Rh blood group system အာရ္အိတ္ခ်္ ေသြးအုပ္စုခြဲနည္းစနစ္

ေသြးသြားလႉသြားတာ Rh positive တ့ဲ။ မလႉခ့ဲရပါဘူးဆရာ။ ဘာေရာဂါလဲ မသိလုိ႔ ေျဖၾကားေပးပါ။ ေက်းဇူးတင္ပါသည္ ဆရာ။

၁။ ဆရာ A+ ,- ဘယ္လိုသိလဲဆရာ။ ေသြးစစ္ရင္ A ဆို A ပဲသိတယ္ဆရာ။ + - ဘယ္လိုခြဲလဲဆရာ။

၂။ Positive negative ဆိုတာ ဘယ္လိုခြဲပါသလဲ ဆရာ

လူ႔ေသြးကို လူ႔မ်က္စိနဲ႔ ၾကည့္ရင္ နီရဲေနတာကလြဲလို႔ တေယာက္ေသြးနဲ႔ ေနာက္တေယာက္ေသြး ခြဲျခားမရႏိုင္ပါ။ သူရဲေကာင္းေသြးနဲ႔ သူရဲေဘာေၾကာင္သူေသြး အေရာင္ အတူတူပါဘဲ။ အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္ရင္ေတာ့ မတူတာေတြ သိလာမယ္။ အုပ္စုခြဲနည္းက အမ်ားဆံုး ၂ နည္းကို သံုးတယ္။ တျခားနည္းေတြလဲ ရွိေသးတယ္။

ေသြးနီဥအေပၚမွာရွိတဲ့ ဓါတ္ပစၥည္းေပါင္း အစံု ၃ဝ ရွိတယ္။ လူတေယာက္ဟာ အဲဒီထဲက တမ်ိဳးျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေတြထဲမွာ (အင္တီဂ်င္) ေခၚတဲ့ ေသြးအုပ္စုကို ျပဌာန္းေပးတဲ့ အမ်ိဳးေပါင္း ၆ဝဝ မကရွိတယ္။ လူတိုင္း သေႏၶသားဘဝကေန ေသတဲ့ အထိ ေသြးအုပ္စုက ေျပာင္းမသြားဘူး။ ဒါေပမဲ့ တမင္တာေျပာင္းေအာင္လုပ္ႏိုင္တာေတာ့ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ အစားထိုးတာ။ (ေအ) ေသြးလူနာကို (အို) ေသြး ရိုးတြင္းျခင္ဆီေတြ အမ်ားၾကီးသြင္းေပးရင္ (အို) ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။

ႏိုင္ငံတကာ ေသြးသြင္းအသင္းၾကီးကေန သတ္မွတ္ထားတာ ေသြးအုပ္စုေပါင္း (၃ဝ) ရွိတယ္။ အမ်ားဆံုးအသံုးက်တဲ့ Blood group systems ေသြးအုပ္စုခြဲနည္းေတြကေတာ့ -
၁။ ABO blood group system (ေအ-ဘီ-အို) စနစ္ နဲ႔
၂။ Rh (Rhesus) blood group system (အာရ္အိတ္ခ်္) စနစ္ေတြျဖစ္တယ္။ ဒီစာမွာ ဒါတခုထဲသာေရးပါမယ္။

လူတေယာက္ဟာ ABO အုပ္စုခြဲနည္းထဲကတမ်ိဳး နဲ႔ Rh အုပ္စုခြဲနည္းထဲကတမ်ိဳး ရွိလာမယ္။ အမ်ားနားယဥ္တဲ့ (ေအ-ဘီ-အို-ေအဘီ) (၄) မ်ိဳးစလံုးမွာ အေပါင္းနဲ႔ အႏုတ္ရွိလို႔ ေပါင္း (၈) မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ေမးတဲ့သူမွာ ABO အရ (ဘီ) နဲ႔ Rh က အေပါင္း။ ဒီေနရာမွာ (ဘီ) (ေပါ့ေဇးတစ္ဖ္) ဆိုတာ အသဲေရာင္ (ဘီ) ပိုး ရွိတာနဲ႔ မွားတတ္တယ္။

Rh blood group system (အာရ္အိတ္ခ်္) စနစ္
တျခားေသြးအုပ္စုခြဲနည္းေတြထဲမွာ MNS system စနစ္၊ Kell system စနစ္၊ Lewis system စနစ္ စတာေတြ ပါတယ္။ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္မွာ (အာရ္အိတ္ခ်္) စနစ္ကို Philip Levine နဲ႔ Rufus Stetson ပညာရွင္ ၂ ဦးကေန စေတြ႔တာျဖစ္တယ္။ ၃၁ ႏိုင္ငံက လူေပါင္း ၂၂၆၁ဝ၂၅၂၄၄ (သန္း ၂ ေထာင္ေက်ာ္) ကို စာရင္းေကာက္တယ္။ ရလဒ္ေတြကေတာ့ -
O (+) = 36.44%
A (+) = 28.27%
B (+) = 20.59%
AB (+) = 5.06%
O (-) = 4.33%
A (-) = 3.52%
B (-) = 1.39%
AB (-) = 0.45%

