဲ႕ၾကားထဲမွာ ဘယ္ႏွစ္ရက္ျခားေသာက္ရတာပါလဲ ဆရာ။ ေဆးေသာက္တဲ့အခါ ေန႔တိုင္းအခ်ိန္အတိအက် ပထမေသာက္တဲ့ရက္အတိုင္း ေသာက္ရတယ္လို႔ သိထားပါတယ္ဆရာ။ ဟုတ္ပါသလား။ 

1. ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္းပါ စားေဆးဆိုတာ ဘာလဲ။
ဓါတ္ခြဲခန္းမွာ လုပ္ထားတဲ့ (အီစထိုဂ်င္) နဲ႔ (ပရိုဂ်က္စတင္) ေဟာ္မုန္း (အတု) ေတြ ပါတယ္။ ဒီေဆးေတြ ေသြးထဲ ဝင္လာရင္ ကိုယ္ဝန္မရေစဘူး။ လစဥ္ထြက္ေနက် မ-မ်ိဳးဥထြက္လာမွာကို တားဆီးေပးမယ္။ သားအိမ္ဝမွာ ရွိေနတဲ့ အက်ိအခြ်ဲကို ေစးပ်စ္ေစလို႔ သုက္ပိုးဝင္လာမွာကို တားေပးတယ္။ ဖို-မ ႏွစ္ခု မေတြ႔ေစႏိုင္ဘူး။ သားအိမ္အတြင္း နံရံကို ပါးလႊာေစလို႔ ဖို-မ ေတြ႔ၾကအံုးေတာ့ လာမတြယ္ေစႏိုင္ဘူး။

2. ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္းပါ စားေဆးေသာက္ေနရင္ တျခားတားနည္း လိုေသးသလား။
ဒီ တားေဆးေတြ၊ Implant အေရျပားေအာက္ထားရတဲ့ တားေဆးေခ်ာင္းနဲ႔ Depo-Provera ၃ လခံ ထိုးေဆးေတြဟာ ရာသီစလာတဲ့ေန႔ကေန စသံုးရင္ ခ်က္ခ်င္း ထိေရာက္တယ္။ အမွန္က ၇ ရက္ေနမွ အေသအျခာ ထိေရာက္ပါတယ္။ အဲဒီ ၇ ရက္အတြင္း အတူေနေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္မရဘို႔ % အေတာ္ၾကီး မ်ားတယ္။ ဒါေပမဲ့ လိုလိုမယ္မယ္ ဒီ ၇ ရက္အတြက္ တျခားနည္းတခုခုသံုးရင္ ရာႏွဳန္းျပည့္ စိတ္ခ်ရမယ္။

3. ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္းပါ စားေဆးေသာက္တာ ရပ္လိုက္တဲ့ေနာက္ ဘယ္ေလာက္ၾကာမွ ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္သလဲ။
တခ်ိဳ႕မွာ ေစာင့္စရာမလိုပါ။ တခ်ိဳ႕က ခဏေစာင့္ရမယ္။ ရာသီလာတာ ပံုမွန္ျဖစ္လာေအာင္ ထိန္းညွိေနအံုးမယ္။ တခ်ိဳ႕ တႏွစ္ေလာက္ ေစာင့္ရႏိုင္တယ္။

4. ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္းပါ စားေဆး ရပ္လိုက္ေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္မရေသးပါလား။
ေဆးရပ္လိုက္ေပမဲ့ ေဆးသတၲိက်န္ေနေသးအံုးမယ္။ ပ်မ္းမွ် ၂-၃ လ ၾကာ ေစာင့္ရတတ္တယ္။ Depo-Provera are ေဆးထိုးတားသူဆိုရင္ ၆-၁၂ လ ေစာင့္ရတတ္တယ္။ ရာသီမလာတာလဲ ရွိႏိုင္တယ္။

5. က်မ ရာသီ ျပန္မလာပါလား။
Progestin-only pills ေဟာ္မုန္း တမ်ိဳးထဲပါေဆးမ်ိဳး ေသာက္ရင္ ရာသီမလာတာျဖစ္သူ မ်ားတတ္တယ္။ မေသျခာရင္ ကိုယ္ဝန္ ရွိ-မရွိ ဆီးစစ္ပါ။ Depo-Provera ထိုးသူေတြ ရာသီမလာတတ္တာ မ်ားတယ္။ လူဝလာတတ္တယ္။ ရင္သားနာတတ္တယ္။ ေခါင္းနဲနဲ ကိုက္မယ္။

