Hepatitis B tests စမ္းသပ္နည္းမ်ား

၁။ ဆရာရွင့္ မဂၤလာပါရွင့္ သမီးေမးစရာေလးရိွလို႔ပါရွင့္ သမီးအရမ္းလဲသိခ်င္လို႔ပါရွင့္ သမီးေသြးစစ္ေတာ့ အေျဖက အာ့လို ထြက္ေနလို႔ရွင့္ HbsAb မွာ Weakly Positive ကဘာလို႔အာ့လိုထြက္တာလဲရွင့္ တျခားဟာေတြၾက negative ဘာလို႔ ထြက္တာလဲရွင့္ အခ်ိန္ရရင္သမီးကိုေျဖေပးပါ့လာရွင့္ သမီးနဲ႔အတူစစ္တဲ့ေကာင္မေလးတေယာက္ၾက အေျဖက သမီးနဲ႔အတူတူပဲရွင့္ ေအာက္ဆံုးက HbcAb မွာသူက positive ထြက္ေနလို႔ရွင့္ ဘာကြာတာလဲရွင့္ တျခား သူငယ္ခ်င္းေတြက အကုန္ negative ပဲရွင့္ ဆရာအခ်ိန္ရရင္သမီးကိုေျဖေပးပါ့လာရွင့္ သမီးအရမ္းသိခ်င္လို႔ပါရွင့္

အသက္ မသိ။ အခ်က္အလက္ မသိ။ ေမးနည္း ပို႔လိုက္တယ္။

Hepatitis B tests စမ္းသပ္နည္းမ်ား
1. Antigens (အင္တီဂ်င္)၊
a. HBsAg (Hepatitis B surface antigen) က ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္-ပစၥည္းကို စစ္တာ၊
b. HBeAg (Hepatitis B "e" Antigen) က ဗိုင္းရပ္စ္ Core အတြင္းသားကို စစ္တာ၊
2. Antibodies to HBV infection (အင္တီေဘာ္ဒီ) ခုခံအားကို စစ္တာ၊
3. Viral DNA (ဒီအင္န္ေအ) မ်ိဳးဗီဇကို စစ္တာ။

ဘာေတြ႔တာက ဘာကိုဆိုလိုသလဲ
• HBsAg အေပါင္းျဖစ္ေနရင္ Virus ပိုးရွိေနတယ္။ Active viral replication ပြါးမ်ားတာ တက္တက္ၾကြၾကြ ျဖစ္ေနတယ္။ အသည္းကိုလဲ ကူးေနတယ္။ သူမ်ားကိုလဲ ကူးစက္ႏိုင္တယ္။
• Anti-HBe ဆိုရင္ Viral replication ပြါးမ်ားတာ နည္းသြားျပီ။ အသည္းေရာဂါ ျမံဳေနတယ္။ သူမ်ားကို သိပ္မကူးစက္ႏိုင္ဘူး။
• HBV-DNA ဆိုရင္ Active viral replication ပြါးမ်ားတာ ေကာင္းေကာင္း ရွိေနတယ္။ အသည္းမွာလဲ ေရာဂါ ခံစားေနရတယ္။ သူမ်ားကိုလဲ ကူးေစမယ္။
• Anti-HBc (Core antibody) ဆိုရင္ B ပိုးရွိသူနဲ႔ ထိေတြ႔မႈရွိခဲ့ျပီ။ သူ႔ဆီကို Virus ကူးေနျပီလား-မကူးေသး ဘူးလားေတာ့ မေသျခာေသး။ ေရာဂါကိုလဲ မျပီးေသးဘူး။ (မကာကြယ္ႏိုင္ေသးဘူး)
• IgM anti-HBc ဆိုတာ ေလာေလာဆယ္ Hepatitis B နဲ႔ ထိေတြမႈ ရွိထားတယ္။ ဘာအတြက္ ဘယ္နည္း စမ္းရသလဲ၊
• လတ္တေလာ ေရာဂါပိုးဝင္ေနတာကုိသိဘို႔ိ (HBsAg), (anti-HBc), IgM နဲ႔ တခါတေလ (HBeAg) ေတြ စမ္းတယ္။
• နာတာရွည္ အသည္းေရာင္ေနတာကိုသိဘို႔ HBsAg, (HBV) DNA နဲ႔ တခါတေလ HBeAg ေတြ စမ္းတယ္။
• နာတာရွည္ အသည္းေရာင္ ေနတာနဲ႔ ေဆးကုေနတာကို ေစာင့္ၾကည့္ဘို႔ HBsAg, (HBeAg), (anti-HBs) IgG, (anti-HBe) IgG နဲ႔ HBV DNA ေတြ စမ္းတယ္။
• ဘီပိုး အသည္းေရာင္ထားသူဟာ ခုခံအားစနစ္ မေကာင္းသူ ျဖစ္ေနရင္ (anti-HBc) total နဲ႔ anti-HBs ေတြ စမ္းတယ္။ စစ္နည္းေတြက ဘာလို႔ အမ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္ရသလဲ၊