ဒါေၾကာင့္ Rh (+) ျဖစ္သူ 90.35% နဲ႔ Rh (-) ျဖစ္သူ 9.65% ရွိတယ္။ Rh negative (အာရ္အိတ္ခ်္) အႏုတ္ ရွိသူေတြက အာရွမွာ ဝ႕၃% ရွိျပီး၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ၁၅% ရွိတယ္။ အာရွသားေတြ ကံေကာင္းတယ္။ ဘာလို႔လဲ၊ ဆက္ဖတ္ပါ။

Rhesus (Rh) factor (အာရ္အိတ္ခ်္-ဖက္တာ)
လူတေယာက္ရဲ႕ ေသြးနီဥေတြအေပၚယံမွာ ေမြးရာပါ (ပရိုတင္း) တမ်ိဳးရွိတာကို စမ္းေတြ႔သူကို Rh positive လို႔ေခၚတယ္။ မေတြ႔ရင္ Rh negative လို႔ေခၚတယ္။ Rh antigen (အာရ္အိတ္ခ်္-အင္တီဂ်င္) ၃ဝ ထဲမွာ အဓိက (အင္တီဂ်င္) ၅ ခုရွိတယ္။ D, C, c, E နဲ႔ e ေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒီအထဲက D antigen (ဒီ-အင္တီဂ်င္) က အေရးအပါဆံုး ျဖစ္တယ္။ Rh +ve ဆိုတာ ဒီ D ရွိတာျဖစ္တယ္။ အေပါင္းျဖစ္ျဖစ္၊ အႏုတ္ျဖစ္ျဖစ္ က်န္းမာေရးကို မထိခိုက္ပါ။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ Rh မတူတာ
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ေတာ့ အဆင္မသင့္တာျဖစ္ေနရင္ ထိခိုက္မွာေသျခာတယ္။ မိခင္က Rh negative အႏုတ္ ျဖစ္ေနရင္ ကိုယ္ထဲမွာ အႏုတ္ကိုဆန္႔က်င္တဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) နည္းနည္းျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ တကယ္လို႔ ကေလးေသြး နည္းနည္းနဲ႔ မိခင္ေသြးထိစပ္မိရင္ မိခင္ကိုကေနတုန္႔ျပန္မႈျဖစ္လာမယ္။ ကေလးကို မတည့္ေစတာျဖစ္ေစမယ္။ မိခင္က အဲဒီ အင္တီေဘာ္ဒီကို ယဥ္တဲ့အေျခအေနျဖစ္မယ္။ ဒါေပမယ့္အခ်င္းကေနတဆင့္ ကေလးဆီေရာက္ရင္ တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္ေစမယ္။ ကေလးေသြးနီဥေတြကို ေျခဖ်က္မယ္။ ေသြးအားနည္းလာေစမယ္။ (ဟီမိုလစ္တစ္) ေသြးအားနည္းေရာဂါလို႔ ေခၚတယ္။ ေနမေကာင္းတဲ့အထိျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ ဦးေႏွာက္ကိုပါသက္ေရာက္မယ္။ ကေလးဆံုးတဲ့အထိလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

သားဦးကိုယ္ဝန္မွာ သိပ္ဒုကၡမေပးပါ။ တကယ္လို႔ ေနာက္ကိုယ္ဝန္ေတြမွာ အထဲကကေလးဟာ Rh positive အေပါင္း ျဖစ္ေနရင္ မေအေသြးထဲက (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြကေန ကေလးရဲ႕ေသြးကို ဆန္႔က်င္ေစလိမ့္မယ္။ အခ်င္း-ခ်က္ၾကိဳးကေန တဆင့္ ေသြးကဆက္စပ္ေနတယ္။ ဒီအခါမွာ ကေလးမယ္ Rh disease (အာရ္အိတ္ခ်္) ေရာဂါ ရလာမယ္။ အသက္ကိုပါ ရန္ရွာႏိုင္တယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာမွာသာမကဘဲ Rh positive blood နဲ႔ ေတြ႔ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ တျခားအေျခအေနတြျဖစ္တဲ့
- Miscarriage ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း၊
- Abortion ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္း၊
- Ectopic pregnancy သားအိမ္ျပင္ပသေႏၶတည္ျခင္း၊
- Molar pregnancy စပ်စ္သီးကိုယ္ဝန္ျဖစ္ျခင္း၊
- Amniocentesis ေရျမြာရည္ေဖါက္ျခင္း၊
- Chorionic villus sampling စစ္ေဆးနည္းလုပ္ျခင္း၊
- Bleeding during pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး ေသြးသြန္ျခင္း၊
- Blunt trauma to the abdomen during pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး ဒဏ္ရာရျခင္း၊
- Rotation of a baby in breech position before labor ကေလးအေနအထား မွန္ေအာင္ လွည့္ေပးရျခင္းေတြမွာလဲ ေဆးထိုးဘို႔ လိုမယ္။