6. ေဆးေသာက္ဘို႔ ေမ့သြားရင္ ဘာလုပ္မလဲ။
ေဆးကို ရက္သာမက အခ်ိန္လဲတိက်ႏိုင္ေလေကာင္းေလျဖစ္တယ္။ နာရီပိုင္းေနာက္က်ရင္ မကာကြယ္ႏိုင္တာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ေဟာ္မုန္း အတက္အက်ဆိုတာ မွန္ေနရင္ ပိုေကာင္းပါတယ္။ ေမ့ရင္ သတိရတာနဲ႔ ေသာက္ပါ။ တရက္ေမ့ရင္ ေမ့ခဲ့တဲ့ေဆးပါ ေသာက္လိုက္ပါ။ ဆိုလိုတာက ၂ လံုးကို တရက္ထဲ ေသာက္ရမွာပါ။ ၂ ရက္အထိေမ့ရင္ ၃ လံုး မေသာက္ပါနဲ႔။ လိုလိုမယ္မယ္ ေနာက္ ၇ ရက္တြက္ တျခားကာကြယ္နည္းတခုခုပါ သံုးပါ။

7. ေဆးေသာက္ျပီး အန္ရင္ ထိေရာက္မလား။
ေဆးေသာက္ျပီး ၂ နာရီအတြင္း အန္ရင္ ေဆးတလံုး ထပ္ေသာက္ရမယ္။

8. ၾကားရက္ ေသြးဆင္းေနတယ္။
ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္းပါ စားေဆး စေသာက္ဘူးသူေတြမွာ ျဖစ္တတ္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္တာက ေဆးထိေရာက္မႈ နည္းတဲ့သေဘာ ျဖစ္တယ္။ အပိုနည္းပါ သံုးဘို႔ လိုခ်င္လိုမယ္။ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ Chlamydia ပိုးဝင္ေနတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

9. ကိုယ္ဝန္ရွိေနမွန္း မသိဘဲ ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္းပါ စားေဆးေသာက္မိရင္ ဘာလုပ္ရမလဲ။
ဒီေဆးေတြကေန ကိုယ္ဝန္ နဲ႔ အထဲကကေလးကို ဘယ္လို သက္ေရာက္တယ္ဆိုတာ ျပည့္စံုတဲ့ ေလ့လာမႈေတြ မရွိေသးပါ။ သိတာနဲ႔ ေဆးေသာက္တာ ရပ္လိုက္ပါ။

10. ဘယ္လို အမ်ိဳးသမီးေတြ ဒီေဆးမ်ိဳး မေသာက္သင့္သလဲ။
• ကိုယ္ဝန္ရွိေနသူ။
• ကေလးႏို႔တိုက္ေနသူ။ ဒါမွမဟုတ္ ကေလး ၆ လထက္ငယ္ျပီး ႏို႔တိုက္ေနသူ။
• ဘာလို႔မွန္း မသိဘဲ ေသြးဆင္းေနသူ။
• အသဲေရာဂါ ေလာေလာလတ္လတ္ ရွိေနသူ။
• အသက္ ၃၅ ႏွစ္ ေက်ာ္လာသူ။
• ႏွလံုး (စထုပ္ခ္) ျဖစ္ဘူးသူ။
• ေသြးတိုးရွိေနသူ။
• ေသြးမခဲေရာဂါရွိသူ။
• ဆီးခ်ိဳရွိသူ။
• ရင္သား-ကင္ဆာရွိသူ။
• (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ေရာဂါရွိသူ။

11. ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြက ဘာေတြလဲ။
ရာသီမလာဘဲေန၊ စိုးရိမ္စိတ္၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္၊ စားခ်င္စိတ္ေျပာင္းလဲ၊ ေသြးေၾကာထဲ ေသြးခဲတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အရိုးအားနည္း၊ စိတ္ဓါတ္က်ႏိုင္တယ္။ ေခါင္းမူး၊ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္၊ မ်ိဳးဥအိမ္ၾကီး၊ သည္းေျခေက်ာက္။ (ရွားပါး)၊ ေခါင္းကိုက္မယ္။ ႏွလံုး (အတက္ခ္) ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးဖိအားတက္ႏိုင္တယ္။ ဝက္ျခံ တိုးႏိုင္-ေလွ်ာ့ႏိုင္တယ္။ မ်က္ႏွာနဲ႔ ကိုယ္ေမႊ မ်ား-နည္း၊ အသားဝါ၊ (ရွားပါး)၊ အလဲ အက်ိတ္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ (ရွားပါး)၊ ရာသီလာရက္မ်ား၊ လိင္စိတ္ နည္းႏိုင္တယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္မယ္။ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းနာ၊ သားအိမ္ဝ ကင္ဆာ၊ ဆံပင္ကြ်တ္၊ အေရျပား အနီျပင္ထြက္၊ အမဲကြက္ထြက္၊ ၾကားရက္ေသြးဆင္း၊ (စထုပ္ခ္) ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ရင္သားနာ၊ အျဖဴဆင္း၊ ေမြးလမ္းပိုးဝင္ႏိုင္တယ္။ လူဝလာမယ္။