1. Hepatitis B surface antigen (HBsAG) = ဗိုင္းရပ္စ္ ရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္ (ပရိုတင္း) ကို စမ္းတာ။ ရက္တိုေရာ နာတာရွည္ ပိုးဝင္ေနသူေတြမွာ ေတြ႔မယ္။ ပိုးဝင္တာကို အေစာဆံုး သိတယ္။ လကၡဏာေတြ မေပၚခင္ ကတည္းက သိရတယ္။ နလံထခ်ိန္မွာ ေသြးထဲမယ္ မေတြ႔ရဘူး။ ေဆးကုသ ေပးေနသူမွာ မေတာ္တဆ ထိရွရင္၊ က်ား-က်ား လိင္တူဆက္ဆံသူ၊ ေဝဒနာသည္ မဟုတ္ေပမဲ့ (ALT and AST) အသည္း-အင္ဇိုင္းေတြ မ်ားေနသူ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၊ HBV ပိုးရွိသူနဲ႔ အတူေနရသူေတြကို စမ္းရတယ္။ ၆ လကေန ၁ ႏွစ္ တခါ စစ္ရတယ္။ ေသြးလွဴရွင္အားလံုးကို HBsAg စစ္ရတယ္။

2. Hepatitis B surface antibody (anti-HBs) ဗိုင္းရပ္စ္ ရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္မွာရွိတဲ့ (ပရိုတင္း) ကို ခုခံတဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ကို စမ္းတာ။ နလံထလာရင္ ေသြးထဲမွာ ဒါေတြမ်ားလာမယ္။ အရင္က ပိုးဝင္ဘူးတာကိုသိရမယ္။ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားသူလဲ ေတြ႔ရမယ္။ ကာကြယ္ေဆးထိုးဘို႔ လို-မလိုသိေစမယ္။

3. Anti-hepatitis B core (anti-HBc), IgM = ခုခံတဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ကို စမ္းတာ။ ပိုးဝင္ခံထားရတဲ့ အသည္း (ဆဲလ္) ေတြမွာေတြ႔ရမယ္။ ေသြးထဲမွာ မေတြ႔ႏိုင္ဘူး။ ရက္တိုေရာ နာတာရွည္ပိုးဝင္တာကိုစမ္းတယ္။ တခါရွိရင္ တသက္တာ ရွိေနမယ္။

4. Hepatitis B e-antigen (HBeAG) = ဗိုင္းရပ္စ္ကေန တက္တက္ၾကြၾကြ ထုတ္ေပးေနတဲ့ (ပရိုတင္း) ေသြးထဲမွာ ရွိေနတာကို စမ္းတယ္။ သူမ်ားကို ကူးႏိုင္ေျခကို သိရတယ္။ ေဆးကုေနတာရဲ႕ ထိေရာက္မႈကိုလဲ သိရတယ္။ တခ်ိဳ႕ (ဗိုင္းရပ္စ္) အမ်ိဳးအစားက e-antigen ကို မထြက္ေစဘူး။ ၆ လကေန ၁ ႏွစ္ တခါစစ္ရတယ္။ ေဆးမကုခင္က HBeAg positive ျဖစ္ျပီး ေဆးကုေနရင္း Negative ျဖစ္လာရင္ ေဆးကု ရပ္ထားမယ္။