တကယ္လို႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး မိခင္ေလာင္းေသြးထဲမယ္ Antibodies ေတြ ရွိေနျပီးသား ေတြ႔ရရင္ Rh immune globulin ေဆးထိုးလဲ အေၾကာင္းမထူးပါ။ ကေလးကိုသာ ဂရုတစိုက္ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မယ္။ လိုအပ္လာရင္ေတာ့ ကေလးကို ေသြးသြင္းေပးရလိမ့္မယ္။ မေမြးခင္လဲ သြင္းေပးႏိုင္တယ္။ ေမြးျပီးျပီးခ်င္းလဲ ေသြးသြင္းေပးႏိုင္တယ္။

• မိခင္ Rh positive + ဖခင္ Rh positive = ကေလး Rh positive ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။
• မိခင္ Rh negative + ဖခင္ Rh negative = ကေလး Rh negative ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။
• မိခင္ Rh positive + ဖခင္ Rh negative = ကေလး Rh positive or Rh negative ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။

မိခင္ေလာင္းဟာ Rh negative အႏုတ္ျဖစ္ေနရင္ ေဆးစစ္ရမယ္။ Antibody screen ေခၚတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ပထမ ၃ လထဲမွာ တခါ နဲ႔ ၂၈ ပါတ္မွာတခါ လုပ္ရမယ္။ Antibodies ေတြ မထုတ္ေသးရင္ Rh immunoglobulin (RhIg) ေဆး ထိုးရမယ္။ ေဆးကနာတယ္။ ကိုယ္ပူတတ္တယ္။ ေမြးလာတဲ့ကေလးက Rh negative ျဖစ္ေနရင္ ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။ Rh positive ဆိုရင္ေတာ့ မိခင္ကို ကေလးေမြးျပီးတာနဲ႔ ေဆးထပ္ထိုးရမယ္။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္ေတြမွာလဲ ကေလးက Rh positive ျဖစ္ေနရင္ ေဆးထိုးရမယ္။

RhIg ေဆးကို မိခင္က Rh-negative blood ရွိျပီး ယဥ္ပါးတာမျဖစ္ရင္ ၂၈ ပါတ္ေလာက္စေန ေမြးတဲ့အထိထိုးေပးမယ္။ ကေလးက Rh-positive ျဖစ္ေနရင္ မိခင္ကို RhIg ေနာက္ထပ္တလံုးထိုးမယ္။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ ကေလးက Rh-positive ျဖစ္ေနရင္ ထိုးရမယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္တာ၊ ဖ်က္တာ၊ သားအိမ္ျပင္ပသေႏၶတည္ျပီး်ပက္တာေတြျပီးရင္လည္း ေနာက္ထပ္ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြထပ္မထုတ္ေအာင္ ေဆးထိုးသင့္တယ္။

1. Blood donation rules ေသြးလွဴျခင္းဥပေဒသမ်ား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/02/blood-donation-rules.html
2. Blood donation ျမတ္ေသာ နီေသာ ေသြး http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/blood-donation.html
3. Blood Grouping (A, B, AB, O) ေအ၊ ဘီ၊ ေအဘီ၊ အို ေသြးအုပ္စု ဇယား http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/b-ab-o.html
4. Blood Type Incompatibility ေသြးအုပ္စုႏွင့္ ကေလးအသားဝါျခင္း https://doctortintswe.blogspot.com/2016/08/blood-type-incompatibility.html
5. Blood Types and Paternity Determination ေသြးအုပ္စုမ်ား ဖခင္စစ္-မစစ္ အျငင္းမပြါး http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/blood-types-and-paternity-determination_10.html
6. Matching blood group before marriage လက္မထပ္ခင္ ေသြးအုပ္စု စစ္ဘို႔ အေရးၾကီးသလား https://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/matching-blood-group-before-marriage.html
7. Rh blood group system (အာရ္အိတ္ခ်္) ေသြးအုပ္စုခြဲနည္း http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/rh-blood-group-system.html
8. Rh factor and pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ Rh ေသြးအုပ္စု http://doctortintswe.blogspot.com/2016/09/rh-factor-and-pregnancy-rh.html
9. Rh Groups မိဘေသြး ကေလးေသြး https://doctortintswe.blogspot.com/2017/11/rh-groups.html

Dr. တင့္ေဆြ
၁၁-၁-၂ဝ၁၈