12. လူဘယ္ေလာက္ ပိုဝတတ္သလဲ။
တေယာက္နဲ႔တေယာက္ေတာ့ မတူဘူး။ စားခ်င္စိတ္ပိုလာလို႔ နဲ႔ အဆီပိုစုလာလို႔ ဝလာတာျဖစ္တယ္။ Depo-Provera ေဆးထိုးသူေတြ ပဌမႏွစ္ကုန္မွာ 5.4 ေပါင္တိုးျပီး ဒုတိယႏွစ္ကုန္မွာ 8.1 ေပါင္တိုးတယ္။ အဲလိုလူေတြ ၂ ႏွစ္ထက္ပို မထိုးသင့္ပါ။

13. ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္းပါ စားေဆးကို ၁ဝ ႏွစ္ၾကာေသာက္ရင္ အႏၲရာယ္ရွိသလား။ ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္အထိ ေသာက္ရမယ္လို႔ သတ္မွတ္ခ်က္ ရွိသလား။
မဟုတ္ပါ။ မရွိပါ။

14. ဘယ္လို အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရႏိုင္သလဲ။
ရာသီဆင္းနည္းမယ္။ ရာသီလာတံုး ဗိုက္နာတာ သက္သာမယ္။ တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္တာ နည္းတယ္။ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္တာ နည္းတယ္။ ရင္သား အက်ိတ္ျဖစ္တာနည္းတယ္။ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ အက်ိတ္ျဖစ္တာ နည္းမယ္။ ရာသီမလာခင္ ျဖစ္တတ္တာေတြ အျဖစ္နည္းမယ္။ Osteoporosis အရိုးေရာဂါျဖစ္တာ နည္းမယ္။ ကိုယ္ေမႊးေပါက္တာ နည္းမယ္။ ဗဂ်ိဳင္းနား ေျခာက္တာ နည္းမယ္။

15. ပဋိဇီဝေဆးေတြနဲ႔ မတည့္ဘူးဆိုတာ မွန္သလား။
တီဘီ အတြက္ေပးတဲ့ Rifampin ေဆး တမ်ိဳးထဲကေနသာ ေဆးအာနိသင္နည္းေစတတ္တယ္။ တျခား ပဋိဇီဝေဆးေတြနဲ႔ တြဲေသာက္လို႔ ထူးျခားတာ မရွိပါ။

16. တျခားဘယ္ေဆးေတြနဲ႔ တြဲေသာက္တာ ထိေရာက္မႈ နည္းေစႏိုင္သလဲ။
HIV protease inhibitors ေဆးအခ်ိဳ႕၊ အတက္သက္သာေဆးအခ်ိဳ႕၊ Griseofulvin ေပြးေပ်ာက္ေဆး၊

17. ဘယ္ေဆးေတြနဲ႔တြဲေသာက္ရင္ ေဆးအာနိသင္ကို ေလွ်ာ့နည္းေစသလဲ။
အနာ-အကိုက္သက္သာေဆး Acetaminophen (Tylenol, Parcetamol)၊ ေသြးက်ေဆး၊ Cyclopenthiazide (Prothiazide)

18. ဘယ္ေဆးေတြနဲ႔တြဲေသာက္ရင္ ေဆးအာနိသင္ကို ပိုမ်ားေစႏိုင္သလဲ။
စိတ္က်ေရာဂါအတြက္ေဆး၊ Imipramine ပန္းနာေဆး၊ Theophyline စိတ္ျငိမ္ေဆး၊ Benzodiazepam (Valium, Ativan, Librium, Serax, Tranxene, Xanax)

19. Birth control patch ကိုယ္ဝန္တား ကပ္ခြါေဆးက အႏၲရာယ္ၾကီးတယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါသလား။
မဟုတ္ပါ။ အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးေတြ သန္းနဲ႔ခ်ီျပီး Ortho Evra လို ကိုယ္ဝန္တား ကပ္ခြါေဆး သံုးေနၾကတယ္။ ၂ဝဝ၂ ကတည္းကစခဲ့ျပီး အတိအက်သံုးတတ္ရင္ ၉၉႕၇% ထိေရာက္တယ္။