5. Anti-hepatitis Be antibody (Anti-HBe) = Hepatitis Be antigen ကို ခုခံတဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ကို စမ္းတယ္။ ရက္တိုကူးခံရသူ နလံထလာရင္ေတြ႔မယ္။ သူ႔ကို Anti-HBc နဲ႔ Anti-HBs ေတြနဲ႔ တြဲေတြ႔ႏိုင္တယ္။ နာတာရွည္ ျဖစ္ေနသူကို ေရာဂါ နဲ႔ ကုသမႈေတြကို ေစာင့္ၾကည့္တာမွာ အသံုးက်တယ္။

6. Hepatitis B DNA (HBV DNA) = Hepatitis B ရဲ႕ Viral genetic material မ်ိဳးဗီဇကိုစမ္းတာ။ ေလာေလာဆယ္ ပိုးရွိေနတာ၊ နာတာရွည္ျဖစ္လို႔ ေဆးေပးေနသူေတြကို ေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆးရာမွာ သံုးတယ္။ ေဆးက ထိေရာက္ရင္ က်လာမယ္။ ေသြးထဲမွာ (ဗိုင္းရပ္စ္) ေတြ ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲ အေရအတြက္ကို သိရတယ္။ မ်ားေနတယ္ဆိုတာ (ဗိုင္းရပ္စ္) က တက္တက္ၾကြၾကြ ပြါးမ်ားတာ လုပ္ေနတယ္၊ အသည္းလဲ ထိခိုက္စရာ ရွိေနျပီ။ အေရအတြက္ (100 IU/ml) ထက္နည္းရင္ သူမ်ားကို မကူးႏိုင္ေသးဘူး။ ေဆးကုေနသူဆိုရင္ ေဆးကုတာ ထိေရာက္တယ္ဆိုတာ ျပေနတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ မျပေပမဲ့လဲ အသည္းကို ထိခိုက္လာႏိုင္တယ္။ သူမ်ားကို ကူးေစႏိုင္တယ္။

7. Hepatitis D (HDV) ဆိုတာ ေနာက္ အသည္းကူးစက္ေရာဂါတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ Hepatits B ရွိေနသူကိုမွ ရေစတယ္။ ဒီ ၂ မ်ိဳး ရေနတာ ရွိႏိုင္တယ္။

8. အေထာက္အကူ စစ္ေဆးတာေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ AST, ALT နဲ႔ Gamma-glutamyl transferase (GGT) ကို စစ္ရင္ ေရာဂါရဲ႕ တိုးတက္မႈကို သိရတယ္။ Liver biopsy (ဘိုင္ေအာ့ပ္စီ) နဲ႔ ေရာဂါေသျခာေအာင္လဲ လုပ္တယ္။

ေဆးစစ္အေျဖေတြက ဘာေတြျဖစ္ႏိုင္သလဲ
• Early acute infection ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး လတ္တေလာ အဝင္ခံရသူ = (HBsAg) +ve, (Anti-HBs) –ve, (Anti-HBc IgM) –ve, (Anti-HBc IgG+IgM) –ve, (HBeAg) +ve, (Anti-HBe) –ve
• Acute infection, usually with symptoms; contagious ရက္တို အသည္းေရာင္ရွိသူ၊ လကၡဏာေတြ ရွိသူ၊ သူမ်ားကို ကူးစက္ႏိုင္သူ = (HBsAg) +ve, (Anti-HBs) –ve, (Anti-HBc IgM) –ve or +ve, (Anti-HBc IgG+IgM) -ve or +ve, (HBeAg) +ve, (Anti-HBe) –ve
• Late in the acute stage of infection (seroconversion) ရက္တို အသည္းေရာင္ျဖစ္ေနသူ ေနာက္ပိုင္း = (HBsAg) +ve, (Anti-HBs) –ve, (Anti-HBc IgM) +ve, (Anti-HBc IgG+IgM) +ve, (HBeAg) -ve, (Anti-HBe) +ve
• Acute infection is resolving (convalescent) ရက္တို အသည္းေရာင္ ေပ်ာက္ကာစ = (HBsAg) -ve, (Anti-HBs) –ve, (Anti-HBc IgM) +ve, (Anti-HBc IgG+IgM) +ve, (HBeAg) -ve, (Anti-HBe) +ve
• Usually indicates an active chronic infection (liver damage likely) နာတာရွည္-အသည္းေရာင္၊ အသည္းကို ထိခိုက္ေနသူ = (HBsAg) +ve, (Anti-HBs) –ve, (Anti-HBc IgM) -ve, (Anti-HBc IgG+IgM) +ve, (HBeAg) +ve, (Anti-HBe) –ve
• Chronic infection but low risk of liver damage — carrier state နာတာရွည္ အသည္းေရာင္၊ ဒါေပမဲ့ အသည္းကို ထိခိုက္မွာ သိပ္မစိုးရိမ္ရသူ၊ သူမ်ားကို ကူးႏိုင္သူ = (HBsAg) +ve, (Anti-HBs) –ve, (Anti-HBc IgM) -ve, (Anti-HBc IgG+IgM) +ve, (HBeAg) -ve, (Anti-HBe) +ve
• Infection resolved (recovery); immunity due to natural infection ပိုးဝင္ျပီးေနာက္ နလံထခ်ိန္၊ ေရာဂါျပီးလာခ်ိန္ = (HBsAg) -ve, (Anti-HBs) +ve, (Anti-HBc IgM) -ve, (Anti-HBc IgG+IgM) +ve, (HBeAg) -ve, (Anti-HBe) +ve
• Immunity due to vaccination ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားလို႔ ေရာဂါကိုျပီးေနသူ = (HBsAg) -ve, (Anti-HBs) +ve, (Anti-HBc IgG+IgM) -ve Acute hepatitis B ဘီပိုး စတင္ကူးစက္ခံရျခင္းေရာဂါ၊
• အမ်ားစုဟာ ဘာမွ မခံစားရ၊ စမ္းလဲမေတြ႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ HBsAg နဲ႔ IgM-antiHBc စမ္းရင္ ေတြ႔တယ္။
• ၁% ထက္နဲသူေတြမွာ Fulminant hepatitis အသည္း လံုးဝမေကာင္းျဖစ္လာျပီး ေသဆံုးႏိုင္တယ္။ Liver transplantation အေရးေပၚ အသည္းအစားထိုးရတယ္။
• ၾကာလာရင္ HBsAg မေတြ႔ေတာ့ဘဲ၊ Anti-HBs က ေတြ႔လာတယ္။ Termination of the infection ေရာဂါဝင္တာ အဆံုးသတ္မႈကို ျပတယ္။
• Hepatitis B surface antigen (HBsAg) ရွိတယ္ဆိုတာ Virus infection ရွိေနျပီ၊ ဒါေပမဲ့ ကူးစက္ႏိုင္မယ္- မကူးႏိုင္ဘူး မေသျခာေသး၊ အသည္း ပ်က္စီးသလား-မပ်က္ဘူးလား မေသျခာေသး။
• ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ ရွင္းသြားရင္ Hepatitis B surface (anti-HBs) antibody (အင္တီေဘာ္ဒီ) ခံႏိုင္စြမ္းေတြ ထြက္လာမယ္။ ေရာဂါျပီးတဲ့သေဘာ ျဖစ္တယ္။
• Hepatitis B "e" antigen (HBeAg) ေတြ႔တာက Core of the virus ကုိစစ္တာျဖစ္တယ္။ ပြါးမ်ားတာေတြ မ်ားမ်ားျဖစ္ေနတယ္။ HBeAg မရွိေတာ့ဘဲ Antibody to HBeAg ေတြ႔လာတယ္ဆိုတာ ပြါးမ်ားတာေတြက နည္းလာတယ္။ အသည္းေရာဂါလဲ သက္သာလာတယ္။ သူမ်ားကို ကူးဘို႔လဲ နည္းလာတယ္။
• ရက္တို အသည္းေရာင္ျဖစ္ေနတံုးမယ္ တခ်ိန္မွာ HBeAg ေတြ႔မယ္။ ေနာက္ပိုင္းဆိုရင္ ပြါးမ်ားတာေတြ နည္းလာ၊ အသည္းထိခိုက္တာ နည္းလာခ်ိန္မွာ မေတြ႔ေတာ့ဘူး။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁-၂-၂၀၁၉