20. Low-dose birth control pills ေဟာ္မုန္း ေလွ်ာ့ထည့္တဲ့ေဆးမ်ိဳးက ထိေရာက္ပါသလား။
စိတ္ခ်ရပါတယ္။ ထိေရာက္ပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး သက္သာေစအာင္ တီထြင္ထားတာျဖစ္တယ္။

21. ကိုယ္ဝန္တား ကပ္ခြါးေဆးက လူေကာင္ၾကီး-ငယ္သူေတြကို ဘယ္လိုထူးျခားေစသလဲ။
လူအရြယ္အစား မေရြး အတူတူ အသံုးက် ထိေရာက္ပါတယ္။ ေပါင္ ၁၉၈ ေပါင္ထက္ မ်ားသူေတြမွာ ထိေရာက္မႈ နည္းတာ ေတြ႔လာရတယ္။ Low-dose oral contraceptives ေဆးအဆေလွ်ာ့ထားတဲ့ စားေဆးလဲ ဒီသေဘာအတိုင္း ျဖစ္တယ္။ အဲလို လူေကာင္ သိပ္ၾကီးမားသူေတြအတြက္ IUCD နည္း သံုးသင့္တယ္။

22. Norplant အသစ္ေပၚေနျပီဆို။
Six rods Norplant system (Implanon) ကိုယ္ဝန္တား ေဆးေခ်ာင္း အေရျပားေအာက္မွာထည့္နည္း ေပၚတာ ၾကာပါျပီ။ ၆ ေခ်ာင္းထည့္တယ္။ အခု Single-rod implant တေခ်ာင္းထဲနည္းေပၚလာျပန္ပါျပီ။ ၉၉% ထိေရာက္တယ္။ ၃ ႏွစ္အထိထားလို႔ရတယ္။

23. လိင္စိတ္နည္းေစတယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါသလား။
ေဆးမွန္သမွ် ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးရွိတာခ်ည္းပါဘဲ။ ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေလ့လာေနၾကတာ အႏွစ္ ၄ဝ ေက်ာ္ရွိသြားပါျပီ။ လိင္စိတ္အေပၚ သက္ေရာက္မႈကိုလဲ ေလ့လာပါတယ္။ လတ္တေလာ ဆန္းစစ္မႈအရ စားေဆး၊ ကပ္ခြါေဆး၊ ေဆးကြင္း၊ ထိုးေဆးေတြ အားလံုးကေန အမ်ားစုေသာ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ လိင္စိတ္ မနည္းတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ က်န္အမ်ိဳးသမီး ၾကီးငယ္ေတြမွာ တခ်ိဳ႕ လိင္စိတ္ နည္းၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ မ်ားၾကတယ္။ ဘာလို႔ ျဖစ္ၾကရတယ္ဆိုတာ မရွင္းပါ။

24. ရာသီ ေတာက္ေလွ်ာက္ မဆင္းေအာင္ တားေဆးနဲ႔ လုပ္လို႔ရသလား။
မွန္မွန္ေသာက္တဲ့သူဆိုရင္ ရတယ္။ Depo-Provera, IUCD, Vaginal ring ေတြကလဲ ရာသီနည္းေစတယ္။ အေမရိကန္သူေတြ ၄၄% ရာသီမဆင္းေအာင္ေနၾကတယ္။ (ဟန္းနီးမြန္း) ထြက္တာ၊ အာကစားျပိဳင္ပြဲဝင္တာ၊ အလုပ္မရႈတ္ခ်င္လို႔၊ ရာသီမလာခင္ ျဖစ္တတ္တာေတြ မျဖစ္ေအာင္လို႔၊ စတဲ့ ဆႏၵေတြေၾကာင့္ တမင္လုပ္ၾကတယ္။

25. Latex condoms အမ်ားသံုး (ေလးတက္စ္) နဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ (ကြန္ဒြမ္) နဲ႔ မတည့္ရင္ ဘယ္ဟာသံုးမလဲ။
၂ နည္းရွိတယ္။ (၁) Female condoms အမ်ိဳးသမီးသံုး (ကြန္ဒြမ္) က Polyurethane နဲ႔လုပ္ထားတယ္။ အေသအျခာ သံုးတတ္ရင္ ၉၅% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ FC Female Condom ေခၚတယ္။ (၂) Polyurethane male condoms ေယာက္်ား (ကြန္ဒြမ္) ကို သံုးႏိုင္တယ္။ Avanti နဲ႔ Trojan Supra ေခၚတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